INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Alfred Potocki     

Alfred Potocki  

 
 
1786-03-04 - 1862-12-23
Biogram został opublikowany w latach 1982-1983 w XXVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Potocki Alfred (1786–1862), pierwszy ordynat łańcucki, marszałek galicyjski. Ur. 4 III w Paryżu, był synem Jana (zob.) i Julii z Lubomirskich, bratem Artura (zob.). Po śmierci matki (1794) oddany został wraz z bratem przez ojca na naukę do prywatnego zakładu wychowaczego w Genewie, gdzie młodzi Potoccy prowadzili dość swobodne życie. Babka Izabela Lubomirska (zob.) zabrała ich potem do Wiednia, gdzie w l. 1804–7 odebrali powierzchowne wykształcenie i rozpoczęli karierę dworską. Do końca życia Alfred nie mówił poprawnie po polsku. W r. 1809 porzucił Wiedeń i zaciągnął się do Wojska Ks. Warsz. Był adiutantem księcia Józefa (1 VI 1812); kampanię 1812 r. odbył w stopniu kapitana, brał udział w bitwie pod Borodino (Moskwą) i ranny dostał się do niewoli w bitwie pod Czirikowem 29 IX 1812. Dn. 11 X t. r. przyznano mu Krzyż Kawalerski Legii Honorowej. Zesłany do Wiatki został uwolniony staraniem Potockich z Tulczyna w r. 1813.

Babka darowała braciom olbrzymie dobra: w r. 1802 dobra staszowskie, w l. 1803 i 1806 tzw. hrabstwo tenczyńskie, klucz spytkowicki, Pędzichów w Krakowie, w r. 1809 Łańcut z Lubomierzem i 20 wsiami, w r. 1816 kopalnie węgla w dobrach tenczyńskich. Po śmierci Lubomirskiej (1816) otrzymali jeszcze tzw. schedę dźwinogrodzką (24 VII 1817), w skład której wchodziły m. in. Dźwinogród, Przemyślany, Mędrzechów, ocenione łącznie na 7 566 171 złp. Spadek obu braci obejmował 91 180 morgów ziemi, 73 084 mieszkańców, 5 miast, 152 wsie, 61 folwarków, kilkadziesiąt browarów, gorzelni, cegielni, młynów, tartaków, hamerni, papierni oraz 168 karczem. Do r. 1822 bracia zarządzali całym majątkiem wspólnie. W t. r. dobra podzielono: P-emu przypadły – Łańcut, dobra podlwowskie i podolska Uładówka, dokupował i dalsze majątki, m. in. klucz leżajski od Wojciecha Miera. W r. 1838 utworzona została Ordynacja Łańcucka Potockich, składająca się z 3 miast, 56 wsi i 28 folwarków. Należała ona do najlepiej zorganizowanych i świetnie gospodarujących majoratów.

Głęboko zainteresowany rolnictwem i nowościami agrotechnicznymi, P. stał się jednym z pionierów unowocześnienia rolnictwa galicyjskiego. Sprowadzał maszyny rolnicze, niektóre sam projektował, pragnął dorównać rolnictwu zachodniemu, ale bez ślepego naśladownictwa. Sprowadził m. in. owce z Anglii, rozwinął hodowlę bydła, przetwórstwo, w Łańcucie miał gorzelnie, młyny, browar, fabrykę rosolisów i rafinerię spirytusu, garbarnię wyrabiającą safiany. W Żołyni i Łące założył fabryki sukna (1839–44). Założył cukrownie w Łańcucie (1836) i Wierzawicach (1841). Ordynacja stała się nowoczesnym przedsiębiorstwem typu kapitalistycznego. Po r. 1840 P. poparł, program pracy organicznej Leona Sapiehy oraz Tadeusza Wasilewskiego. Był członkiem stanów galicyjskich, w l. 1827, 1839 i 1844 pełnił funkcję komisarza sejmu stanowego. W r. 1833 przewodniczył sejmowej komisji, przygotowującej utworzenie Tow. Kredytowego Ziemskiego. W dn. 8 IX 1845 wybrany został do sejmowej komisji, przygotowującej projekt zamiany pańszczyzny na czynsze lub wykup. Popierał m. in. projekty budowy linii kolejowej w Galicji, obiecując Sapieże prowadzenie budowy kolei, częściowo własnym kosztem, przez okolice Łańcuta. W t. r. został członkiem Galicyjskiego Tow. Gospodarskiego oraz członkiem honorowym Tow. Rolniczego Krakowskiego, w l. 1844–50 był nadprokuratorem Galicyjskiej Kasy Oszczędności.

P. miał doskonałą pozycję w wiedeńskich kołach politycznych i arystokratycznych oraz na dworze cesarskim; w l. 1808–10 i ponownie od r. 1831 był szambelanem, następnie od r. 1834 marszałkiem kor. galicyjskim i od r. 1842 ochmistrzem kor. galicyjskim, w l. 1842 i 1858 tajnym radcą. W Łańcucie gościł austriackich dygnitarzy i arcyksiążąt, sarkała na to szlachta, z przekąsem komentująca metamorfozę «chudopachołka» w pierwszego magnata galicyjskiego, nie pamiętającego o «hułańskich rabatach». Zygmunt Krasiński pisał o Potockich: «wsparci na 14 000 merynosów zadzierają nosa» (1835); zwłaszcza za złe miano P-emu intryganctwo i nadskakiwanie dworowi habsburskiemu. W r. 1836 P. sugerował Metternichowi włączenie W. M. Krakowa do austriackiego obszaru celnego, widząc w tym gwarancję gospodarczego podniesienia miasta. Kanclerz zgadzając się na takie rozwiązanie żądał w zamian ograniczenia swobód W. Miasta oraz zainspirowania władz Rzeczypospolitej Krakowskiej, by same poprosiły Wiedeń o włączenie do austriackiego obszaru celnego. W r. 1844 P. pośredniczył w Wiedniu, m. in. u min. J. Sedlnitzkiego, w staraniach Zakładu Ossolińskich o przywrócenie prawa prowadzenia drukarni i litografii. Na przełomie l. 1845 i 1846 ułatwił Władysławowi Sanguszce dotarcie do Metternicha z informacjami o rozwoju spisku w Galicji i groźbie użycia chłopów przeciw szlachcie. Po rabacji 1846 r. usprawiedliwiał wobec Aleksandra Fredry galicyjską politykę Wiednia i obciążał odpowiedzialnością władze prowincjonalne. Przekazał też sferom rządowym i dworskim relację o wydarzeniach 1846 r. i nastrojach w Galicji. Jednocześnie urabiał Fredrę i innych ziemian do ugody z dynastią. Wrogi wobec ruchu rewolucyjnego (zwłaszcza francuskiego), obserwował wybuch rewolucji 15 marca 1848 w Wiedniu, przewidując nieuchronny konflikt węgiersko-słowiański oraz ostateczne zwycięstwo Słowian. Niechętny galicyjskim demokratom (np. Janowi Dobrzańskiemu), cenił Adama Potockiego i wywierał na niego wpływ w duchu konserwatywnym. Jednakże po powstaniu listopadowym udzielał cichej pomocy emigrantom.

P. przebudował zamek, park i ogród w Łańcucie, dla powiększonego (zwłaszcza o dzieła dotyczące rolnictwa) księgozbioru, odziedziczonego po dziadkach Stanisławie Lubomirskim i jego żonie Izabeli, wybudował osobny piętrowy pawilon. Łożył także na „Tygodnik Rolniczy i Przemysłowy”. Organizował w Łańcucie przedstawienia teatralne i głośne polowania «par force» oraz jedne z pierwszych w Galicji wyścigi konne (1839). Podobno łączył go romans z Katarzyną Starzeńską. W r. 1861 został posłem do galicyjskiego Sejmu Krajowego z okręgu gmin wiejskich Leżajsk–Sokołów–Ulanów, przy czym znaczna część chłopskich wyborców zbojkotowała wybory. W Sejmie roli żadnej nie odegrał. W t. r. został także mianowany dziedzicznym członkiem Izby Panów Rady Państwa. Był kawalerem maltańskim, miał także Krzyż Św. Jana Jerozolimskiego. Zmarł 23 XII 1862 w Łańcucie i tam został pochowany.

Żonaty od r. 1813 (?) z Józefą (Józefiną) Marią Czartoryską (14 VI 1787 lub 1789 – 27 I 1862 w Wiedniu, pochowana w Łańcucie), córką Józefa, stolnika W. Ks. Lit. (zob.), miał P. czworo dzieci: Artura (1816–1834), Julię (ur. 1818), od 3 VI 1841 żonę ks. Franciszka Lichtensteina, Zofię (1820–1876), od 16 VI 1842 żonę hr. Maurycego Jana Dietrichsteina (zm. 1852), ambasadora austriackiego w Londynie w l. 1844–8, oraz Alfreda (zob.).

 

Oesterr. Biogr. Lexikon, 1981 Lf. 38; Słown. Pracowników Książki Pol.; Borkowski, Almanach, II 732, 739–40; tenże, Polacy dygnitarzami austriackimi, Lw. 1890 s. 13, 15; Uruski; Żychliński, XIV 41; Nitkiewicz M., Dział rolnictwa Biblioteki Zamkowej. Katalog, Łańcut 1981 s. 6–15; taż, Katalog czasopism Biblioteki Zamkowej w Łańcucie, Łańcut 1977 s. 23–4, 43–4; – Ciepieńko-Zielińska D., Klaudyna z Działyńskich Potocka, Kr. 1973; Dębicki L., Portrety i sylwetki z dziewiętnastego stulecia, Kr. 1905 I 297, 1907 III 83; Gembarzewski, Wojsko Pol., 1807–14; Kieniewicz S., Ruch chłopski w Galicji w 1846 r., Wr. 1951; Kostołowski E., Studia nad kwestią włościańską w latach 1846–1864, Lw. 1938; Kukiel M., Wojna 1812 roku, Kr. 1937; Lewandowska-Jaraczewska J., Zakład Narodowy im. Ossolińskich za dyrektury Adama Kłodzińskiego 1839–1849, Wr. 1980; Lippoman J. A., Pamiętnik Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego za czas od r. 1845 do r. 1895, Kr. 1898 s. 123, 146; Łopuszański T., Pamiętnik Galicyjskiego Towarzystwa Rolniczego 1845–1894, Lw. 1894 s. 17, 24, 39, 40, 50–9, 74; Łoziński B., Galicyjski sejm stanowy (1817–1845), Lw. 1905; tenże, Szkice z historii Galicji w XIX wieku, Lw. 1913; Majewska-Maszkowska B., Mecenat artystyczny Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej 1736–1916, Wr. 1976; Ostrożyński W., Galicyjskie Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, Lw. 1892 s. 14, 19, 62, 65; Piskor A., Siedem ekscelencji i jedna dama, W. 1959 s. 44; Romanowski L., Rodowód Potockich, W. 1883 (egzemplarz z uwagami i uzupełnieniami w B. Zamku w Łańcucie); Rychlikowa I., Szkice o gospodarce panów na Łańcucie, Łańcut 1971; Schnür-Pepłowski S., Obrazy z przeszłości Galicji i Krakowa (1772–1858), Lw. 1896 s. 307–8, 313, 342–4; tenże, Z papierów po Fredrze, Kr. 1899 s. 59, 63, 70, 71; – Batowski A., Diariusz wypadków 1848 roku, Wr. 1974; Bobrowski T., Pamiętniki mojego życia, W. 1979; Dzieduszycki W., Listy ze wsi, Lw. 1889 I 221–2; Gawroński F. S., Pamiętnik z r. 1830/31 i kronika pamiątkowa płk…., Kr. 1916; Girtler K., Opowiadania, Kr. 1971; Jabłonowski L., Pamiętniki, Kr. 1963; Kapitan i dwie panny, Kr. 1980; Korespondencja księcia Józefa Poniatowskiego z Francją, P. 1929 IV; Krasiński Z., Listy do Adama Sołtana, W. 1970; Prek K., Czasy i ludzie, Wr. 1959; Sapieha L., Wspomnienia, Kr. 1912; Smarzewski S., Pamiętnik 1809–1931, Wr. 1962; Spraw. stenogr. sejmu krajowego galicyjskiego, s. 131, 159; Stern A., Dwa listy hr. Alfreda Potockiego i ks. Metternicha w sprawie Wolnego Miasta Krakowa w lecie r. 1836, „Przegl. Pol.” 1907 t. 165 s. 63–74; – „Czas” 1862 nr 295; – Arch. Państw. w Kr.: Zespół Potockich z Krzeszowic, sygn. 363, 378, 446, 512; B. Muzeum Łańcut-Zamek: rkp. 21713/39, C IV 9. 21790 (Monografie rodowe Potockich); B. Ossol.: rkp. 5878, 5884, 7280.

Jerzy Zdrada

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Alfred Józef Potocki

1822-07-29 - 1889-05-18 polityk
 

Roman Stanisław Sanguszko

1800-04-24 - 1881-03-26 zesłaniec
 

Jan Potocki h. Pilawa

1761-03-08 - 1815-12-23 powieściopisarz
 

Alfred Antoni Potocki

1886-06-14 - 1958-03-30 ordynat łańcucki
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Leopold Julian Kronenberg

1849-07-27 - 1937-02-23
finansista
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Józef Tomasz Przyborowski

1823-03-07 - 1896-05-13
bibliotekarz
 

Stanisław Barzykowski

1792-11-19 - 1872-03-15
polityk
 

Józef Szpaderski

1816-01-14 - 1877-05-14
publicysta
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.