INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Aniela Pająkówna     

Aniela Pająkówna  

 
 
1864 - 1912-04-24
 
Biogram został opublikowany w 1980 r. w XXV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Pająkówna Aniela (1864–1912), malarka. Ur. w Medyce koło Przemyśla, była córką Jana, rękodajnego i stangreta Pawlikowskich, i Marii z Brzazgońskich. Na ukształtowanie wrażliwości malarskiej P-y wpłynęła decydująco artystyczno-intelektualna atmosfera i tradycja kulturalna domu Pawlikowskich. P. wychowywała się głównie w Krakowie pod opieką Heleny z Dzieduszyckich, żony Mieczysława Pawlikowskiego. Kształciła się w seminarium nauczycielskim w Krakowie, ucząc się rysunku pod kierunkiem Józefa Siedleckiego, a także doskonaliła w malarstwie u Leopolda Loefflera i Floriana Cynka. Pozostawała również w kontakcie z Ignacym Maciejowskim (Sewerem), u którego w Braciejowej pod Dębicą bawiła w r. 1886. Wspierana finansowo przez Pawlikowskich, studiowała P. w l. 1886–1890 w Monachium i w Paryżu u Carolusa Duranda i Jeana J. Hennera; uczestniczyła w tamtejszym życiu artystyczno-literackim i rychło zdobyła uznanie jako zdolna portrecistka. W l. 1887–1902 wystawiła swe prace w krakowskim Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych (zwracając na siebie uwagę recenzentów Portretem M. Pawlikowskiego, 1890), a także w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie (w l. 1891, 1893, 1895, 1897, 1900, 1907). W r. 1891 osiadła we Lwowie, mając już rozgłos w środowisku twórców i zapewnioną stałą pomoc finansową od Pawlikowskich (150 fl. miesięcznie). Własny fundusz wyposażeniowy wysokości 9 000 fl. przeznaczyła na cele wydawnictwa historii literatury polskiej, zainicjowanego przez jej narzeczonego Antoniego Potockiego. W r. 1894 otrzymała P. list pochwalny za prace malarskie eksponowane na lwowskiej wystawie sztuki współczesnej. Brała udział w wystawach Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych we Lwowie w l. 1897, 1902, 1904–7, 1910. W r. 1896 otworzyła samodzielną pracownię we Lwowie. Wystawiała także za granicą: w Künstlerhaus w Wiedniu (1897), w Monachium i Paryżu. P. rozpoczęła też podówczas współpracę z Marią Wysłouchową: ilustrowała jej publikacje, brała udział w działalności związanej z setną rocznicą urodzin Mickiewicza. Potem wykonywała rysunki do założonego w r. 1900 przez Wysłouchową pisma dla kobiet „Zorza”.

Jesienią 1898 P. zainteresowała się za pośrednictwem H. Pawlikowskiej „Życiem” krakowskim i jego nowym redaktorem Stanisławem Przybyszewskim, z którym w czerwcu r. n. zetknęła się we Lwowie podczas jego odczytu o Chopinie. Wizyty Przybyszewskiego we Lwowie, ponawiane nierzadko od czerwca 1899 do r. 1901, związały P-ę z autorem „Confiteor”. Zbliżyła się wówczas do przyjaciół Przybyszewskiego, jak Wacław Moraczewski, Wasyl Stefanyk, Konrad Rakowski, z którymi utrzymywała korespondencję. Od początku znajomości stała się podporą moralną i materialną uwikłanego w kłopoty osobiste Przybyszewskiego; w r. 1900 zaopiekowała się na czas dłuższy jego córką Iwą z małżeństwa z Dagny Juel, lokując ją u swego brata Władysława, leśniczego w Czywczynie koło Żabiego nad Czeremoszem. Po urodzeniu 1 X 1901 córki Stanisławy z naturalnego związku z Przybyszewskim, P. przebywała rok w Krakowie, a także w Myślenicach. Od r. 1902 do 1907 mieszkała we Lwowie, narażona na przykrości z powodu nieślubnego dziecka; w obronie jej występowała Wysłouchowa. W czerwcu 1906 spotkała się znów z Przybyszewskim i pokryła koszty dwumiesięcznej jego kuracji (kwiecień i maj 1907) w Gries koło Bolzano w Tyrolu. W r. 1907 (maj–sierpień) przebywała w Gorlicach, po czym podróżowała do Wiednia, Abacji (Opatija), Monachium i Gries. W czerwcu 1909 wyjechała do Paryża i odtąd urwał się jej kontakt z Przybyszewskim; wiodła życie samotne, poświęciwszy się malarstwu i wychowaniu córki, której pragnęła dać nazwisko sławnego ojca. Od 8 IV 1902 do listopada 1905 prowadziła pamiętnik dotyczący wczesnego dzieciństwa Stasi.

P., mimo niełatwej sytuacji osobistej, skomplikowanej przez Przybyszewskiego, malowała wiele, a to: studia, szkice, portrety, wnętrza, kwiaty, dzieci i drzewa. Z ważniejszych jej dzieł można wymienić: Portret własny, Dziewczyna modląca się (oba z r. 1892), Zadumana (1893), Portret starej kobiety z kotem (1898), Portret poety Brzozowskiego, Portret H. Barlińskiej (oba z r. 1899), Wnętrze pokoju (1902), Dama z irysami, Autoportret z córką (oba z r. 1907), Portret Stasi Przybyszewskiej (1911). Malarstwo P-y, w zasadzie realistyczne, grawitowało ku impresjonizmowi, odznaczając się dobrym rysunkiem i mglistym, nieco rozbielonym, tak jak u Boznańskiej, kolorytem. Obrazy P-y znajdują się w Muz. Narod. w Krakowie: Góral, w Muz. Sportu i Turystyki w Warszawie: Portret Antoniego Durskiego (ok; r. 1895) i w zbiorach lwowskich: Kwiaty, Portret Leona Wasilewskiego, Marzenie. Dwa krajobrazy akwarelowe: Drzewa przy drodze i Las jesienią są w posiadaniu rodziny Witolda Zechentera w Krakowie. P. zmarła 24 IV 1912 na zapalenie płuc w Paryżu i tam została pochowana; grób jej nie zachował się. Jej bodaj osoba stała się modelem literackim postaci Bronki w dramacie „Śnieg” (1903) S. Przybyszewskiego.

Córka P-y, ze związku z Przybyszewskim, Stanisława, uzyskała w r. 1914 nazwisko ojca.

 

Autoportret z córką (olej na płótnie, 1907) w Muz. Narod. w Kr.; – Grajewski, Bibliografia ilustracji; Pol. Bibliogr. Sztuki, I cz. 2; Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych, (Wyd. 1.), s. 117 i 454; Wiercińska, Katalog prac TZSP; – Helsztyński S., Aniela Pająkówna czyli serce kobiety, „Wici Wielkopolskie” 1936 nr 12 s. 91–4; tenże, Dobranoc miły książę, W. 1971 s. 428–42; tenże, Meteory Młodej Polski, Kr. 1969 s. 136 (fot. z r. 1899); tenże, Przybyszewski. Opowieść biograficzna, W. 1973 (reprod. Autoportretu, 1892); Kolińska K., Stachu, jego kobiety i jego dzieci, Kr. 1978 (fot. ok. 1887, reprod. Autoportretu); Kossak E., Dagny Przybyszewska. Zbłąkana gwiazda, W. 1973; Okońska A., Malarki polskie, W. 1976 s. 100–24 (reprod.: Autoportret, 1892, Autoportret z córką, 1907); Pol. życie artyst. w l. 1890–1914; Wawrzykowska-Wierciochowa D., Wysluchowa. Opowieść biograficzna, W. 1975; Zechenter W., Stasia. Wspomnienie w 30 rocznicę śmierci Stanisławy Przybyszewskiej, „Kultura” 1965 nr 16 s. 9 (toż przedruk w: Zechenter W., Upływa szybko życie, Kr. 1975 I); – Korespondencja Ignacego Maciejowskiego (Sewera) z Mieczysławem Pawlikowskim, Oprac. S. Sierotwiński, w: Miscellanea literackie 1864–1910, Pod red. S. Pigonia, Wr. 1957; Przybyszewska S., Listy, Oprac. T. Lewandowski, Gd. 1978; Przybyszewski S., Listy, Zebrał S. Holsztyński, W. 1937/8 I–II (reprod.: 3 Autoportrety, niedatowany, 1892, 1906, 4 fot. P-y); – Nekrologi z r. 1912: „Świat” nr 26 s. 17, „Wisła” (Kr.) nr 7 s. 136; – IS PAN: Mater. do Słown. Artystów Pol.

Michał Domański

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Stanisław Feliks Przybyszewski

1868-05-07 - 1927-11-23 pisarz
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 
 

Władysław Jaszczołt

1883-11-11 - luty 1962
wojewoda łódzki
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Adam Julian Ludkiewicz

1885-07-11 - 1958-07-08
inżynier metalurg
 

Józef Mikołaj Potocki

1862-09-09 - 1922-08-25
ziemianin
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.