INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Bolesław Zygmunt Raczyński      Frag. portretu Bolesława Raczyńskiego pędzla Witolda Wojtkiewicza ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie.

Bolesław Zygmunt Raczyński  

 
 
1879-07-12 - 1937-03-19
Biogram został opublikowany w 1986 r. w XXIX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Raczyński Bolesław Zygmunt (1879–1937), muzyk, pedagog, publicysta muzyczny. Ur. 12 VII w Nowym Sączu, był synem Jana, kupca, i Anieli (w metryce R-ego podano imię Helena) z Bulgiewiczów, bratem Jana (zob.).

Studia muzyczne odbywał R. w l. 1895–1902 w Konserwatorium Krakowskim pod kierunkiem Wincentego Singera (skrzypce) i Władysława Żeleńskiego, a następnie u Felicjana Szopskiego. Kontynuował je u Stefana Krehla w Lipsku. W Krakowie dość szybko stał się znanym muzykiem, związanym z kręgiem młodopolskim. Był częstym gościem w salonie Elizy Pareńskiej, nie omijał Jamy Michalika. Był autorem melodii do prologu pierwszej w tym kabarecie szopki, której przedstawienie odbyło się raz i tylko w zielono-balonikowym gronie. W r. 1906 R. zadebiutował we Lwowie baśnią muzyczną Królewicz Jaszczur. Z przedstawienia tego – jak pisał w r. 1920 – nie był zadowolony i po premierze spowodował wstrzymanie dalszych przedstawień. Kiedy 16 XI 1907 wystawiono ponownie Królewicza Jaszczura, tym razem w Krakowie, Zdzisław Jachimecki napisał w recenzji: «Jakkolwiek na niejedno miejsce muzyczne można godzić się tu, to […] musimy odnieść wrażenie pewnej nieporadności u młodego kompozytora».

U Pareńskich R. nawiązał znajomość ze Stanisławem Wyspiańskim, który w listopadzie 1904 namalował jego portret. Rezultatem tej znajomości były ilustracje muzyczne do dramatów Wyspiańskiego. W l. 1904–11 R. napisał muzykę do „Akropolis”(druk. 29 III 1904 Gebethner i S-ka, ilustrację tę wykonywano na przedstawieniach w Krakowie w r. 1916 i 1926), „Nocy listopadowej” (28 IX 1908, ilustrację tę zaczął pisać jeszcze za życia Wyspiańskiego), „Legionu” (28 IX 1911). Co do „Bolesława Śmiałego” brak danych, natomiast muzyki do „Legendy” nie ukończył na czas. R. skomponował również muzykę do napisanego przez Wyspiańskiego „Hymnu do Ducha Świętego”, który to utwór został odśpiewany w czasie nabożeństwa żałobnego w kościele Mariackim 2 XII 1907 w dniu pogrzebu Wyspiańskiego. Kompozycje R-ego do dramatów skrytykował Karol Szymanowski w liście do Stefana Żeromskiego (11 VII 1910): «to co popisał Wyspiańskiemu Bol. Raczyński, to wprost horrendum». Zresztą trzy lata wcześniej wypowiadał się na temat jego twórczości: «Raczyńskich, Walewskich et consortes znam również z reputacji i niektórych komp.[opozycji] jako niepospolitych […] idiotów». R. będąc ilustratorem muzycznym teatru krakowskiego w l. 1908–14 przygotował muzycznie 10 premier. Obok wymienionych dramatów Wyspiańskiego ilustrował „Chmury” Arystofanesa, „Dzieje Orestesa” Ajschylosa oraz „Castusa Josepha” Szymona Szymonowica, „Krakusa” Cypriana K. Norwida i „Demostenesa” Tadeusza Konczyńskiego (30 III 1912). Nie wszystkie jego opracowania muzyczne były samodzielne, często dokonywał przeróbek w instrumentacji na mniejszy zespół (orkiestra teatru krakowskiego liczyła 15 muzyków).

Po wykonaniu poematu symfonicznego Noc listopadowa na koncercie chóru akademickiego 15 X 1907 prasa krakowska nazwała R-ego «poszukiwaczem nowych dróg». Jego utwory znalazły się w programach koncertów Młodej Polski w Teatrze Starym w Krakowie (1907), obok dzieł K. Szymanowskiego, Ludomira Różyckiego i F. Szopskiego. Większość kompozycji R-ego wyszła nakładem księgarni A. S. Krzyżanowskiego (pieśni wydał R. też u Breitkopfa w Lipsku), a winiety do niektórych z nich wykonali wybitni artyści: Kolędy (1904) ozdobił S. Wyspiański, Dumę o wianku (1906) i Starą piosenkę (1907) – Stanisław Kamocki. W r. 1908 R. wraz z Bolesławem Wallek Walewskim zajmował się porządkowaniem biblioteki muzycznej z czasów zygmuntowskich, znajdującej się w archiwum kapituły na Wawelu. W czasie prac rozpoznano nie znane dotąd, utwory kompozytorów polskich z końca XVI w., m. in. Wacława z Szamotuł i Tomasza Szadka. W t. r. ogłosił R. Nokturn na skrzypce z fortepianem, który okazał się plagiatem środkowej części, mało wówczas znanej, „Sonaty skrzypcowej A-dur” C. Francka. Kilku fragmentów tej sonaty użył R. jako «akompaniamentu» do cyklu pieśni zatytułowanych Hania. W związku z tym Józef Reiss pisał, że należałoby zbadać, «którzy kompozytorzy padli ofiarą jego korsarstwa», bo podobno źródłem «natchnień» R-ego byli nowatorzy rosyjscy, a zwłaszcza Aleksander Borodin. W r. 1908 przystąpił R. do współpracy z nowo powstałym w Krakowie Instytutem Muzycznym Klary Czop Umlaufowej. Uczył tam gry skrzypcowej na kursie średnim i niższym oraz teorii muzyki. Opracował też podręcznik Teoria muzyki. (Elementarz muzyczny), (1911).

W latach pierwszej wojny światowej R. brał udział w pracach Krukowskiego Tow. Operowego (od jesieni 1914). Na pierwszej premierze operowej 13 I 1915 wystawiono Królewicza Jaszczura R-ego i fragmenty opery romantycznej „Legenda” B. Wallek Walewskiego. W r. 1919 R. wszedł w skład zarządu Towarzystwa jako kierownik administracyjny, t. r. został referentem muzycznym przy Delegaturze Min. Kultury i Sztuki w Krakowie (w sekcji muzycznej), a dn. 7 VI 1920 wybrano go do zarządu Związku Muzyków Polskich w Krakowie (był przez krótki czas jego prezesem). W l. 1919–21 uczył śpiewu w Miejskiej Szkole Dramatycznej w Krakowie. R. był w latach dwudziestych entuzjastą i popularyzatorem muzyki w Krakowie. Pisał do socjalistycznego „Naprzodu”, do „Gońca Krakowskiego” (1919), „Krakowskiego Przeglądu Teatralnego” (1920), „Muzyki i Śpiewu”, „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” cięte felietony i recenzje muzyczne z koncertów, popisów, przedstawień operowych i operetkowych; walczył na łamach tych pism o stałą operę w Krakowie (m. in. O nowy gmach opery w Krakowie „Krak. Przegl. Teatr.” 1920 nr 2), o interesy Teatru Powszechnego i artystów krakowskich.

R., «nadworny» ilustrator muzyczny dramatów Wyspiańskiego – jak zwykł był siebie nazywać – w l. 1922–35 ogłosił 14 artykułów o Wyspiańskim «na tle osobistych wspomnień». Niektóre z nich wywołały polemikę i sprostowania. Stanisław Estreicher przestrzegał przed bezkrytycznym korzystaniem ze wspomnień R-ego. Leon Płoszewski natomiast wręcz stwierdził, że to co R. przytacza jako «wyznania artystyczne» Wyspiańskiego jest «najpewniej zmyśleniem». Ostatnie lata życia R. spędził w nędzy. Po wypadku tramwajowym, jakiemu uległ na ul. Sławkowskiej, w którym stracił rękę, przestał komponować. Zmarł w Krakowie 19 III 1937. Pogrzeb, w którym uczestniczył m. in. prezydent m. Krakowa Mieczysław Kaplicki, odbył się 22 III t. r. na cmentarzu Rakowickim (w grobowcu rodziny Romanowskich, Kw. Ja zachód).

R. prawdopodobnie rodziny nie założył.

 

Portret R-ego pędzla Witolda Wojtkiewicza w Muz. Narod. w Kr.; Portret R-ego namalowany przez Stanisława Pichora (reprod. w: „Świat” 1908 nr 38 s. 4); – Grajewski, Bibliografia ilustracji; Słown. Muzyków Pol.; – Dobrowolski T., Sztuka Młodej Polski, Kr. 1963; Kraków muzyczny 1918–1939, Kr. 1980; Muzyka polska a modernizm, Kr. 1981; Reiss J., Almanach muzyczny Krakowa 1780–1914, Kr. 1939 I; Świerczek L., Bolesław Wallek Walewski (1885–1944), „Nasza Przeszłość” T. 18: 1963 s. 1967; Weiss T., Legenda i prawda Zielonego Balonika, Kr. 1976; Wilski Z., Polskie szkolnictwo teatralne 1811–1944, W. 1978; – Jachimecki Z., Muzyka w Krakowie, „Przegl. Pol.” R. 45: 1910 t. 178 s. 427; Krygowski W., W moim Krakowie nad wczorajszą Wisłą, Kr. 1980; Roczne Sprawozdania Wydziału Towarzystwa Muzycznego w Krakowie za l. 1896–1901; Kr. 1896–1902; Szymanowski K., Korespondencja, Kr. 1982 I; Troski i spory muzykologii polskiej 1905–1926. Korespondencja między Adolfem Chybińskim i Zdzisławem Jachimeckim, Kr. 1983; Wyspiański w oczach współczesnych, Zebrał, oprac. i komentarzem opatrzył L. Płoszewski, Kr. 1971 II; Żeleński T. Boy, O Wyspiańskim, Kr. 1973; – „Czas” 1937 nr 82; „Krak. Przegl. Teatr.” 1920 nr 2 (fot.); „Młoda Muzyka” 1908 nr 2, 1909 nr 7, 22, 1911 nr 18; „Muzyka i Śpiew” 1926 nr 62; „Naprzód” 1937 nr 88 s. 6 (nekrolog); „Świat” 1908 nr 31 s. 8–9, nr 38 s. 4; – B. PAN w Kr.; rkp. 5616 (Raczyński B., Dwaj wskrzesiciele Polski Stanisław Wyspiański i Józef Piłsudski. Wspomnienie na tle osobistych przeżyć, Kr. 1936 – mszp. s. 83); B. Narod.: rkp. IV 6243 (W pustyni i w puszczy Henryka Sienkiewicza. Feerja w sześciu obrazkach dla dzieci i młodzieży, na scenę opracował Bolesław Raczyński, 1926 mszp. s. 23); Parafia Św. Małgorzaty w Nowym Sączu: Świadectwo chrztu R-ego; – Informacje od Anny z Raczyńskich Michałowskiej z W., bratanicy R-ego.

Elżbieta Orman

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Jan Rudolf Raczyński

1865-11-16 - 1918-08-01 lekarz
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Józef Maria Czapski

1896-04-03 - 1993-01-12
pisarz
 
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Rudolf Rathaus

1900-09-13 - 1968-01-11
ekonomista
 

Witold Marian Rychter

1902-02-02 - 1984-03-17
inżynier mechanik
 

Marian Nassalski

1860-09-07 - 1942-09-11
ksiądz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.