Lisikiewicz Franciszek Józef h. Szeliga (1738–1822), jezuita, fizyk, kaznodzieja. Ur. 7 IV w Siemianówce koło Lwowa, w rodzinie szlacheckiej, był synem Konstantego i Apolonii. Do zakonu wstąpił 10 VIII 1751. Po nowicjacie w Krakowie odbył kurs pedagogiczny w Jarosławiu (1753–4) pod kierunkiem Franciszka Leśniewskiego. Filozofię studiował w Kaliszu w l. 1754–7 jako słuchacz Tomasza Popiela, następnie był nauczycielem łaciny w Jarosławiu (1757–8), geografii i łaciny we lwowskim Collegium Nobilium (1758–1760), potem wykładał poetykę w kolegium we Lwowie (1760–1). W tymże kolegium słuchał teologii w l. 1761–5, tam też otrzymał święcenia w r. 1763. Początkowo pełnił obowiązki kaznodziei przy kościołach katedralnych i jezuickich w Krasnymstawie (1765–6), we Lwowie (1766–7) i Jarosławiu (1768–9). Od r. 1769 wykładał logikę, metafizykę, etykę i fizykę w kolegium sandomierskim, mając do dyspozycji zasobną bibliotekę i gabinet matematyczno-fizyczny. Po kasacie zakonu (1773) przystąpił natychmiast do nauczania w szkole wojewódzkiej w Sandomierzu. Na stanowisku nauczyciela fizyki pozostał do 1 IV 1782.
L. pełnił liczne funkcje kościelne: od r. 1779 regensa seminarium diecezjalnego w Sandomierzu, od 1782 kanonika-kaznodziei przy miejscowej kolegiacie, od 1794 prokustosza, a od 1800 kanclerza kapituły. W l. 1800–22 był proboszczem kościoła Św. Pawła w Sandomierzu i administratorem kościoła w Samborcu. Przyczynił się do restauracji kościoła Św. Pawła po zniszczeniach wojennych z r. 1809, założył też w r. 1810 cmentarz parafialny. L. jest autorem kilku pozycji z zakresu fizyki i kaznodziejstwa. Dla uczniów miejscowej szkoły wydał podręcznik: Fizyka czyli wiadomość natury i skutków rzeczy pod zmysły podpadających (I 1779, II 1781). Pragnął, «aby ojczystym językiem podana fizyka… dla używania ojczystej wymowy… służyła». Przy opracowaniu podręcznika wykorzystał współczesne dzieła obce (Newtona, Nolleta, Boscovicha) i krajowe (J. Rogalińskiego, G. Rzączyńskiego). W t. 1. omówił przymioty ciał i działanie sił, w t. 2 podstawowe zagadnienia kosmologii i historii naturalnej, m. in. opisał wody mineralne, skały i kruszce. Ta ostatnia część była najsłabszą partią podręcznika, ponieważ opierała się na przestarzałym materiale. Do systemu heliocentrycznego odniósł się L. z pewną rezerwą, określając go jako «do prawdy podobny». Jasność wykładu zadecydowała o tym, że podręcznik L-a używany był w wielu szkołach Komisji Edukacji Narodowej. Jako wymowny kaznodzieja przemawiał z okazji wyjątkowych uroczystości (jak np. konsekracja bpa Wojciecha Boxy Radoszewskiego w r. 1787, otwarcie seminarium sandomierskiego 1820 r.) i w niedziele w kolegiacie. Wydał drukiem: Kazania na tajemnicę życia i śmierci, czyli na uroczystości Pana Jezusa i Najświętszej Panny (1795), Adwent, czyli kazania adwentowe (1796), Kazania na niedziele całego roku (1796–1806). Odznaczają się one czystą polszczyzną, stylem jasnym i obrazowym. L. zmarł 9 IX 1822 w klasztorze benedyktynek w Sandomierzu, u których był spowiednikiem i kapelanem od r. 1790.
Estreicher, XXI 333; Backer–Sommervogel, Bibl. Comp. de Jésus, IV k. 1865; Bentkowski F., Historia literatury polskiej…, W.–Wil. 1814 II 380–1; Bibliografia filozofii polskiej 1750–1830, W. 1955 s. 81; Lewicki J., Bibliografia druków odnoszących się do Komisji Edukacji Narodowej, Lw. 1907 s. 71; Żebrawski T., Bibliografia piśmiennictwa polskiego z działu matematyki i fizyki, Kr. 1873 s. 461; Enc. Kośc.; Enc. Org.; Podr. Enc. Kośc.; W. Enc. Ilustr.; Kośmiński, Słownik lekarzów; Wiśniewski J., Katalog prałatów i kanoników sandomierskich, Radom 1926 s. 187–8; Boniecki; Uruski; – Buliński M., Monografia miasta Sandomierza, W. 1879 s. 215, 268, 320, 344, 386, 405, 440; Fedorowicz Z., Zarys rozwoju fizjografii Polski, Wr. 1963 s. 61; Gajkowski J., Benedyktynki sandomierskie, Sandomierz 1917 s. 76, 78, 84, 87, 91; Karbowiak A., O książkach elementarnych na szkoły wojewódzkie z czasów Komisji Edukacji Narodowej, Lw. 1893 s. 96; Ludzie oświecenia o języku i stylu, Oprac Z. Florczak i L. Pszczółkowska, W. 1958 II 93–4; Łabęcki H., Górnictwo w Polsce, W. 1841 II 525; Pelczar J., Zarys dziejów kaznodziejstwa, Kr. 1896 II 300, 336; Samsonowicz J., Historia geologii w Polsce, Kr. 1948 s. 9; – Komisja Edukacji Narodowej i jej szkoły w Koronie. 1773–1794, Wyd. T. Wierzbowski, W. 1907–10 XXV 62, XXVI 86; – Arch. Centr. S. J.: Polonica 32 i 38–42 (Katalogi trzyletnie z l. 1754, 1758, 1761, 1764, 1767, 1770), Pol. 46–3 (Katalogi roczne prowincji polskiej z l. 1751–1755), Pol. 49 (Katalogi roczne prowincji małopolskiej S. I. z l. 1755–1773); Arch. Wydawnictwa Apostolstwa Modlitwy w Kr.: Poplatek J., Udział byłych jezuitów w pracach KEN, (rkp.) s. 288, 564; B. Ossol.: rkp. 100 f. 75 (Liber metricae novitiorum S. I. anno 1709 comparatus).
Ludwik Grzebień