Marstaller (Marstalski, Machtaler) G. J., G. F. lub G. H. (Gotlob Jakob?), (2. poł. XVIII w.), rytownik i grawer warszawski. W r. 1746 notowany we Francji, pracował wówczas dla Holendrów (portret J. C. Cuno wg A. Arsteniusa) i Duńczyków (portrecik Christiana VI). W r. 1753 był już w Warszawie i wykonał wg Łukasza Smuglewicza wielki miedzioryt w związku z beatyfikacją Ładysława z Gielniowa (płyta w Muz. Narod. w Warszawie). W r. 1754 sztychował kartę tytułową do polskiego przekładu „Eneidy” Wergiliusza. Związany był wówczas z bpem J. A. Załuskim (dla którego m. in. zdobił tabakierkę) oraz z białostockim dworem J. K. Branickiego. W l. 1761–2 mieszkał i stołował się u marszałka F. Bielińskiego, zajęty sztychowaniem planu Warszawy wraz z widokami budowli, zdjętego przez P. Ricaud de Tirregaille’a (wersje w dwu formatach, 1762); plan ten podpisał spolszczonym nazwiskiem Marstalski. W tym też czasie wykonał trzy warianty exlibrisu marszałka J. A. Mniszcha i jego żony. W r. 1765 parokrotnie sztychował portrecik Stanisława Augusta, wg rysunków własnych i A. Albertrandiego (do S. Burzyńskiego „Zebrania wszystkich sejmów i praw polskich”, W. 1765, G. Lengnicha „Jus publicum Regni Poloniae”, Gd. 1765, oraz do „Étiennes mignonnes curieuses et utiles”, W. 1765). Ponadto rytował w miedzi cudowny obraz Matki Boskiej z kościoła Jezuitów w Grodnie, wizerunek św. Józefa do „Nowenny… na honor S. Józefa z Kopertynu” (W. 1786), karty tytułowe do „Pieśni wszystkich” Horacego (W. 1773) i do J. B. Dubois „Casimir le Grand. Drame” (W. 1775), dwie mapy do „Historii narodu polskiego” A. Naruszewicza (W. 1780), rycinę do „Opisania gospodarstwa pszczołowego w Szczorsach” (W. 1785) i in. Zajmował się także odbijaniem cudzych rycin oraz handlował nimi. Przez wiele lat (co najmniej w l. 1766–85) związany był ze Stanisławem Augustem: z Poznania, gdzie okresowo przebywał, dostarczał sztychów do zbiorów króla, ozdobnie grawerował naczynia (m. in. złotą patenę), wykonywał sylwetki monarchy i inne prace okazjonalne. W r. 1781 wypłacano mu stałą pensję 9 złp. miesięcznie.

M. był artystą nierównym, ale jego najlepsze rokokowe miedzioryty nie miały w Polsce konkurencji. Obrotny i wszechstronny, pracujący dla mecenasów możnych i światłych, rozwinął szeroką działalność, tylko częściowo dziś uchwytną. M. zmarł po r. 1786. Żadne bliższe dane biograficzne ani data śmierci nie są znane.

Portret M-a należał do zbiorów M. Bacciarellego; – Estreicher; Klemensiewicz Z., Bibliografia ekslibrisu polskiego, Wr. 1952; Encyklopedia Wiedzy o Książce, Wr. 1971; Kołaczkowski J., Słownik rytowników polskich, Lw. 1874; Rastawiecki, Słownik rytowników; Słownik artystów polskich, Wr. 1971 I (Albertrandy A. Z. A.); Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler, 1930 XXIV; Kosacka D., Plany Warszawy XVII i XVIII w. w zbiorach polskich. Katalog, W. 1970; Kraszewski J. I., Catalogue d’une collection iconographique polonaise, Dresde 1865; Spis rycin przedstawiających portrety… w zbiorze E. hr. Hutten-Czapskiego, Kr. 1901; Suchodolska M., Kaczanowska M., Rysunki M. Bacciarellego w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. Katalog, W. 1971 s. 68, 73; – Grabowski A., Początek ikonografii naszej, [b. m.] 1857 s. 42; Kraushar A., Dawne pałace warszawskie w II poł. XVIII w., „Tyg. Ilustr.” 1898 1 s. 362; Łoś W., Wizerunki króla Stanisława Augusta, Kr. 1876 s. 24; Mańkowski T., Architekt Pierre Ricaud de Tirregaille, Roczn. Zakł. Narod. im. Ossol. T. 3: 1948 s. 406–7; tenże, Kolekcjonerstwo Stanisława Augusta w świetle korespondencji z Augustem Moszyńskim, Lw. 1926 s. 255, Prace Sekcji Hist. Sztuki Tow. Nauk w Lw.; Pawlikowski J. G., Wiadomość o rytownikach u nas osiadłych, „Czasopism naukowy księgozbioru im. Ossolińskich” T. 2: 1829 s. 110; Ryszkiewicz A., Pol’skij knižnij znak (exlibris), w: Kniga i grafika. Księga pam. A. A. Sidorova, Moskva 1972 s. 273–4; – Korespondencja Adama Naruszewicza, Oprac. J. Platt, Wr. 1959; – AGAD: Arch. Roskie XIII/44, XVIII/34, Zbiór Popielów nr 387, k. 124, 388; B. Czart.: rkp. 676 k. nlb. (A. F. Moszyński, wypłaty artystom VIII. 1781), 1811, 1889; B. Jag.: rkp. 5755 (Ż. Pauli, Dykcjonarz artystów obrazowych w Polsce); B. Narod.: rkp. 3255.

Andrzej Ryszkiewicz