INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Henryk Kuna      Henryk Kuna, frag. obrazu Romana Kramsztyka z ok. 1917 r.

Henryk Kuna  

 
 
listopad 1879 - 1945-12-17
Biogram został opublikowany w 1971 r. w XVI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Kuna Henryk (1881?–1945), rzeźbiarz. Ur. 16 XI (rok ur. podawany rozmaicie, od 1879 do 1885) w Warszawie; syn Adama i Leonii z Bywalskich. Pochodził z ortodoksyjnej rodziny żydowskiej. Młodość spędził w Grójcu i Ciechanowie, pozostając w środowisku całkowicie odciętym od społeczności polskiej, pobierając – jak liczni jego przodkowie – nauki rabinackie. Wcześnie obudzone zdolności rzeźbiarskie zwróciły jednak uwagę ciechanowskiego lekarza-społecznika dra F. Rajkowskiego, który pomógł K-ie w wyrwaniu się z jego otoczenia i podjęciu decyzji obrania zawodu rzeźbiarza. Konsekwencją tego wyboru było zerwanie z religią mojżeszową, która zabrania swym wyznawcom tworzenia podobizn ludzi i zwierząt. Odtąd K. uparcie wrastał w polskość i przesiąknął duchem patriotyzmu, a później – i przyjętej wiary katolickiej (1915). Ok. r. 1900 K. powrócił do Warszawy i rozpoczął naukę w pracowni P. Welońskiego. W r. 1901 rzeźbiarz Bolesław Biegas «zwrócił uwagę ogółu na ubogiego samouka H. K-ę z Ciechanowa, jako zapowiadającego niezwykły talent rzeźbiarski. Dzięki pomocy ludzi dobrej woli» (należeli do nich Rajkowski i A. Świętochowski, u którego w Dembech Wielkich K. dwukrotnie spędził wakacje) K. przeniósł się do Krakowa, gdzie w l. 1902–4 studiował w Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem K. Laszczki. Parokrotnie był nagradzany, m. in. za trzy rzeźby przedstawiające Chrystusa (1902) i za Śmierć (1904). Nagrody te wykorzystał na pierwszy wyjazd do Paryża wiosną 1903 r., gdzie poznał i zachwycał się sztuką A. Rodina. W jego duchu tworzył swe pierwsze rzeźby, impresjonistyczne i malarskie w formie, o światłocieniowej powierzchni, oddającej wewnętrzne napięcie postaci. W r. 1904 debiutował K. w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) rzeźbą z poniechanego później «cyklu śmierci»; w r. 1905 eksponował już 5 rzeźb. Odtąd stale uczestniczył w wystawach, a w r. 1909 TZSP zorganizowało pokaz zbiorowy jego prac – 13 rzeźb, m. in. Hiob, Chrystus, Irydion (popiersie zaprzyjaźnionego z K-ą aktora Henryka Barwińskiego), portret dra H. Nusbauma, popiersie E. Orzeszkowej (K. przebywał u pisarki w Grodnie w r. 1908; rzeźbę tę odsłonięto w r. 1938 w Parku Praskim w Warszawie jako pomnik pisarki). K. wystawiał też w Tow. Artystów Polskich «Sztuka» w Krakowie i Wiedniu (1907–8), a także z Krakowskim Stowarzyszeniem «Rzeźba» (od I wystawy w r. 1910).

Lepione z gliny, impresjonistycznie kształtowane rzeźby przestały K-ę zadowalać. W r. 1911 wyjechał po raz drugi do Paryża w poszukiwaniu nowych podniet i umiejętności. Pierwsze znalazł w rzeźbie antycznej i średniowiecznej, a równocześnie w prądach nowej sztuki kubistycznej, uproszczonej, dążącej nie do efektów faktury, lecz do harmonii kształtów i płynności rytmów. Odrzucił więc swe dotychczasowe koncepcje, a nowe starał się wyrazić w innym tworzywie: kamieniu. Obróbki twardego materiału uczył się w pracowni włoskiego kamieniarza Pellecota. Sam wyznał później: «U Pellecota nauczyłem się dwóch rzeczy: znajomości materiału i – pracy. Dzień w dzień, przez 10 godzin z rzędu, ciosałem kamienie. I jeszcze czegoś nauczyłem się tam: że kamień ma duszę». Jeszcze w r. 1911 wystawiał na Salonie Jesiennym (wybrany jego członkiem) marmurowy tors kobiecy zakupiony do Muzeum Luksemburgu. W r. 1912 był już w Warszawie, gdzie od r. 1913 znów uczestniczył w wystawach TZSP. Te prace miały już inny charakter: kute w marmurze lub cięte w twardym drzewie, skupione były na muzycznej rytmiczności zwartych form, przy gładkiej powierzchni. Ten rodzaj ekspresji pozostał charakterystyczny dla artysty. W r. 1916 K. uczestniczył w konkursie na personifikację Polski i uzyskał II nagrodę za postać rycerza ze złotym rogiem. Rzeźbę tę, zwaną Zwiastun, przekazał K. w darze Zarządowi Miasta Warszawy. Pierwszą wojnę światową spędził w swym mieście rodzinnym. W r. 1920 wystawił 4 rzeźby na Biennale w Wenecji; głowę dziewczynki (marmur) zakupił rząd włoski do weneckiej Galerii Sztuki Nowoczesnej. Podobne sukcesy przyniósł i rok następny: nagrody, zaszczytne zakupy i pochlebne recenzje przyniosło wystawienie kolekcji prac w TZSP, wystawa w Paryżu i – wspólnie z S. Noakowskim – w Londynie. W tym czasie ustaliła się sława artysty.

W r. 1922 K. był – wraz z W. Borowskim, E. Żakiem, W. Skoczylasem, E. Wittigiem i innymi – jednym z współzałożycieli stowarzyszenia «Rytm» i jego prezesem. Był typowym reprezentantem programu grupy, przeciwstawiającego się barwnej złudzie chwilowych wrażeń i doznań, a szukającego trwałych wartości w spokojnej i zwartej konstrukcji, lirycznej w wyrazie, dekoracyjnej w formie. Jednym ze sztandarowych dzieł grupy jest wykonany przez K-ę w hebanie, marmurze i brązie posąg nagiej dziewczyny nazwany Rytmem (wersja w drewnie – w Muz. Narod. w Warszawie, w marmurze – w Ambasadzie PRL w Paryżu, odlew brązowy – w Parku Skaryszewskim w Warszawie). Od 1 II do 30 VI 1924 r. K. prowadził wykłady rzeźby dla malarzy w Akad. Sztuk Pięknych w Warszawie. Wystawiał, wraz z «Rytmem» w TZSP i w Salonie Garlińskiego, ale jeszcze w r. 1924 przeniósł się znów do Paryża. Wystawiał tam dużo: w Salon National d. Beaux-Arts, w Salonie Jesiennym i Tuileryjskim, w r. 1925 w pawilonie polskim na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej (Rytm odznaczono grand prix, artysta otrzymał Krzyż Kawalerski Legii Honorowej). W r. 1926 w Galerie de l’Etoile miał K. wystawę indywidualną (12 rzeźb i cykl akwarel). Wysyłał też swe dzieła do kraju. Uczestniczył w wystawach i w innych krajach, np. w r. 1927 w Pradze, w 1928 w Wiedniu, w 1930 w Bukareszcie, w 1931 w Kopenhadze i w Padwie (wystawa sztuki religijnej), w 1932 na Biennale w Wenecji, w 1933 w Moskwie. K. tworzył mocne w charakterze głowy portretowe, przede wszystkim jednak posągi dziewcząt o smukłych, delikatnych kształtach i drobnych twarzach przepojonych smutkiem czy zadumą. Pracował też uporczywie nad postacią Chrystusa co stał się Krzyżem, jakby bolesnego pomnika tragizmu współczesności.

W r. 1930 powrócił K. do Warszawy. Zajął pracownię przy ul. Czackiego. Otaczała go sława, mnożyły się dowody uznania. W r. 1930 otrzymał nagrody za portret R. K. Witkowskiego i za tors kobiecy, w 1931 udekorowany został Orderem Polonia Restituta. W r. 1936 objął katedrę rzeźby na Wydziale Sztuki Uniw. Wil. (mieszkał jednak nadal w Warszawie). Najwięcej tworzył portretów przedstawiających artystów, pisarzy, wojskowych (m. in. W. Jastrzębowskiego, K. Wierzyńskiego, K. Makuszyńskiego, B. Winawera, profesora T. Zielińskiego, J. Śliwickiego, A. Zelwerowicza, marszałka J. Piłsudskiego i E. Śmigłego-Rydza, gen. K. Zamorskiego), wracał do tematyki religijnej (Trzy Marie, 1934), ale najwięcej serca włożył w ogromny pomnik Mickiewicza dla Wilna, nad którym pracował od r. 1931; kiedy wygrał konkurs (1932), wykonał płaskorzeźby ze scenami z „Dziadów” i sam posąg poety. Pracy towarzyszyła nagonka prasowa, zawierająca ostre akcenty antysemickie, rozpętana przez wileńskie „Słowo”. Poszczególne części pomnika zostały ukończone w r. 1939, ale nie zmontowano dzieła. Niemcy zniszczyli brązowy odlew posągu, z 12 reliefów zachowało się 7 w Wilnie i 1 w Warszawie.

W l. 1940–2 K. przebywał w Świdrze (w bliskim kontakcie z J. Parandowskim), następnie w Warszawie, po powstaniu warszawskim – w Pruszkowie i u J. Szczepkowskiego w Milanówku. Więcej wówczas malował niż rzeźbił, myślą krążył wokół spraw wiary. Zdrowie, szczególnie po stracie syna, odmawiało mu posłuszeństwa, wyzwolenia doczekał w bardzo złym stanie. Mianowany profesorem rzeźby monumentalnej na Wydziale Sztuki Uniw. Toruńskiego, przeniósł się w październiku 1945 r. do Torunia, ale pracy nie mógł podjąć. Zmarł w Toruniu 17 XII 1945 r. Pochowany zrazu na cmentarzu przy ul. Św. Jerzego, w r. 1951 ekshumowany i złożony w Alei Zasłużonych na Powązkach. Ożeniony (1915) ze Stefanią Ewą Krauze (jako aktorka występowała pod nazwiskiem Ewa Kunina, zob.), miał syna Jacka (ur. 1918), żołnierza W. P. i Armii Krajowej, który zginął w r. 1944. Pracownia artysty uległa całkowitemu zniszczeniu. Większość zachowanego dorobku – w Muzeum Narodowym w Warszawie, a także w zbiorach prywatnych – podaje Wallis (dodać należy m. in. olejny portret Milicy Rosińskiej z r. 1939, własność Wandy Prószyńskiej w W.).

 

Autoportret (1945, akwarela) w Muz. Narod. w W., reprod. (jak i portret R. Kramsztyka i T. Niesiołowskiego) u M. Wallisa; – W. Enc. Powsz., (PWN); Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler des XX Jahrh., Hrsg. v. H. Vollmer, Leipzig 1956 III (A. Ryszkiewicz); Łoza, Czy wiesz, kto to jest? (fot.); Olszewicz, Lista strat kultury pol; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler, (M. Dormoy); Katalog wystawy okrężnej… rzeźb H. K-y (Inst. Propagandy Sztuki), W. 1931; Sztuka warszawska od średniowiecza do połowy XX w. Katalog wystawy jubileuszowej. (Muz. Narod. w W.), W. 1962 II; Wiercińska J., Katalog prac wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1860–1914, Wr. 1969; Wystawa rzeźb H. K-y, Oprac. D. Kaczmarzyk, Wstęp M. Wallisa, W. 1956; Wystawa Z. Stryjeńskiej, H. K-y, Wstęp M. Tretera (Salon Philipsa), W. 1930; – Blumówna H., H. K., „Sztuki Piękne” T. 9: 1933 s. 253–63; Brodzki J., Życie wielkiego artysty, „Express Wiecz.” 1952 nr 17, 19, 22, 23; Dobrodzicki A., H. K., „Tyg. Ilustr.” 1921 II półr. s. 759; Husarski W., H. K., „Rzeczpospolita” 1946 nr 41; Lorentz S., H. K., „Kur. Wil.” 1932 nr 36; tenże, H. K., „Przegl. Kult.” 1956 nr 43; Niesiołowska-Rothertowa Z., Fragmenty wileńskiego pomnika Mickiewicza, „Przegl. Kult.” 1957 nr 1; Niesiołowski T., H. K., „Arkona” 1946 nr 4; Parandowski J., Pisma wybrane, W. 1955 s. 672–7; Piwocki K., Historia Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie 1904–1964, W. 1965 s. 82; Polskie życie artystyczne w latach 1890–1914, Wr.–W.–Kr. 1967; Wallis M., H. K., W. 1959 (tu katalog prac z miejscem ich zachowania); Wiercińska J., Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, Wr.–W.–Kr. 1968; Wyszomirski J., H. K. i jego Mickiewicz, „Now. Liter.” 1948 nr 5; Z zagadnień plastyki polskiej w latach 1918–1939, Pod red. S. Starzyńskiego, Wr. 1963; – Mater. do dziej. Akad. Sztuk Pięknych w Kr., II; Niesiołowski T., Wspomnienia, W. 1963 s. 99, 113, 114; Orzeszkowa E., Listy zebrane, Wr. 1961 V; Prędski A., Rozmowa z H. K-ą, „Wiad. Liter.” 1926 nr 13; – „Biesiada Liter.” 1904 nr 28 s. 38; „Nasz Przegl.” 1934 nr z 11 V; „Pion” 1934 nr 19; „Robotnik Kujawski” 1945 nr z 8 XII; „Świat” (W.) 1909 nr 8 s. 3, 1922 nr 12 s. 10; „Trybuna Ludu” 1956 nr 319 (A. Osęka); „Tyg. Ilustr.” 1932 I półr. s. 158; – List K-y do J. Parandowskiego z 24 XI 1945 (w posiadaniu adresata).

Andrzej Ryszkiewicz

 

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Edward Gierek

1913-01-06 - 2001-07-29
polityk
 

Daniel Konarzewski

1871-08-21 - 1935-04-03
generał dywizji WP
 

Jan Świderski

1916-01-14 - 1988-10-18
aktor teatralny
 

Mieczysław Birnbaum

1889-06-10 - 1940-04-23
publicysta
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Romuald Pląskowski

1821-02-07 - 1896-06-24
lekarz
 

Mikołaj Sasinowski

1909-10-16 - 1982-09-06
biskup łomżyński
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.