Schabenbeck Henryk (1886–1939), fotograf i fotografik, działacz społeczny. Ur. 12 (wg Łozy 11) V w Przemyślu, był synem Karola (zm. 1900 lub 1901), właściciela cukierni we Lwowie, i Karoliny z Grossmanów.
W r. 1903 S. ukończył gimnazjum (Łoza podaje, że ukończył szkołę realną i przemysłową) we Lwowie, a następnie podjął tam pracę w studiu fotograficznym Zofii Trzemeckiej (istnieje też wersja, że po śmierci ojca S. musiał przerwać naukę w gimnazjum i rozpocząć praktykę zawodową w zakładzie fotograficznym Jaworskiego w Złoczowie). W r. 1906 osiadł w Zakopanem, gdzie jego matka – po likwidacji lwowskiej cukierni męża – prowadziła własny (bądź dzierżawiony) pensjonat. S. zamieszkał w drewnianej willi «Stefa» przy ul. Krupówki. Otworzył tu zakład fotograficzny, pierwszy w tym mieście, i wkrótce potem jego filię w Nowym Targu. W r. 1910 odniósł duży sukces zawodowy, zdobywając złoty medal na międzynarodowej wystawie fotografii w Rzymie. Był też w tych latach kierownikiem polowej drużyny sokolej (do «Sokoła» wstąpił jeszcze w r. 1902 w Przemyślu).
W r. 1914 S. został powołany do armii austro-węgierskiej i wysłany na front. Dostał się do niewoli rosyjskiej i został wywieziony na Syberię. Uciekł z obozu i w Bernau nad Obem w gub. tomskiej otworzył zakład fotograficzny. Zdobyte tam profesjonalne doświadczenia miały duże znaczenie w późniejszym rozwoju technicznym i artystycznym jego rzemiosła. Powrócił do Zakopanego w r. 1920 lub 1921 i ponownie zajął się fotografią komercyjną i artystyczną. Był uznawany za jednego z wybitniejszych fotografików górskich swojego czasu. Jego prace były reprodukowane jako pocztówki, publikowane w czasopismach oraz książkach i przewodnikach górskich. Eksperymentował w zakresie różnych, nowych wówczas, artystycznych technik fotograficznych (tzw. szlachetnych, np. «guma» i «przetłok») i miał znaczne osiągnięcia w tej dziedzinie. Brał udział w wielu krajowych i zagranicznych konkursach i wystawach fotografii i pisywał w prasie na tematy związane ze sztuką fotograficzną. Był czynnym członkiem Foto-Klubu Polskiego.
S. był także pionierem filmu tatrzańskiego. W r. 1924 był operatorem realizowanego w Tatrach filmu fabularnego, opartego na motywach legendy o Janosiku, reżyserowanego przez Tadeusza (?) Leszczyca. Od t. r. realizował zestawy filmowych zdjęć dokumentalnych, które były wyświetlane jako „Kronika zakopiańska” przed seansami w zakopiańskim kinie «Sokół». W r. 1925 nakręcił film krótkometrażowy Sabałowa baśń, prezentujący folklor góralski w tatrzańskich plenerach. W r. 1930 rozpowszechniany był jego film dokumentalny, ukazujący atrakcyjność krajobrazową i turystyczną Doliny Kościeliskiej. Zrealizował też krótkometrażowy film dokumentalny o olimpiadzie w Berlinie w r. 1936.
W owym czasie S. był także działaczem Polskiego Tow. Gimnastycznego «Sokół» w Zakopanem. W l. 1928 i 1929 pełnił funkcję wiceprezesa, a od r. 1938 prezesa Zarządu Towarzystwa. Szczególną aktywność przejawiał w jego Oddziale Narciarskim (w r. 1925 był zastępcą przewodniczącego Oddziału). Jakiś czas był też prezesem podhalańskiego okręgu Polskiego Związku Narciarskiego (PZN).
Od r. 1931 zakład fotograficzny S-a mieścił się w dużej kamienicy, wybudowanej przez niego w miejsce dawnego drewnianego budynku (po drugiej wojnie światowej miał tam siedzibę spółdzielczy zakład fotograficzny «Foto Jedność»).
Od r. 1934 S. zasiadał w Radzie Miejskiej Zakopanego, pełniąc m.in. funkcje ławnika i zastępcy burmistrza. Na krótko przed drugą wojną światową został członkiem tajnej, utworzonej wówczas przez oficerów II Oddziału Sztabu Głównego, tzw. Grupy Dywersji Pozafrontowej w Zakopanem (A. Filar). Po wybuchu wojny, gdy 2 IX 1939 dotychczasowe władze miejskie Zakopanego z burmistrzem Eugeniuszem Zaczyńskim opuściły miasto, powołano Komitet Obywatelski Zakopanego oraz jego Komitet Wykonawczy z S-m jako przewodniczącym. Na posiedzeniu Komitetu w dn. 5 IX wysłannicy niemieccy w imieniu władz okupacyjnych powierzyli S-owi sprawowanie funkcji komisarycznego burmistrza Zakopanego (zastępcą został Józef Diehl). Wkrótce jednak (już 9 lub 10 IX ?), z nie wyjaśnionych dotąd przyczyn, S. został aresztowany przez gestapo i niedługo potem wywieziony z Zakopanego do więzienia w Krakowie, a następnie rozstrzelany w forcie w Krzesławicach pod Krakowem w listopadzie 1939. Krzesławice jako miejsce stracenia S-a wymienia B. Olszewicz; w późniejszej literaturze podawano jako miejsce rozstrzelania Dolinę Chochołowską. W r. 1990 Maciej Pinkwart uzyskał od rodziny S-a informację potwierdzającą, że został on zamordowany w Krzesławicach; tak też jest w dokumentach rodzinnych wnuka S-a Stefana Schabenbecka z Hamburga. W świetle tych dokumentów należy uznać za mylną także podawaną w owej literaturze datę stracenia S-a (1940).
W piśmiennictwie dotyczącym kultury artystycznej i obyczajowej Zakopanego lat międzywojennych działalność artystyczna i społeczna S-a jawi się często jako element współtworzący jej charakterystyczny koloryt, zaś jego zakład fotograficzny przy Krupówkach jako jeden z ważnych punktów na ówczesnej kulturalnej mapie miasta.
Część prac fotograficznych S-a jest w posiadaniu jego córki Anny Kubickiej. Kilka znakomitych prac S-a, wysłanych na konkurs do Paryża w r. 1939, zaginęło.
W małżeństwie z Heleną z Panczakiewiczów miał S. troje dzieci: córki – Janinę (ur. 1911), zamężną Mokrzycką, i Annę (ur. 1913), zamężną Kubicką (mieszkają w Toronto w Kanadzie, obie są fotografami), i syna Stefana.
Stefan (1913–1945), fotograf i filmowiec, pracował m.in. dla amerykańskiej firmy «Kodak» w Warszawie. W r. 1939 objął zakład fotograficzny ojca w Zakopanem; w czasie okupacji niemieckiej w jego domu znajdował się jeden z licznych punktów przerzutowych na Słowację. W styczniu (lub lutym) 1940 został aresztowany (zakład fotograficzny przejęli Niemcy) i wywieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu; pod koniec wojny dostał się do obozu w Oranienburgu, gdzie zginął w czasie nalotu alianckiego 15 III 1945.
Szulc M., Materiały do historii fotografii polskiej, Wr. 1963 I: Bibliografia (fot.); Enc. tatrzańska; Narciarstwo. Zarys encyklopedyczny, Pod red. G. Młodzikowskiego, A. Ziemilskiego, W. 1957; Łoza, Czy wiesz, kto to jest? (fot.); Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Długołęcka L., Pinkwart M., Zakopane. Przewodnik historyczny, W. 1988 (fot.); Paryski W.H., Tatry wysokie. Przewodnik taternicki, W. 1951 I (dotyczy syna Stefana); – Filar A., U podnóża Tatr, 1939–1949. Podhale i Sądeczyzna w walce z okupantem, W. 1985; R.J., Pierwszy film w Zakopanem, „Giewont” 1924 s. 33–4; Wnuk W., Walka podziemna na szczytach, W. 1965 (dotyczy syna Stefana); Zakopane, czterysta lat dziejów, Pod red. R. Dutkowej, Kr. 1991 I, II; – Jost H., Zakopane czasu okupacji (Wspomnienia), W. 1989; – Muz. Hist. Fotografii im. W. Bogackiego Krakowskiego Tow. Fotograficznego i Państw. Muz. Hist. Fotografii w Kr.: Fotograficzne urządzenia techn. S-a oraz dokumenty i zdjęcia dotyczące jego zakładu fot. i rodziny; – Wajs J., Działalność na polu wychowania fizycznego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Zakopanem do 1939 r. (mszp. pracy mgr napisanej w Zakładzie Historii Kultury Fizycznej i Organizacji Sportu Akademii Wychowania Fizycznego w Kr., 1959); – Długołęcka L., Pinkwart M., Zakopane od A do Z (w druku); – Informacje wnuka S-a, Stefana Schabenbecka z Hamburga (m.in. list Anny Kubickiej z Kanady, zawierający dzieje rodziny oraz wizerunek jej drzewa genealogicznego) oraz dokumenty rodzinne w jego posiadaniu; Informacje Andrzeja Piechnika z Zakopanego.
Andrzej Matuszyk