Jaroszewicz (Jaroszowie) Jan (1575–1670), architekt. Od ok. 1610 r. aż do śmierci pracował na dworze ordynatów Zamoyskich w Zamościu, początkowo jako architekt, później także jako burgrabia dworu (przynajmniej od 1625). Dn. 13 VIII 1643 r. ordynat Jan Zamoyski potwierdził nadany mu przez Tomasza Zamoyskiego przywilej na wójtostwo lackie i złojeckie. Jako burgrabia czuwał J. nad całokształtem prac artystycznych i budowlanych na terenie Zamościa i ordynacji, ale bezpośrednie wiadomości o jego działalności jako projektanta i inspektora są skąpe. Do r. 1619 nadzorował prace przy fortyfikacjach Zamościa. W r. 1620 projektował do kolegiaty kazalnicę z alabastrowymi rzeźbami. W l. 1628–32 wznosił dla ordynata Tomasza Zamoyskiego willę «za stawem» na Krasnymbrzegu pod Zamościem. Przed r. 1634 zaprojektował klasztor bernardynów w Sokalu. Z działalnością J-a hipotetycznie wiąże się szereg dzieł w Zamościu: dokończenie prac przy kolegiacie, rozbudowa ratusza (1640–51, roboty prowadził murator Jan Wolff), budowa kościoła greckiego Św. Mikołaja (1616–31), a może nawet projekt na budowę kościoła Franciszkanów (1637) oraz szereg kamienic. Na terenie ordynacji przypisuje się J-owi architekturę kościołów farnych w Szczebrzeszynie i Turobinie (ok. 1620–30). Poza ordynacją mógł być projektantem kościoła w Uchaniach (ok. 1625) i kaplicy Firlejów przy kościele Dominikanów w Lublinie (1630); te dwa dzieła oraz kościół w Turobinie powstały przy współpracy muratora-dekoratora Jana Wolffa, który był w l. 1620–50 głównym wykonawcą projektów J-a.
J. wykształcił się na klasycznej architekturze Bernarda Moranda, którego dzieło w Zamościu kontynuował, a sam z kolei wyszkolił na architekta Jana Michała Linka, puszkarza. Bez mała sześćdziesięcioletnia działalność J-a w Zamościu miała decydujące znaczenie w nadaniu architekturze tego miasta piętna rodzimości. Zmarł J. w Zamościu, pogrzeb odbył się 22 II 1670 r.
Łoza, Słownik architektów; – Dutkiewicz J., Miasto arkad odrodzenia, „Arkady” R. 4: 1938 nr 9 s. 469; Herbst S., Zachwatowicz J., Twierdza Zamość, W. 1936 s. 29–30; Kowalczyk J., Turobińsko-zamojski murator Jan Wolff oraz jego dzieła na Lubelszczyźnie, „Biul. Hist. Sztuki” R. 24: 1962 nr 1 s. 125–7; Tomkowicz S., O artystach pracujących w Polsce i dla Polski, „Prace Kom. Hist. Sztuki PAU” T. 2: 1922 s. LXII–LXIII; tenże, Ordynaci Zamoyscy i sztuka, Zamość 1920 s. 12–4; – AGAD: Arch. Zamoyskich, seria I tom 19 plik 205 nr 1–3 oraz seria II t. 26 plik 87 nr 4–9 (listy J-a do ord. Tomasza Zamoyskiego), sygn. 425 nr 3, sygn. 744 nr 108; B. Narod. w W.: rkp. nr BOZ 1815 s. 96, nr 1547/1 s. 324.
Jerzy Kowalczyk