INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Jan Sobocki (Jan z Nowogrodu i Soboty) h. Doliwa  

 
 
brak danych - zm. między r. 1371 a 1373
Biogram został opublikowany w latach 1999-2000 w XXXIX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sobocki Jan (Jan z Nowogrodu i Soboty) h. Doliwa (zm. między r. 1371 a 1373), wojewoda łęczycki, starosta dobrzyński. Należał do gałęzi Doliwów z Żychlina, posiadającej dwa kompleksy dóbr: na północnym wschodzie ziemi łęczyckiej oraz na Kujawach, po obu stronach Wisły. Był prawdopodobnie synowcem swego bezpośredniego poprzednika na urzędzie woj. łęczyckiego, Chwała z Żychlina. Przemawia za tym okoliczność, że syn S-ego – Filip – oraz wnuk Chwała – kaszt. słoński Wojciech z Pleckiej Dąbrowy – byli współcześnie określani jako bracia (to jest bliscy krewni). Bliskość terytorialna, pozycja społeczna, chronologia występowania, a zwłaszcza rzadkie imię pojawiające się w tej gałęzi Doliwów wskazują na to, że jego ojcem mógł być znany z dwóch tylko dokumentów (1316) sędzia brzeski Polubion.

Pierwsza wiadomość o S-m pochodzi z 13 I 1345; tego dnia w Łęczycy wystąpił już jako podkomorzy łęczycki i star. dobrzyński w charakterze świadka dyplomu ks. łęczyckiego i dobrzyńskiego Władysława Siemowitowica. Wejście S-ego do hierarchii urzędniczej nastąpiło niebawem po wyniesieniu Chwała z Żychlina na wojewodę (1339/40), natomiast starostwo otrzymał S. niewątpliwie od razu po przejęciu ziemi dobrzyńskiej z rąk okupujących ją Krzyżaków, wkrótce po ratyfikacji pokoju kaliskiego (1343). Odtąd aż do zgonu ks. Władysława (1351/2) pozostawał jego najbliższym doradcą, występował bowiem niemal na wszystkich znanych, a wystawionych przez niego dokumentach. Między 3 V a 18 VI 1349 książę wyniósł S-ego na urząd kaszt. łęczyckiego. Z tytułem tym S. wystąpił na kilku zachowanych dokumentach – po raz ostatni 19 VIII 1356, przy królu Kazimierzu Wielkim w Krakowie. Był jeszcze wówczas także star. dobrzyńskim (po przerwie w l. 1349–51, kiedy to ks. Władysław wykonywał w tej ziemi rządy osobiste, po przeniesieniu się tam z Łęczycy). Na tym stanowisku zastąpił go przed 18 VII 1362 Mazowszanin Dzierżek Kopacz. Przed 1 III 1357 król mianował S-ego woj. łęczyckim. Jako najwyższy dostojnik tej ziemi był S. świadkiem wielu dokumentów monarchy (w Krakowie, Brześciu, Raciążku, Żninie, Skierniewicach, Płocku, Bobrownikach, Łęczycy, Łowiczu), uczestnicząc w zjazdach państwowych. Brał też udział w wiecach ziemskich, otwierając testacje dyplomów starostów i sądu łęczyckiego.

S. był dziedzicem parafialnego Zbrachlina na Kujawach i 24 X 1349 uzyskał od bpa kujawskiego Macieja zgodę na zamianę dziesięcin; w jej wyniku dziesięcina ze Zbrachlina przypadła tamtejszemu kościołowi. W dokumencie biskupa S. został określony jako «noster et ecclesie nostre amicus et promotor». Wyrazem dobrych stosunków S-ego z katedrą włocławską było jego oświadczenie (5 I 1355), że wieś biskupia Siedlec, położona w kaszt. łęczyckiej, wolna jest od jego jurysdykcji (do odpowiedniego dokumentu przywiesił S. pieczęć z h. Doliwa). Najdobitniej świadczy o nich jednak zamiana majętności między S-m a bpem kujawskim; w jej następstwie S. wszedł w posiadanie Soboty i Zagniszowic nad Bzurą w ziemi łęczyckiej, oddając w zamian swój Zbrachlin. Królewskie zatwierdzenie owej transakcji 14 III 1357 (w Brześciu Kujawskim) uzasadniło ją sąsiedztwem pozyskanych przez strony wsi z ich dotychczasowym dziedzictwem. Rzeczywiście w okolicy Soboty i Zagniszowic posiadał S. dwie jeszcze wsie: Skrzeszewy i Tomczyce. Dn. 28 I 1358, towarzysząc królowi w Żninie przy zatwierdzeniu zamiany dóbr między cystersami z Byszewa a Hektorem z Łącka, który przejął wówczas dawne dziedzictwo opactwa szpetalskiego, S. upomniał się o dotychczasowe prawa swego rodu – jako krewnych fundatora tegoż opactwa, woj. mazowieckiego z XIII w. Boguszy Miecławica. Kazimierz Wielki zobowiązał wówczas zakonników byszewskich do wieczystego odprawiania «nabożeństw i modłów za przodków i należących do rodu szlachetnego i miłego rycerza naszego, pana Jana łęczyckiego wojewody, od których posiadali oni owe zamienione wsie».

Kariera S-ego przy ks. Władysławie i królu Kazimierzu jest jednym z wielu przejawów ówczesnej świetności rodu Doliwów, widocznej w większości ziem Król. Pol. S. doczekał jeszcze początku panowania Ludwika Węgierskiego. Ostatnią zupełnie pewną jego czynnością była obecność w testacji dokumentu star. łęczyckiego Jana Ligęzy 9 IX 1370. Tenże Ligęza został później następcą S-ego; jako wojewoda i starosta występuje on 20 II 1374. Ponieważ tylko do S-ego można odnieść wpis woj. łęczyckiego Jana w „Nekrologu strzeleńskim” pod 30 IV, należy przyjąć, że zmarł on tego dnia między r. 1371 a 1373. Otwartą sprawą pozostaje obecność woj. łęczyckiego Jana w Zgierzu 4 VII 1372 jako świadka przywileju królowej Elżbiety Łokietkówny. Brak tytułu starosty wskazuje na S-ego; stylizacja wszakże odpowiedniego miejsca: «Dobeslao Cracoviensi, Swantopelkone Siradiensi, Joanne Lanciciensi palatinis» nie wyklucza ewentualności, że tytuł ten mógł zostać przez pisarza pominięty celem uproszczenia tekstu.

S. pozostawił potomstwo; znamy imiona trzech synów: dziekana włocławskiego Mikołaja z Nowogrodu, komornika łęczyckiego Filipa z Soboty (zob.) oraz Tomisława z Nowogrodu (dziś Nowogródek nad Wisłą w ziemi dobrzyńskiej). Ze wzmianek w księgach sądowych wynika, iż S. miał nadto córkę (imię niezapisane) oraz jeszcze jednego syna (imię także niepodane), który był ojcem Hanki, żony chorążego łęczyckiego Mikołaja z Parzęczewa h. Rola, wymienionej jako synowica Filipa z Soboty.

 

Urzędnicy, II/1 A; – Bieniak J., Doliwowie w XIII wieku, w: Cracovia-Polonia-Europa, Kr. 1995 s. 232–4; tenże, Kształtowanie się terytorium ziemi dobrzyńskiej w średniowieczu, „Zap. Hist.” T. 51: 1986 z. 3 s. 16–17, 27–31; tenże, Wielkopolska; Jasiński K., Zjazd na Mazowszu w kwietniu 1369 r. i jego geneza, „Acta Universitatis Nicolai Copernici” Historia [Nr] 9: 1973 s. 59–68; Kętrzyński S., Ze studiów genealogicznych, „Mies. Herald.” T. 13: 1934 s. 130–1, 166 (mylny rodowód S-ego); Nowacki J., Do artykułu o „Księdze brackiej św. Krzysztofa na Arlbergu”, tamże T. 10: 1931 s. 200–2; tenże, Opactwo św. Gotarda w Szpetalu pod Włocławkiem zakonu cysterskiego, Gniezno 1934 s. 61–4, 232; Szymczakowa A., Urzędnicy łęczyccy i sieradzcy do połowy XV wieku, Ł. 1984 s. 23, 61, 100, 121; taż, Urzędnicy łęczyccy i sieradzcy za panowania ostatnich książąt dzielnicowych, „Roczn. Łódz.” T. 25: 1979 s. 111–13, 115–16, 122–3, 135; – Bieniak J., Recepcja prawa chełmińskiego na Kujawach i ziemi dobrzyńskiej w średniowieczu, w: Studia Culmensia Historico-Iuridica, Tor. 1990 I aneks 2; Cod. Pol., I–II; Dok. kuj. i maz.; Dokumenty do dziejów Kujaw i ziemi dobrzyńskiej XIV–XIX w., W. 1974 s. 5–12; Kod. maz. (Lubomirskiego), nr 82, 179 s. 192; Kod. Wpol., II–III; Lites, Wyd. 1, II 122; Mon. Pol. Hist., V 735 (Nekrolog strzeleński); Teki Pawińskiego, III 216, 4772, 4819; Zbiór dok. katedry i diec. krak., I 57; Zbiór dok. m. Płocka, I 36; – AGAD: Kom. Rządowa Spraw Wewn. 460 C s. 455–458, ks. ziemska brzeska 2 k. 46v., 53v., 69, 72, ks. ziemska łęczycka 4 k. 587, 36 k. 349–349v., Metryka Kor., t. 23 k. 515, 74 s. 199–202; Arch. Archidiec. w Gnieźnie: kopiarz B 3 k. 44v.–45; Arch. Diec. w Płocku: Kod. dyplomatyczny norbertanek płockich s. 33–34; AP w Bydgoszczy: Koronowo Kl. A 85–86.

Janusz Bieniak

 

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Mikołaj Trąba h. Trąby

około 1358 - 1422-12-04
prymas Polski
 

Władysław Opolski

między 1326 a 1332 - 1401-05-18
książę kujawski
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.