INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Jan Władysław Poczobut h. Pogonia  

 
 
1640-06-26 - 1703-05-23
Biogram został opublikowany w latach 1982-1983 w XXVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Poczobut (Poczobut Odlanicki) Jan Władysław h. Pogonia (Zdarbożec), (1640–1703), stolnik oszmiański, pamiętnikarz. Ur. 26 VI, był trzecim synem Marka Kazimierza, bratem Wawrzyńca Michała (zob.). Jak sam zaznaczył, «mało co bywszy w szkołach i mało co uczywszy się», został w sierpniu 1658 skierowany przez starszych braci do służby wojskowej pod chorągiew kozacką pospolitego ruszenia szlachty wiłkomierskiej rotmistrzostwa Mikołaja Szemiota. Swą pierwszą kampanię odbył na terenie województwa trockiego przeciw wojskom rosyjskim J. Dołgorukiego, a następnie walczył ze Szwedami na Żmudzi. W połowie grudnia t. r. pospolite ruszenie zostało rozpuszczone i P. wrócił do domu. Nowa ofensywa wojsk rosyjskich w pocz. 1659 r. spowodowała powrót P-a do wojska, m. in. walczył w składzie dywizji lewego skrzydła pod Czadosami. Zawarte wiosną t. r. zawieszenie broni z Rosją doprowadziło do ponownego rozpuszczenia pospolitego ruszenia. W tej sytuacji P. we wrześniu zaciągnął się w trzy konie pod chorągiew husarską hetmana polnego lit. Wincentego Gosiewskiego poruczeństwa A. M. Sakowicza, woj. smoleńskiego. W jej składzie wziął udział w walkach z wojskami szwedzkimi w Kurlandii. W marcu 1660 na krótko opuścił chorągiew i powrócił do niej pod Wilnem, w trakcie oblężenia tego miasta. Następnie, wraz z całą dywizją lewego skrzydła, wyruszył na Białoruś, gdzie m. in. wziął udział w krwawej bitwie nad rzeką Basią (8 X 1660), a także w starciu pod Dyneburgiem (5 III 1661), które zakończyło się podpisaniem zawieszenia broni. Korzystając z tego P. wrócił do domu i wziął udział w sejmiku wiłkomierskim przed sejmem 1661 r.

Wznowione latem t. r. działania wojenne spowodowały powrót P-a do wojska; uczestniczył w walkach z A. Chowańskim nad Dzisną (sierpień – wrzesień 1661), w trakcie których wojsko litewskie zawiązało konfederację w Połudowiczach (7 IX). Kolejne starcie z wojskami rosyjskimi doprowadziło do klęski Chowańskiego nad Dzisną 3 XI t. r. W połowie 1662 r. P. został wysłany jako deputat pułku (7 chorągwi jazdy) na rozpoczętą 17 VII w Kobryniu sesję wojskową w sprawie zakwaterowania i tamże wybrany został na komisarza lewego skrzydła do wybrania kwater w ekonomii grodzieńskiej. W końcu t. r. powierzono mu kolejną odpowiedzialną funkcję stanowniczego pułkowego dla odebrania kwater w ekonomii olickiej i ich rozdziału.

W styczniu 1663 P. uczestniczył w sesji wojska litewskiego w Olicie, gdzie m. in zajęto się sprawą zabójstwa W. Gosiewskiego, które P. potępił. Po zakończonej sesji odjechał do domu i powrócił do wojska dopiero w czerwcu, gdy już konfederacja wojskowa została zakończona. Wziął udział w nieudanej wyprawie Jana Kazimierza na Zadnieprze 1663/4 r. W czerwcu 1664 odjechał z wojska na Żmudź jako komisarz swej chorągwi dla odebrania żywności. Obecny był na sejmiku w Oszmianie 2 II 1665, zwołanym w celu wyboru deputatów do Trybunału Lit. Zajęty sprawami rodzinnymi wrócił do wojska dopiero w sierpniu t. r., ale z powodu braku działań na froncie litewsko-rosyjskim opuścił je znowu w grudniu. W lutym 1666 obrany został w Wiłkomierzu deputatem do Trybunału Lit. We wrześniu t. r. obecny był na sejmiku przedsejmowym w Wiłkomierzu. Do wojska wrócił w lipcu 1667, ale ponieważ wojna z Rosją dawno już się zakończyła, przeto w sierpniu opuścił chorągiew, która ostatecznie zwinęła się dopiero w październiku 1671. Dn. 27 X 1668 wybrany został przez wojskowych na delegata do hetmana Michała Kazimierza Paca w sprawie zaopatrzenia. Pac zabrał P-a ze sobą na konwokację do Warszawy. W styczniu 1669 P. był na sesji wojska litewskiego w Grodnie, a następnie wziął udział w elekcji Michała Wiśniowieckiego. W latach następnych zajmował się głównie sprawami prywatnymi, biorąc jednak udział w życiu politycznym szczebla powiatowego. Uczestniczył w sejmikach gromnicznych w Wiłkomierzu (1670, 1673, 1674, 1675), w Pińsku (1672), w Oszmianie (1677, 1678, 1679, 1680, 1681, 1682, 1683, 1684), skąd w l. 1675, 1679 (komplet deputatów z P-em został rugowany) i 1680 obrany był deputatem do Trybunału Lit. Brał też udział w sejmikach przedsejmowych i relacyjnych w Wiłkomierzu i Oszmianie. Już jako łowczy wiłkomierski był obecny na elekcji Jana III Sobieskiego. Mimo iż dawno już ustąpił z wojska, przez ponad dziesięć lat reprezentował swą chorągiew na różnych komisjach, m. in. w r. 1678 został deputatem z Oszmiany na sądy skarbowe. W r. 1683 był jednym z kandydatów na urząd pisarza ziemskiego oszmiańskiego, ale rywalizację przegrał. W r. 1684 odbył długą podróż po Koronie, którą zakończył wizytą w Jaworowie, gdzie spotkał się z królem. Został wtedy (21 VI) mianowany stolnikiem oszmiańskim. Możliwe, że podróż P-a wiązała się z przejściem Poczobutów-Odlanickich do obozu królewskiego po upadku stronnictwa Paców. Dalsze losy P-a są mało znane. Wiemy, że w r. 1698 był deputatem do Trybunału Lit. z powiatu oszmiańskiego i w grudniu t. r., gdy w decydującą fazę wkraczała rozgrywka między obozem tzw. republikantów litewskich a Sapiehami, P. wraz z powiatem oszmiańskim stawił się do obozu republikantów między Ławnem a Puzewiczami. Z ich ramienia został jednym z komisarzy do rokowań z Sapiehami pod Kamionką. Rokowania te nie doprowadziły jednak do ugody i republikanci rozpoczęli działania wojenne. P. był właścicielem Pomornaków, Zarojścia, Poławenia, Karłowszczyzny, Małyszek i Tarasowicz w pow. oszmiańskim. Zmarł 23 V 1703.

Z małżeństwa z Rachelą Judytą Godebską, córką podstolego pińskiego Samuela Władysława, a siostrą Piotra Stanisława (zob.), pozostawił dwanaścioro dzieci, z których tylko Adam, Dominik (stolnik oszmiański), Mateusz, Eufrozyna, Zofia i Wiktoria doczekali wieku dojrzałego.

P. pozostawił po sobie pamiętnik (Notacye moje i dyaryusz mojej służby wojennej co się kolwiek gdzie zdarzyło przy bytności mojej, wydany przez L. Potockiego pt. Pamiętnik, W. 1877), omawiający okres od r. 1640 do r. 1684, przy czym główny tok diariusza obejmuje okres od r. 1658, kiedy autor opuścił dom rodzinny. Wg Alojzego Sajkowskiego pamiętnik ten powstał w dwóch etapach – ok. r. 1680 P. zredagował pierwszą część wspomnień w oparciu o luźne notatki, a od r. 1680 kontynuował pracę sposobem diariuszowym. Pamiętnik P-a odnosi się w zasadzie do spraw litewskich, interesującego okresu wojen połowy XVII w., do których jest pierwszorzędnym źródłem. «Opowiadanie jego suche, urywane, język rubaszny, niepoprawny» (H. Biegeleisen). P. opisuje także życie przeciętnego, niezamożnego szlachcica litewskiego, jego sprawy prywatne i udział w życiu publicznym. W części końcowej wywody P-a przybierają charakter zapisek domowych dotyczących urodzin i śmierci dzieci, zobowiązań, zapisów na msze itd. W poglądach politycznych był P. zwolennikiem «złotej wolności» szlacheckiej, a tym samym potępiał próby reform podejmowane przez Jana Kazimierza i działalność fakcji francuskiej za panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego.

 

Niesiecki, VII; – Biegeleisen H., Ilustrowane dzieje literatury polskiej, Wiedeń (b. r.) IV 219–20; Jankowski Cz., Powiat oszmiański, Pet. 1896 II 261; Przyboś A., Konfederacja gołąbska, Tarnopol 1936 s. 144; Sajkowski A., Nad staropolskimi pamiętnikami, P. 1964 Prace Wydz. Filolog. Uniw. A. Mickiewicza. S. Filologia Pol., nr 6; – Acta Stanów WXL na pospolite ruszenie… zgromadzonych między Ławnem a Puzewiczami A. D. 1698 Dnia 21 Decembris, Wil. 1699; Vol. leg., V 288; Zawisza K., Pamiętniki, W. 1862 s. 201; – AGAD: Arch. Publiczne Potockich, 133 s. 79, Arch. Przeździeckich, A-10 s. 252.

Andrzej Rachuba

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 
 
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.