INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Józef Aleksy Morawski     
Biogram został opublikowany w 1976 r. w XXI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 
Morawski Józef Aleksy (1791–1855), prezes Dyrekcji Głównej Tow. Kredytowego Ziemskiego, dyrektor główny Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu (KRPiS). Ur. w Zegrzu, był synem Pawła. Służbę publiczną rozpoczął w lutym 1807 jako archiwista w Izbie Administracyjnej departamentu warszawskiego. W październiku t. r. powołany został do Komisji Żywności. W r. 1809 otrzymał nominację na dyrektora generalnego szpitali wojskowych, następnie – na komisarza wojennego. Za udział w kampaniach 1809 i 1812 r. odznaczony został Złotym (1810) i Kawalerskim (1812) Krzyżem Virtuti Militari. W r. 1813 M. zarządzał szpitalami wojskowymi w Warszawie w charakterze zastępcy komisarza, a w r. n. został sekretarzem generalnym Komisji Nadzoru Lazaretów. W r. 1813 poślubił M. Annę, córkę finansisty Szmula i Judyty Jakubowicz-Zbytkowerów, neofitkę, rozwiedzioną z Łazarzem Tischlerem, która wniosła mu w posagu m. in. dobra ziemskie Jeziorna pod Warszawą. W grudniu 1816 M. rozpoczął pracę w Izbie Obrachunkowej jako asesor, a następnie radca. Zdolności M-ego i zapał, jaki przejawiał w pracy, skłoniły Franciszka Ksawerego Lubeckiego do przeniesienia M-ego w styczniu 1822 do KRPiS na stanowisko nadzwycz. referendarza stanu. M. szybko awansował: już w r. 1823 zastępował oficjalnie dyrektora kontroli, a w r. n. – dyrektora generalnego dochodów stałych. W r. 1825 został mianowany radcą stanu, dyrektorem generalnym dochodów niestałych. Na tym stanowisku przyczynił się do znacznego zwiększenia wpływów w swoim resorcie, co w r. 1830 spotkało się z przychylną oceną sejmu. M. towarzyszył Lubeckiemu w wyjazdach do Petersburga, redagował pod jego kierunkiem projekty praw i rozporządzeń, zastępował go też na zebraniach.
 
Po wybuchu powstania listopadowego M. sprawował zrazu dotychczasowe funkcje. Rząd Tymczasowy, pomny na doświadczenia M-ego z czasów Ks. Warsz., proponował mu pracę w intendenturze wojskowej. M. nie chcąc się zbytnio angażować po stronie powstania wymawiał się złym stanem zdrowia, obiecywał jednak służyć radami. W styczniu 1831 został mianowany zastępcą intendenta generalnego wojska, ale już w marcu rozpoczął 3-miesięczny urlop, przyznany «dla poratowania zdrowia», a w czerwcu, uzyskawszy przedłużenie urlopu, wyjechał za granicę. Po upadku powstania M. już w listopadzie 1831 objął wydział dochodów niestałych, a w r. n. również ogólne kierownictwo KRPiS. We wrześniu 1832 otrzymał nominację na prezesa Dyrekcji Głównej Tow. Kredytowego Ziemskiego. Zachował jednak nadal kontakt z KRPiS: zasiadał na jej posiedzeniach i niejednokrotnie reprezentował na zewnątrz. Kiedy Towarzystwo przystąpiło w r. 1838 do nowej emisji listów zastawnych, poszerzony został – z inicjatywy M-ego – krąg uprawnionych do korzystania z pożyczek. W dalszej swej działalności, już jako dyrektor KRPiS, popierał M. sprawę wydania trzeciej emisji listów zastawnych, ale storpedował jako zbyt radykalny projekt Tow. Kredytowego zmierzający do dalszego rozszerzenia grona osób stowarzyszonych.
 
W r. 1833 M. mianowany został członkiem Rady Stanu i wszedł do Komisji przygotowującej projekt prawa o przyznawaniu szlachectwa. Prace Komisji spotkały się z dezaprobatą Petersburga. Po ogłoszeniu w r. 1836 «Prawa o szlachectwie» M., który nie posiadał dowodów pochodzenia szlacheckiego, wystarał się o przyznanie mu nowego, nabytego szlachectwa. Otrzymał je w r. 1839 wraz z herbem Dąbrówka. W r. 1840 powołany został do komitetu, który miał przygotować zbiór praw cesarstwa rosyjskiego. W r. n. został członkiem Warszawskich Departamentów Rządzącego Senatu z tytułem senatora i tajnego radcy cesarstwa. Mianowany w lipcu 1844 zastępcą dyrektora głównego KRPiS oraz członkiem Rady Administracyjnej, nominację na stanowisko dyrektora głównego otrzymał 25 III r. n. Z osobą nowego, doświadczonego dyrektora, który miał zastąpić zruszczonego Niemca R. Fuhrmanna, wiązano w Warszawie nadzieje na przyszłość. Tymczasem lata urzędowania M-ego w Komisji Rządowej Skarbu przypadły w Królestwie na okres niesprzyjających warunków gospodarczych, jakie pogarszał jeszcze kryzys światowy. M., wierny polityce etatyzmu, dążył do jak najdalej posuniętej ingerencji państwa w życie gospodarcze Królestwa. Pedant, służbista, uległy w kontaktach z I. Paskiewiczem i Mikołajem I, starał się M. w polityce finansowej brać pod uwagę polską rację stanu i stawać w obronie interesów skarbu Królestwa obciążonego świadczeniami na rzecz cesarstwa. M. nie miał wykształcenia ekonomicznego, posiadał jednak – jak sam stwierdzał w r. 1837 – «wiadomości usposobiające do pełnienia obowiązków, do jakich bywał powołany». Doświadczenie nabyte pod kierunkiem Lubeckiego, wrodzone zdolności, niezmożona pracowitość pozwoliły mu, mimo słabego zdrowia, wybić się na jedno z czołowych miejsc w rządzie Królestwa. Był odznaczony Orderem Św. Stanisława, poza tym miał liczne odznaczenia rosyjskie oraz Order Orła Czerwonego pruskiego.
 
W r. 1855 M. ustąpił z kierownictwa KRPiS i wyjechał na kurację do Karlsbadu. Zmarł tam w połowie sierpnia t. r. Pochowany został na Powązkach. Z żony Anny miał dwóch synów: Józefa Aleksandra, aplikanta sądowego, który odebrał sobie życie, i Henryka, sędziego pokoju okręgu węgrowskiego, następnie radcę Dyrekcji Ubezpieczeń w pow. łęczyckim, oraz cztery córki: Annę Aleksandrę, za Konstantym Małowieskim, Franciszkę, Cecylię i Ludwikę.
 
 
 
Enc. Org. (1898–1904); Uruski; – Ajzen M., Polityka gospodarcza Lubeckiego, W. 1932 s. 63, 240; Eisenbach A., Kosim J., Akt masy spadkowej Judyty Jakubowiczowej, „Biul. ŻIH” 1961 nr 39 s. 93, 97–8; Jedlicki J., Klejnot i bariery społeczne, W. 1968; tenże, Nieudana próba kapitalistycznej industrializacji, W. 1964; Kindelski J., Piotr Steinkeller, W. 1905 s. 313–14; Kołodziejczyk R., Piotr Steinkeller, W. 1963; Łoza S., Kawalerowie Orderu Św. Stanisława, „Mies. Herald.” R. 9: 1930 s. 167; Mieses, Polacy pochodzenia żydowskiego, II (błędnie); Radziszewski H., Skarb i organizacja władz skarbowych w Król. Pol., W. 1908 II 95–107, 111–14, 313; – Dembowski L., Moje wspomnienia, Pet. 1898 II 87–8, 96; Janowski J. N., Notatki autobiograficzne, Wr. 1950; Korespondencja Lubeckiego z ministrami sekretarzami stanu Ignacym Sobolewskim i Stefanem Grabowskim, Wyd. S. Smolka, Kr. 1909 I–IV; Koźmian K., Pamiętniki, Wr. 1972 III 519; Łubieński R., Generał Tomasz Pomian hr. Łubieński, W. 1899 II 384, 410, 418, 454; Morawski K., Tamten brzeg, Paryż [b. r.] s. 26; „Pamiętnik Tow. Kredytowego Ziemskiego w Król. Pol.” R. 1: 1884 s. 200, 203, 210; „Roczn. Urzędowy obejmujący spis władz cesarstwa” T. 1: 1850 – T. 5: 1855; – „Kur. Warsz.” 1855 nr 219 s. 1126, nr 227 s. 1166, nr 229 s. 1178; – AGAD: Akta Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu nr 1489–90 i 2588 (akta osobowe M-ego).
 
Maria Manteufflowa
 
 
 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.