Symonolewicz Konstanty, pseud.: K.S., Stary Mandaryn (1884–1952), sinolog, dyplomata, publicysta.
Ur. 23 X w rodzinnym majątku Mizynówka (pow. zwinogrodzki) w gub. kijowskiej, był synem Józefa i Łucji z Brodowiczów.
Po ukończeniu w r. 1903 I Gimnazjum Rządowego w Kijowie studiował S. na Wydz. Języków Wschodnich Uniw. Petersburskiego w sekcjach chińsko-mongolsko-mandżurskiej oraz chińsko-sanskryckiej pod kierunkiem Władysława Kotwicza i Fiodora I. Szczerbackiego. W r. 1908 uzyskał dyplom i został na uniwersytecie asystentem przy Katedrze Sanskrytu. Równocześnie był pomocnikiem kustosza Wydz. Numizmatycznego w petersburskim Ermitażu, gdzie zinwentaryzował zbiory numizmatyki indyjskiej i ułożył katalog monet grecko-baktryjskich, grecko-indyjskich oraz indyjskich. W l. 1912–13 pracował w ambasadzie rosyjskiej w Pekinie; przy pomocy miejscowego uczonego konfucjańskiego pogłębiał wiedzę o języku i kulturze chińskiej. Był też lektorem języka rosyjskiego w pekińskim Inst. Chińsko-Rosyjskim. Od r. 1913 pracował jako sekretarz konsulatu rosyjskiego w Cycykar (Tsitsihar) w północnej Mandżurii. W czasie wojny domowej w Rosji pomagał polskim uchodźcom w przedostaniu się do Polski. Gdy w marcu 1920 przybyła do Chin pierwsza polska misja dyplomatyczna z Pełnomocnym Ministrem RP Józefem Targowskim i powołano Delegaturę RP w Harbinie (przekształconą w l. 1921–3 w Konsulat Generalny, a w l. 1924–31 w Delegaturę RP na Chiny), zgłosił się do pracy w polskiej służbie dyplomatycznej.
Na placówce w Harbinie był S. od r. 1920 agentem konsularnym, a od r. 1922 wicekonsulem. Działał w harbińskich organizacjach polonijnych, m.in. był członkiem miejscowej rady parafialnej. Był w l. 1920–5 prezesem Rady Opiekuńczej Gimnazjum Polskiego im. Henryka Sienkiewicza oraz Szkoły Początkowej im. św. Wincentego à Paulo. Po Michale Morgulcu pełnił funkcję prezesa polskiego Patronatu Harcerstwa, a po Edmundzie Dobeskim był prezesem Stow. «Gospoda Polska» (do r. 1927). Uczył bezpłatnie historii i języka polskiego w Gimnazjum im. Sienkiewicza oraz założył tam klub literacki «Złota Harfa». Był m.in. nauczycielem Teodora Parnickiego, w którym obudził zainteresowania literackie i dla którego stał się mentorem. W l. 1924–8 był w Harbinie konsulem honorowym, a od 1 I 1929, po Karolu Pindorze, zastępcą delegata rządu polskiego na Chiny. W r. 1927 opublikował w krakowskim miesięczniku „Przegląd Współczesny” (nr 65–66) artykuł o początkach chińskiej wojny domowej Przekleństwo smoka: Szkic historyczny na marginesie ostatnich wypadków w Chinach. Był inicjatorem i opiekunem powołanego 19 XII 1929 w Harbinie Polskiego Akademickiego Koła Badania Chin, które m.in. opracowało polską transkrypcję alfabetu chińskiego (tzw. transkrypcja harbińska). Dn. 10 IX 1930 wyjechał S. z Harbinu do ZSRR i objął funkcję radcy poselstwa polskiego w Moskwie. W r. 1931 przeszedł tamże na stanowisko kierownika konsulatu generalnego w Mińsku. Opublikował artykuł Kwestia mandżurska na tle polityki i gospodarki światowej („Przegl. Polit.” 1932 z. 4) oraz zadedykowaną Stanisławowi Balińskiemu pracę Miraże mandżurskie (W.), pierwszą w literaturze polskiej tak obszerną prezentację historii, kultury i stosunków politycznych w Mandżurii.
W r. 1933 został S. przeniesiony na emeryturę i wyjechał do Warszawy. Był odtąd redaktorem działu krajów zamorskich w „Kurierze Porannym” oraz wykładowcą w Inst. Studiów Handlowych i Orientalnych. W r. 1933 opublikował artykuły: Wojna domowa w Chinach – Dorobek rewolucji 1911 roku („Bellona” z. 2–3), Węzeł gordyjski na Dalekim Wschodzie („Droga” nr 5), Literatura piękna w Rosji Sowieckiej („Przegl. Powsz.” nr 590), Powstanie państwa Mandżu-go (tamże nr 592) oraz Konflikt Mandżurski a zagadnienie Pacyfiku („Wiedza i Życie” nr 6). W r. 1935 ogłosił wspomnienie o dyplomacie Antonim Kałuskim („Roczn. Oriental.” z. 1) oraz artykuł Japonia w walce o hegemonię na Pacyfiku („Przegl. Powsz.” nr 5), a w r. 1936 szkic Zbrojny pokój na Dalekim Wschodzie (tamże nr 7–8). Dla „Encyklopedii Nauk Politycznych” opracował w r. 1936 hasło Chiny II. Historia i sprawy polityczne. W „Kurierze Porannym” opublikował artykuł o Mieczysławie Szczęsnym Okęckim Polak twórcą nowoczesnej sieci komunikacji Chin (1936 nr 28), a w kwartalniku „Sybirak” (1936 nr 2) szkic Syberia – „Ziemia Obiecana dla przyszłych pokoleń”. Współpracując nadal z „Przeglądem Powszechnym”, ogłosił tu w r. 1937 artykuł Problem Dalekiego Wschodu (nr 10), a w r. 1938 Wojnę japońsko-chińską (nr 2), Panazjatyzm i komunizm w Azji Wschodniej (nr 3) oraz Niespodziewany zwrot w wojnie japońsko-chińskiej (nr 6). W r. 1938 wydał zadedykowane żonie wspomnienia z l. 1912–30 pt. Moi Chińczycy. 18 lat w Chinach (W.). Opracował hasła Kolonia polska w Chinach oraz Kolonia polska w Mandżurii do wydanej pod redakcją Władysława Poboga-Malinowskiego pracy „Polska i Polacy w cywilizacjach świata” (W. 1939 I z. 3). Na łamach „Sybiraka” (1939 nr 3) ogłosił artykuł Na szlakach zagadkowej wojny – próba syntezy konfliktu chińsko-japońskiego, jedno z pierwszych polskich omówień wojny japońsko-chińskiej. Był członkiem lwowskiego Polskiego Tow. Orientalistycznego oraz warszawskich: Tow. Polsko-Ukraińskiego i (od r. 1931) Tow. Miłośników Historii.
Po powstaniu warszawskim 1944 r. został S. wywieziony do niemieckiego Stalagu XI A koło Altengrabow, gdzie spędził sześć miesięcy. Od r. 1945 mieszkał ponownie w Warszawie, gdzie w maju 1946 podjął pracę w dziale paszportowym MSZ. Nadal utrzymywał kontakt korespondencyjny z Parnickim. W marcu 1948 został mianowany chargé d’affaires poselstwa polskiego przy rządzie chińskim w Nankinie, ale w obliczu tamtejszej wojny domowej odwołano go do Warszawy już w grudniu t.r. i ponownie przeniesiono na emeryturę. S. zmarł 5 II 1952 w Połczynie Zdroju i tam został pochowany. Był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości.
W zawartym 9 IX 1908 małżeństwie z Lidią z Czerenkowów (zm. 1954), córką kierownika szkoły powszechnej w Jałcie, miał S. dwóch synów: Jędrzeja, zamordowanego w r. 1942 w Auschwitz, oraz Konstantego (zm. 1986), socjologa, współredaktora warszawskiego kwartalnika „Wschód-Orient”, od końca l. trzydziestych osiadłego w USA i znanego tam pod nazwiskiem Symmons.
Enc. powstania warsz.; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Słown. pseudonimów, IV; Zieliński, Mały słownik pionierów; – Cabanowski M., Tajemnice Mandżurii: Polacy w Harbinie, W. 1993; Chojnowski A., Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939, Wr.–W. 1979; Daszkiewicz R. K., Harcerstwo Polskie poza granicami kraju od zarania do 1930 r. w relacjach i dokumentach, Lw. 1983; Drozdowski M. M., Szwankowska H., Warszawskie środowisko historyczne w XX wieku, W. 1997; Grochowski K., Polacy na Dalekim Wschodzie, Harbin 1928 s. 39–40, 70–1; Jabłoński W., Polska transkrypcja pisma chińskiego, „Przegl. Oriental.” T. 10: 1934 s. 99; Kałuski M., Polacy w Chinach, W. 2001; Kim Yong Deog, Kolonia polska w Mandżurii 1897–1949, Kr. 2001; Lichniak Z., Lwowskie lata Teodora Parnickiego (1928–1939) w jego listach do Konstantego Symonolewicza, w: Świat Parnickiego. Materiały z konferencji, Red. J. Łukasiewicz, Wr. 1999; Markiewka T., Lwowskie lata Teodora Parnickiego w jego listach do Konstantego Symonolewicza, Kat. 1999 (mszp. pracy doktorskiej na Uniw. Śląskim w Kat.); Parnicki T., Szkice literackie, W. 1978; Symonolewicz-Symmons K., Polonia w Charbinie. List do redakcji, „Przegl. Polonijny” 1978 z. 2 s. 110; Winiarz A., Polskie środowisko wschodoznawcze w Harbinie w latach 1918–1935, „Przegl. Oriental.” 1987 z. 1 s. 90; Zieliński S., Wybitne czyny Polaków na obczyźnie, Wil. 1935; – Dończyk F., Stalag XI A. Altengrabow, Wr. 1959 s. 275; Jędrzejewicz W., Wspomnienia, Oprac. J. Cisek, Wr. 1993; Parnicki T., Mój nauczyciel, „Nurt” 1974 nr 4 s. 15; Zbiór przepisów konsularnych, W. 1929 I; – Mater. Red. PSB: Mater. od syna S-a, Konstantego.
Agata Barzycka