INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Leona Szczepanowiczowa (z domu Jastrzębska)  

 
 
1887-09-14 - 1939-05-23
Biogram został opublikowany w latach 2010-2011 w XLVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szczepanowiczowa z Jastrzębskich Leona (Leontyna) (1887–1939), rzeźbiarka.

Ur. 14 IX w majątku rodzinnym Franopol (pow. kobryński), była jedną z trzech córek Piotra Jastrzębskiego i Bronisławy z Baranowskich.

Po ukończeniu szkoły średniej w Warszawie podjęła pracę w Wilnie w księgarni Wacława i Apolonii Makowskich; wkrótce potem została zatrudniona w filii tej placówki w Mińsku Lit. Z tego okresu pochodzą jej pierwsze utwory poetyckie, ogłoszone w książce zbiorowej „Znad Wilii i Niemna” (Wil. 1906), wydanej z okazji 50. rocznicy śmierci Adama Mickiewicza i Tomasza Zana. W r. 1906 w Połądze poślubiła Czesława Alojzego Szczepanowicza, ziemianina o zainteresowaniach artystycznych. Zimą 1913 rozpoczęła naukę w Krakowie na Wyższych Kursach dla Kobiet Adriana Baranieckiego; kształciła się tam w zakresie malarstwa pod kierunkiem Piotra Stachiewicza i Wincentego Wodzinowskiego. Po wybuchu pierwszej wojny światowej znalazła się na Kaukazie, a następnie w Moskwie, gdzie ukończyła szkołę dramatyczną; wobec sprzeciwu męża nie występowała jednak na scenie. Mąż zaginął w czasie rewolucji bolszewickiej. W r. 1918 wróciła S. do nauki malarstwa na kursach prowadzonych w Moskwie przez P. Kielina, po czym kontynuowała studia artystyczne pod kierunkiem J. Maszkowa i P. Kuzniecowa w moskiewskiej Szkole Malarstwa, Rzeźby i Budownictwa (wówczas II Niezależne Państw. Pracownie Artystyczne «Sovchoz»). Pod wpływem A. Gołubkiny i S. Konionkowa poświęciła się rzeźbie, a zainspirowana rosyjską sztuką ludową, zaczęła pracować w drewnie; wykonywała również fotografie. Utrzymywała się z ulicznej sprzedaży gazet.

Po ukończeniu studiów S. w r. 1923 wyjechała z ZSRR do Polski; osiadła w Wilnie, gdzie podjęła pracę bibliotekarki na Wydz. Sztuk Pięknych USB oraz instruktorki rzeźby w Pracowni Malarstwa Dekoracyjnego tego Wydziału, kierowanej przez Zbigniewa Pronaszkę. W Wilnie opiekowała się odtąd dwiema niepełnosprawnymi siostrami. Z Uniwersytetu odeszła w r. 1925 razem z Pronaszką, po czym podjęła pracę jako nauczycielka rysunków m.in. w wileńskim Gimnazjum im. Adama Mickiewicza. T.r. zdobyła nagrodę za konkursowy projekt Pomnika Legionistów; monument zrealizowany dla Wilna przedstawiał lwa, odpoczywającego u stóp piramidy (S. podarowała go wojsku). W l. 1926–30 należała do Wileńskiego Tow. Artystów Plastyków (WTAP). Na IV Dorocznej Wystawie WTAP w Wilnie w r. 1926 po raz pierwszy pokazała publicznie swe prace. Następnie uczestniczyła w ekspozycjach Towarzystwa w l. 1927 i 1928 w Warszawie i Wilnie, a w r. 1929 w Warszawie. W maju t.r. wzięła udział w Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu, a w styczniu 1930 pokazała sześć prac na Pierwszej Wystawie Artystek Polskich w Muz. Miejskim w Bydgoszczy. Po raz ostatni eksponowała we WTAP w r. 1930, w Warszawie i Wilnie, na wystawach z okazji dziesięciolecia Towarzystwa. Od tego czasu nie była związana z żadnym ugrupowaniem.

S. uprawiała rzeźbę i malarstwo; często sięgała po tematy literackie i muzyczne. Do jej znanych rzeźb należą: Symfonia (1926), Ćma (1927), Mściciel (1928), Zwiastuny burzy (1929), Marche funebre Chopina (1930), Demon (1930), Grażyna (1933) i Wernyhora (1936). W rzeźbach Dziwożona (1926), Wodnik (1927) i Babusia (1928) przejawiły się inspiracje folklorystyczne. Kontynuując, zapoczątkowaną w Moskwie Ekspresją (1922), tematykę wyrażającą stany emocjonalne, wyrzeźbiła Myśl (1926), Spokój (1933), Łzę (1936) i Ból (1936). Podejmowała tematy religijne (Tyś powiedział <1927>, Chrystus Ukrzyżowany <1932>, Madonna i lilie <1932>, Madonna na schodach <1932>, Michał Archanioł ) oraz tworzyła liczne portrety rzeźbiarskie (Mecenas Krzyżanowski, PP. Tymińscy, dr Alchimowicz, Kazimierz Szelągowski, Kazimierz Bartel). W czerwcu 1932 w Wilnie na swej pierwszej indywidualnej wystawie w dawnym Ogrodzie Bernardyńskim pokazała rzeźby w drewnie, glinie i gipsie oraz obrazy olejne i akwarelowe, ogółem 55 prac. Krytyka zarzuciła jej wówczas niedostatki formy i nadużywanie tematów literackich. W r. 1936 wystawiła S. w Wilnie 90 rzeźb i 70 obrazów, a także fotografie z okresu moskiewskiego. Podczas pobytu w odziedziczonym po mężu folwarku Borkowszczyzna (pow. wileński) wyrzeźbiła ok. r. 1936 drewniany posąg Matki Boskiej (przed drugą wojną światową znajdował się w kościele w Kamionce pod Wilnem). Po r. 1936 wykonała, wysoko ocenione, trzy popiersia Józefa Piłsudskiego (jedno z nich znajdowało się przed drugą wojną światową w Bibliotece im. Zana, a drugie w Bibliotece USB w Wilnie). Zaprojektowała również pomnik Piłsudskiego, który wyrzeźbiony w brązie, został ustawiony w parku zdrojowym w Druskiennikach, oraz jego sarkofag (prawdopodobnie dla katedry na Wawelu, w związku z konkursem z r. 1936). Była też S. autorką projektów pomników nagrobnych, m.in. zmarłego w r. 1929 Makowskiego.

Styl rzeźb S-ej ukształtował się pod wpływem nauczycieli rosyjskich, przede wszystkim Gołubkiny. Tworząc w drewnie (grusza, lipa, jesion, dąb), często polichromowanym, operowała S. syntetycznymi, klasycyzującymi formami; prace te uznawano za jej najlepsze dzieła (S. Matusiak, Wystawa Plastyków, „Słowo” 1926 nr 128). Wiele rzeźb rozdała przyjaciołom, a tylko nieliczne przeznaczała na sprzedaż. Obrazy S-ej, głównie akwarele, przedstawiały widoki Wilna i miejscowe pejzaże (Ponaryszki, Borkowszczyzna, Niemen w Druskiennikach); były to też portrety (m.in. Portret Apolonii Makowskiej, Portret Jerzego Putramenta). Po raz ostatni wystawiała w marcu 1938 na ekspozycji zbiorowej w TZSP w Warszawie. Zmarła 23 V 1939 w Kobryniu i tam została pochowana w grobie rodzinnym.

W małżeństwie z Czesławem Szczepanowiczem S. dzieci nie miała.

Staraniem WTAP odbyła się w lipcu 1939 w Wilnie wystawa prac S-ej. Dorobek artystki uległ rozproszeniu; kilkanaście jej rzeźb znajduje się w zbiorach Muz. Narodowego w Warszawie, w Oddziale Muz. Rzeźby Xawerego Dunikowskiego.

 

Encyklopedia ziemi wileńskiej, Bydgoszcz 2005 III 207; Wileński słownik biograficzny, Bydgoszcz 2002; – Katalog IV Dorocznej Wystawy Obrazów WTAP, Wil. 1926; Katalog Działu Sztuki. Powszechna Wystawa Krajowa. P. 1929; Katalog Leony Szczepanowicz, Wil. 1932; Katalog V Dorocznej Wystawy Obrazów i Rzeźb WTAP, Wil. 1927; Katalog VI Dorocznej Wystawy Obrazów WTAP, Wil. 1928; Katalog Wystawy Jubileuszowej Wileńskiego Towarzystwa Artystów Plastyków w pałacu po-Tyszkiewiczowskim w Wilnie, Wil. 1930; Przewodnik TZSP, W. 1928 nr 32, W. 1929 nr 42, W. 1930 nr 53, W. 1938 nr 131; Wileńskie środowisko artystyczne 1919–1945: malarstwo, grafika, rzeźba, rysunek, fotografia, Olsztyn 1989; Wystawa pośmiertna ś.p. Leony Szczepanowiczowej (1887–1939), Wil. 1939; – Konstantynów D., Wileńskie Towarzystwo Artystów Plastyków 1920–1939, W. 2006; O guście artystycznym w międzywojennym Wilnie, w: Rozważania o smaku artystycznym, Red. J. Poklewski, T. F. Rosset, Tor. 2002 s. 243–63; Poklewski J., Polskie życie artystyczne w międzywojennym Wilnie, Tor. 1994; tenże, Wileńskie wystawy artystyczne w dwudziestoleciu międzywojennym, „Muzealnictwo” 1993 nr 35 s. 22, 24, 26; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Schummer E. M., Wystawa prac słuchaczów Wydziału Sztuk Pięknych USB w Wilnie, „Tyg. Ilustr.” 1926 nr 13 s. 213; tenże, Z wystawy plastyków wileńskich, „Świat” 1928 nr 30; Treter M., Rzeźba polska w Zachęcie, „Świat” 1928 nr 26 s. 11; Wileńskie Towarzystwo Artystów Plastyków 1920–1930, Wil. 1930; – Sprawozdanie Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, W. 1926, 1928–30, 1938; Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie. Skład Uniwersytetu w roku akademickim 1923–1924. Wydział Sztuk Pięknych, Wil. 1924 s. 84; – „Jutro Pracy” 1938 nr 23; „Kobieta Współcz.” 1933 nr 3 s. 47; „Kultura. Tyg. Liter. Artyst. i Społ.” 1939 nr 34; „Kur. Warsz.” 1939 nr 202; „Kur. Wil.” 1939 nr 144 (nekrolog), nr 201; „Słowo” 1932 nr 108, 132, 1936 nr 171; „Świat” 1927 nr 21.

Zofia Lewicka-Depta

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Franciszek Hynek

1897-12-01 - 1958-09-08
pilot balonowy
 

Jan Parandowski

1895-05-11 - 1978-09-26
pisarz
 

Kazimierz Nowak

1897-01-11 - 1937-10-13
dziennikarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Stanisław Sopuch

1869-04-22 - 1941-02-26
działacz społeczny
 

Edward Sawicki

1833 - 1924-10-13
neurolog
 

Leon Samuel Sternbach

1864-07-02 - 1940-02-20
filolog klasyczny
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.