Rudzka Leontyna Barbara (imię używane Leonia) (1858–1929), nauczycielka, właścicielka żeńskiej szkoły średniej w Warszawie. Ur. 15 III w Woli Ługowej (pow. białobrzcski), była córką Józefa, ziemianina, właściciela majątku Wola Ługowa, i Anny z Domańskich.
R. ukończyła pensję Heleny Budzińskiej w Warszawie, a następnie słuchała wykładów na kursach organizowanych przez Julię Baranowską. Po zdaniu egzaminu, uprawniającego do nauczania w prywatnych szkołach średnich, uczyła geografii i języka niemieckiego w założonej przez Jadwigę Papi w Warszawie 3-klasowej pensji żeńskiej, a wkrótce potem przejęła tę pensję, została jej przełożoną i prowadziła aż do śmierci. Od chwili objęcia szkoły występowała do rosyjskich władz oświatowych z wnioskami o powiększenie liczby klas i stopniowo uzyskiwała zezwolenia: w r. 1896 szkoła była 5-klasowa, a w r. n.– 6-klasowa. Równolegle z tymi staraniami, a przed uzyskaniem zezwolenia, prowadziła R. konspiracyjnie naukę w wyższych klasach. Nielegalnie uczono także języka i historii polskiej. Było to możliwe dzięki specjalnemu systemowi alarmowemu, który ostrzegał o zbliżaniu się inspektora rosyjskiego i pozwalał na ukrycie książek polskich, a wyjęcie rosyjskich. Mimo środków ostrożności R. była wielokrotnie przesłuchiwana przez policję rosyjską i często grożono jej zamknięciem szkoły. W r. 1897 została na krótko aresztowana za «demonstracyjne» niestawienie się wraz z uczennicami na powitanie przybywającego do Warszawy cara Mikołaja II. W swej szkole zatrudniała znakomitych pedagogów, takich jak Bronisław Chlebowski, Władysław Smoleński, Ignacy Chrzanowski, Stanisław Kramsztyk, Stanisław Kalinowski i wielu innych. Wyjeżdżała wielokrotnie do krajów zachodniej Europy dla poznania tamtejszych metod pedagogicznych i programów nauczania. W swej szkole wprowadziła naukę higieny, a także lekcje przyrody połączone z wycieczkami krajoznawczymi. W l. 1895–1920 była R. członkiem zarządu Schronienia Nauczycielek, a następnie otrzymała tytuł honorowego członka tej instytucji. W r. 1905 brała udział w walce o szkołę polską. W lokalu jej szkoły odbywały się (m. in. w dn. 19 II) spotkania nauczycieli z rodzicami w sprawach strajku szkolnego. Była współzałożycielem Stow. Nauczycielskiego (późniejszego Tow. Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych). Brała udział w delegacjach do Min. Oświaty w Petersburgu dla przedstawienia postulatów spolszczenia szkolnictwa. W r. 1906 otrzymała zezwolenie na otwarcie klasy siódmej, a także dwuletnich kursów pedagogicznych o dwu wydziałach: humanistycznym i przyrodniczym.
W okresie reakcji stołypinowskiej władze ponowiły represje wobec szkoły R-iej. Ponieważ R. odmówiła wykładania historii i geografii po rosyjsku i rozszerzenia nauki języka rosyjskiego, zamknięto niektóre klasy, trzykrotnie zamykano całą szkołę, a raz kursy pedagogiczne, R. zaś została oskarżona o działalność antypaństwową. Dzięki stosunkom w Min. Oświaty w Petersburgu udało się jej obronić przed tymi zarzutami a także ocalić szkołę. W r. 1912 otworzyła R. w Konstancinie koło Warszawy równolegle prowadzoną nową szkołę i uruchomiła tam klasę wstępną; w r. 1914 czynne były już 3 klasy (wstępna, I i II) oraz internat. Wybuch wojny przerwał działalność szkoły. W r. 1916 została R. członkiem zarządu Sekcji Szkół Średnich Wydz. Oświecenia Komitetu Obywatelskiego m. Warszawy, a w r. n. brała udział w pracach Departamentu Szkolnego Tymczasowej Rady Stanu. Oświatowe władze niemieckie wyraziły zgodę na otwarcie w szkole R-iej klasy 8-mej. W l. 1917–20 była R. członkiem zarządu Polskiej Macierzy Szkolnej, a w r. 1918 została wybrana na przewodniczącą Koła Przełożonych Prywatnych Szkół Żeńskich.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę brała R. udział w licznych krajowych zjazdach pedagogicznych, a w r. 1927 uczestniczyła w Zjeździe Nowej Szkoły w Locarno. Zmarła w Warszawie 20 II 1929 i pochowana została na cmentarzu Powązkowskim. Odznaczona była orderem Polonia Restituta.
Rodziny R. nie założyła.
Szkoła prowadzona po śmierci R-iej przez Aleksandrę Przyrembolową istniała do r. 1944 przy ul. Zielnej 13. Budynek został zniszczony w czasie powstania warszawskiego 1944 r. W dolnym kościele Św. Krzyża 24 X 1987 odsłonięto tablicę upamiętniającą R-ą, ufundowaną przez wychowanki szkoły.
Bibliogr. Warszawy, VI; Cmentarz Powązkowski w Warszawie, W. 1984; Zagórowski, Spis nauczycieli, I–II; – Bratkowska I., Śp. Leonia Rudzka, „Bluszcz” 1929 nr 9 s. 1–3; Kiepurska H., Inteligencja zawodowa Warszawy 1905–1907, W. 1967; Konarski S., Warszawskie średnie szkolnictwo ogólnokształcące, Warszawa II Rzeczypospolitej 1918–1939, Z. 5, W. 1973 s. 234; Kozicka J., Pensja panny Rudzkiej, „Stolica” R. 17: 1972 nr 41 s. 16, nr 42 s. 16; Schoenbrenner J., Warszawskie szkoły średnie na przełomie XIX i XX wieku (1890–1904), „Przegl. Hist.-Oświat.” 1981 nr 1 s. 16, 26; Walicka A., Śp. Leonia Rudzka, „Przegl. Pedagog.” 1929 nr 10 s. 239–40; [Zaleska Z.] Z. Z., Śp. Leonia Rudzka, „Kur. Warsz.” 1929 nr 52 wyd. poranne, s. 4; – Cześć zasłudze. Wspomnienie o życiu i pracy śp. Leonii Rudzkiej, W. 1930; Kalendarzyk Polityczno-Historyczny m. stoł. Warszawy na 1916 r.; – „Bluszcz” 1930 nr 15 s. 12; „Kur. Warsz.” 1930 nr 89, wyd. poranne, s. 4; „Niepodległość” T. 6: 1932 s. 49; „Przegl. Pedagog.” 1930 nr 13 s. 323; „Stolica” 1986 nr 1, 1987 nr 50; „Tyg. Ilustr.” 1929 nr 11 s. 215 (fot.); – Arch. Paraf. w Promnej: Akt ur. nr 28/1858.
Stanisław Konarski