INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Ludwik Roszkowski     

Ludwik Roszkowski  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1989-1991 w XXXII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Roszkowski Ludwik (1736–1781), jezuita, profesor filozofii w Akademii Wileńskiej, matematyk, działacz Komisji Edukacji Narodowej. Ur. 19 II na Litwie.

Szkołę średnią i rok filozofii (logikę) R. ukończył w nie znanym bliżej kolegium jezuickim. Dn. 13 VIII 1756 wstąpił do Tow. Jezusowego i w Wilnie odprawił dwuletni nowicjat. Następnie przez dwa lata uczył gramatyki w kolegium jezuickim w Krożach. W l. 1760–3 studiował w Akad. Wil. filozofię i matematykę, tę ostatnią prawdopodobnie pod kierunkiem Francuza Jana Rossignola. W r. 1763/64 uczył retoryki i historii w kolegium jezuickim w Grodnie, będąc także kronikarzem kolegium. W l. 1764–8 studiował teologię w Akad. Wil., m. in. pod kierunkiem Benedykta Dobszewicza i Stanisława Rostowskiego, i w r. 1767 przyjął święcenia kapłańskie. Pochodząca z t. r. opinia tzw. katalogu drugiego podkreśla jego uzdolnienia i przygotowanie do pracy w obserwatorium astronomicznym i do nauczania matematyki.

W r. 1767/68 podczas czwartego roku studiów teologicznych R. był asystentem (socius) dyrektora wileńskiej drukarni akademickiej, którym w tym czasie był Marcin Poczobut Odlanicki, profesor astronomii w Akad. Wil. Równocześnie R. uczył w Akad. Wil. matematyki na kursie wyższym. Zachowany z tego okresu rękopis jego wykładów (Arch. Prow. Mpol. TJ w Kr.: rkp. 84) ujawnia ich wysoki poziom i bogatą tematykę (np. logarytmy i ich zastosowanie, trygonometria, geometria). Widoczna jest wyraźna troska profesora o ukazanie związku matematyki z praktyką życiową. W l. 1768–71 R. prowadził w Nowogródku trzyletni kurs filozoficzny dla kleryków jezuickich i studentów świeckich. Oprócz tego był tamże prefektem kleryków jezuickich i prezesem Kongregacji Mariańskiej studentów oraz wyjeżdżał z posługą duszpasterską na stację misyjną w Lubczy n. Niemnem. W lecie 1771 przeniósł się do Wilna na profesora filozofii w tamtejszej Akademii i dopiero wówczas – 23 XI 1771 – uzyskał tamże magisterium sztuk wyzwolonych i filozofii (w rzeczy samej doktorat), uprawniające go do prowadzenia wykładów uniwersyteckich. Rozpoczęty w r. 1771 kurs zakończył w r. 1774 będąc syndykiem i seniorem Wydz. Filozoficznego. Dn. 15 VIII 1773 R. złożył w Wilnie uroczystą profesję zakonną, a 15 X t. r. uzyskał w Akad. Wil. doktorat prawa kanonicznego. Z tego okresu jego pracy dydaktycznej pochodzi zbiór ponad 160 tez z adnotacjami: Propositiones ex universa philosophia notis illustratae ([Wilno] 1774). Tez, które obejmowały całokształt jego wykładów, bronił w publicznej dyspucie kleryk diecezjalny Franciszek Maczulla.

Wg R-ego filozofia jest «zdobywaniem mądrości», w szczególności zaś rozumowym i doświadczalnym poznaniem rzeczywistości, zwłaszcza Boga, duchów i świata cielesnego. Dzieli się na: logikę, metafizykę, matematykę i fizykę (filozofię przyrody). Logikę rozumiał R. nowocześnie jako dyscyplinę wprowadzającą do filozofii, dostarczającą formalnych zasad prawidłowego myślenia. Pod wpływem Wolffa R. dzielił metafizykę na ontologie, kosmologię, psychologię i teologię naturalną. Bardzo szeroko rozwinął fizykę (przeszło 2/3 materiału), którą dzielił na ogólną i szczegółową. Pomijał w niej niemal zupełnie zasady arystotelesowskie, opierając się na osiągnięciach I. Newtona i jego następców oraz traktując ją jako naukę doświadczalną. W kwestii systemu słonecznego opowiadał się za heliocentryzmem i swoją tezę – podobnie jak i inne twierdzenia – uzasadniał najnowszymi odkryciami i osiągnięciami naukowymi, np. J. Bradleya.

Po kasacie zakonu jezuitów pozostał R. w Akad. Wil. na stanowisku profesora filozofii, później przybył do Grodna, gdzie w nie określonym bliżej czasie został prefektem szkoły. W r. 1777 wizytator Józef Wybicki, stwierdziwszy niski poziom szkoły wojewódzkiej w Kownie, polecił zwolnić jej dyrektora, a na jego miejsce zaproponował R-ego, który wkrótce objął to stanowisko. Od tego czasu – m. in. dzięki przykładnej współpracy z M. Poczobutem Odlanickim – datował się pomyślny okres rozwoju szkoły. W sierpniu 1781 R. zaprzysiągł w Wilnie projekt ustaw Komisji Edukacji Narodowej i został mianowany rektorem wydziału kowieńskiego. R. zmarł 16 XI 1781 w Kownie.

 

Estreicher, XXII 9, XXVI 386 (Estreicher – a za nim Poplatek – mylnie nazywa go Ludwikiem Antonim i wiąże go z wcześniejszym Ludwikiem Antonim Roszkowskim); – Lewicki J., Ustawodawstwo szkolne za czasów Komisji Edukacji Narodowej, Kr. 1925 s. LXXVII; Plečkaitis R., Feodalizmo laikotarpio filosofija Lietuvoje, Vil. 1975 (Roškovskis Liudvikas); tenże, Stopnie naukowe w dawnym Uniwersytecie Wileńskim, w: Studia z dziejów Uniwersytetu Wileńskiego 1579–1979, Kr. 1979 s. 47, 55; Pohoska H., Wizytatorowie generalni Komisji Edukacji Narodowej, L. 1957 s. 219; Poplatek J., Komisja Edukacji Narodowej, Kr. 1973; Szybiak I., Nauczyciele szkół średnich Komisji Edukacji Narodowej, Wr. 1980; – Komisja Edukacji Narodowej i jej szkoły w Koronie 1773–1796, Wyd. T. Wierzbowski, z. 38, W. 1913 s. 76–7, z. 39, W. 1915 s. 43; – Arch. Prow. Mpol. TJ w Kr.: rkp. 526 k. 7 (data i miejsce śmierci); Arch. Rom. S. I.: Lith. 59 (Katalogi roczne), Lith. 30–32 (Katalogi trzyletnie z l. 1757, 1761, 1764, 1767, 1770); B. Jag.: rkp. 3119 k. 35 (Korespondencja M. Poczobuta); B. Uniw. Wil.: rkp. F 2 DC 110 (13 listów R-ego z l. 1777–81 do Poczobuta, kart 13).

Roman Darowski

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.