Rzepecki Ludwik Władysław, krypt, i pseud.: L.R., Żołnierz Czwartak, Legion, Piast, Rewera, Szejk, Islam (1832–1894), nauczyciel, publicysta, redaktor. Ur. 13 IX w Wypalankach (pow. obornicki), był najstarszym synem Kajetana Władysława (3 I 1800 – 7 II 1892) i Julii z Wolanowiczów. Ojciec pochodził ze wschodniej Galicji, w grudniu 1830 uciekł z armii austriackiej do powstania, w pułku czwartaków dosłużył się rangi podporucznika, a po upadku powstania schronił się w Wielkopolsce, gdzie pracował jako leśnik i urzędnik gospodarczy, w r. 1848 jako kapitan dowodził kompanią kosynierów, następnie zaś zamieszkał w Poznaniu.
R. uczył się w szkole w Parkowie i Rogoźnie, a od r. 1841 w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu. W powstaniu 1848 r. jako strzelec był ranny pod Sokołowem. W r. 1851 złożył egzamin dojrzałości i następnie studiował na uniwersytecie wrocławskim (4 XI 1851 – 29 VII 1857) nauki przyrodnicze. Na podstawie rozprawy z zakresu astronomii De orbita cometae qui anno 1854 primus apparuit (Breslau 1857) 20 VI 1857 otrzymał stopień doktora. W czasie studiów interesował się także językiem polskim, należał do Tow. Literacko-Słowiańskiego, któremu przewodniczył w l. 1853–7.
Stypendium poznańskich władz szkolnych zobowiązywało R-ego do podjęcia pracy nauczycielskiej. Przez rok pracował w Gimnazjum św. Marii Magdaleny (1857–8), następnie ponad 20 lat w poznańskiej szkole realnej. Uczył tam matematyki, historii naturalnej i języka polskiego, wykazując duże umiejętności dydaktyczne. Pewną podejrzliwość władz wywołało małżeństwo R-ego ze Szwajcarką Romaine Gex, a przede wszystkim jego działalność publicystyczna oraz wydawanie polskich czasopism i książek. Ostatecznie w r. 1878 wytoczono mu postępowanie dyscyplinarne, w r. 1879 musiał zrezygnować z pracy w szkole, a 13 III 1880 usunięto go ze stanowiska bez odszkodowania. Równolegle z pracą zawodową R. działał jako sekretarz (od r. 1860) Tow. Przemysłowego w Poznaniu, jako prelegent w poznańskim Tow. Młodzieży Kupieckiej i współorganizator Tow. Czytelni Ludowych (1880).
Najważniejszą jednak dziedziną aktywności R-ego była publicystyka. Już w r. 1858 drukował popularnonaukowe artykuły na łamach czasopisma poznańskiego „Przyroda i Przemysł”. Wkrótce wydał anonimowo wiersz Podniesienie kości św. Stanisława Szczepanowskiego roku 1253 (P. 1860, 1879), w którym przeplatały się wątki religijne z narodowymi. Zajmował się pedagogiką i szkolnictwem. Ogłosił pod krypt. L.R.: Wybór rzeczy zabawnych i pożytecznych dla młodzieży polskiej (P. 1871, 1889), Obraz katolickich szkół elementarnych objętych archidiecezjami gnieźnieńską i poznańską oraz diecezjami chełmińską i warmińską (P. 1867), dziejami Kościoła (Piotr Skarga i synod brzeski , Żywot Mieczysława hr. Halki Ledóchowskiego ). Interesował się też aktualnymi zagadnieniami, m. in. zebrał i wydał ze źródeł francuskich „Katy i ofiary Komuny Paryskiej” (P. 1871). Na podstawie tradycji rodzinnych napisał Pamiętną noc listopadową czyli dzieje wojny narodowej z r. 1830 i 31-go wnukom (P. 1880, 1895, 1915, 1923). Pod jego nazwiskiem ukazała się pośmiertnie broszura W półwiekową rocznicę. Rok 1848-my. Opis wypadków w Berlinie i W.Ks. Poznańskiem (P. 1898). Cz. 1, opracowana przez Białyniaka (tj. przez Kajetana Rzepeckiego). R. publikował także recenzje teatralne („Tyg. Wpol.” 1871).
Na szeroką skalę rozwinął R. działalność wydawniczą. Przetłumaczył i przystosował dla młodzieży polskiej kilka podręczników przyrody m. in. Aloisa Pokornego (Historia naturalna trzech królestw, dla użytku polskiej młodzieży niższych klas gimnazjalnych i realnych; Zoologia, Mineralogia, Botanika, Praga–Lw.–P. 1868, 1874), uzupełniony danymi z prac K. Kluka, K. Wodzickiego, S. Pietruskiego, A. Wagi. Wydawał dzieła literatury polskiej często ze swoim wstępem i objaśnieniami (J. Kochanowski „Psałterz Dawidowy”, P. 1867, ks. Jan Bielski „Widok Królestwa Polskiego”, P. 1873, A. Mickiewicz „Konrad Wallenrod”, P. 1878; J. Śniadccki „O fizycznym wychowaniu dzieci”, P. 1867).
Zainteresowanie R-ego językiem spowodowało zaangażowanie się w dyskusję nad reformą pisowni. Był on gorącym zwolennikiem projektu pisowni ks. Franciszka Malinowskiego. Bronił jej w artykułach i broszurach (np. Dwa listy do Lambdy o pisowni ks. Malinowskiego, P. 1868, Hilferding czy ksiądz Malinowski. Moskale czy Polacy dadzą Słowianom wszechsłowiańskie abecadło, P. 1872) i starał się zastosować jej zasady w wydawanym przez siebie piśmie poświęconym wychowaniu w domu i szkole, pt. „Oświata” (P. 1866–7). Sądził, że zreformowana pisownia ułatwi zastosowanie języka polskiego do porozumiewania się Słowian między sobą, zastępując niemiecki, a nie dopuszczając do tej roli rosyjskiego. Wziął udział w «wiecu ortograficznym» w Poznaniu (7 VII 1870) i był najgorliwszym członkiem i sekretarzem wybranej na wiecu komisji. Publikował protokoły posiedzeń i pełne materiały po zakończeniu obrad (Wiec wielkopolski w sprawie pisowni języka polskiego, jego znaczenie i zadanie wraz z krytycznym rozbiorem odezwy wydanej w tym celu przez Zarząd Tow. Przyjaciół Nauk Poznańskiego, P. 1870). W czasopiśmie „Oświata” problematykę narodową R. poruszał ostrożnie, lecz władze mimo to zakazały nauczycielom prenumerowania pisma, co przyczyniło się do jego upadku.
Dalszą działalność ułatwiło R-emu założenie własnej drukarni (1870), początkowo firmowanej przez Tytusa Daszkiewicza, później R. sam ją finansował i nią kierował. Pomógł mu w tym ks. Franciszek Bażyński, z którym R. był blisko związany, gdyż przejął w r. 1873 wraz z T. Daszkiewiczem i Władysławem Simonem jego Wydawnictwo Dobrych i Tanich Książek i prowadził pod firmą Wydawnictwo im. ks. F. Bażyńskiego. Uczcił także 50-lecie kapłaństwa ks. Bażyńskiego książką zbiorową „Warta” (P. 1873). Nakładem R-ego wyszło ok. 400 pozycji, głównie treści religijnej, jak i też zakładane przez niego czasopisma. R. był współorganizatorem, być może inicjatorem istniejącej od lutego do czerwca 1872 „Gazety Wielkopolskiej”. Wkrótce R. zaczął wydawać własne czasopisma, tym razem trwalsze. Tygodnik „Warta” (wychodzący od 6 VII 1874) poświęcony był głównie «nauce, rozrywce i wychowaniu», sporo miejsca zajmowały tu jednak sprawy polityczne. „Warta” głosiła konieczność oparcia się na religii i Kościele i ostro zwalczała liberalizm (np. w polemice R-ego z broszurami Władysława Euzebiusza Kosińskiego <„Warta” 1876 nr 102–6, 109–10, 112, 121, 1877 nr 134, 137, 142>), krytykowała szczególnie „Dziennik Poznański”, a Tow. Oświaty Ludowej, źle widziane przez duchowieństwo, proponowała zastąpić Tow. Oświaty Narodowej. Pismo opowiadało się za legalizmem i oczekując uzyskania ustępstw politycznych od monarchy, wyrażało jednak zarazem idee «całości i niepodległości narodowej». Interesowało się wszystkimi ziemiami zaboru pruskiego, Śląskiem, a nawet Łużycami. Często występowała tu problematyka rosyjska, ujmowana w duchu antypanslawistycznym. „Warta” poświęcała wiele uwagi kwestiom wychowania, postulując szkołę polską i katolicką, publikowała teksty o tematyce patriotycznej i historycznej. Bogaty był też dział literacki (m. in. inedita Słowackiego). Sam R. wypowiadał się tu wielokrotnie jako autor artykułów o sytuacji teatru poznańskiego i recenzji teatralnych. Umieścił też w „Warcie” anonimowo swój utwór alegoryczny Losy psów. Poemat bajeczny z czasów Bolesława Krzywoustego (1875 nr 67).
Od 1 X 1874 wydawał R. „Niedzielę, tygodnik dla rodzin chrześcijańskich”, mający w latach Kulturkampfu zastępować opiekę duszpasterską w opuszczonych parafiach. Wznowiony tygodnik „Oświata” (od 1 I 1876) popularyzował zwłaszcza historię i literaturę polską, także i tu wiele pisano o Śląsku.
Najważniejszym przedsięwzięciem R-ego stało się założenie (1 III 1877) dziennika „Goniec Wielkopolski” o podtytule „najtańsze pismo codzienne dla wszystkich stanów”. Zajmując nieprzejednane stanowisko wobec akcji germanizacyjnej i poczynań rządu pruskiego w Wielkopolsce przybrał on szybko ton radykalny narodowo, zwłaszcza gdy w r. 1881 w skład zespołu wszedł Władysław Niegolewski. Atakował Koło Polskie za zbyt umiarkowaną politykę i projekty odejścia od taktyki stałego protestu, w r. 1881 poparł próbę polskiej akcji wyborczej na Górnym Śląsku, podjętą przez ks. Franciszka Przyniczyńskiego, krytykował Centrum, nawet Kościół za germanizację, upominał się o Mazurów. W r. 1884 R. próbował na jego łamach nie dopuścić do wysunięcia kandydatury poselskiej Stefana Cegielskiego, uważanego za ugodowca, w r. 1885 chciał obalić poznański komitet wyborczy pod przewodnictwem ks. Antoniego Kanteckiego. Skłócony z najsilniejszymi gazetami polskimi, „Dziennikiem Poznańskim” i „Kurierem Poznańskim”, poniósł porażkę, a ruch ludowy opanował Roman Szymański ze swoim „Orędownikiem”.
Nie da się ustalić dokładnie udziału R-ego we wszystkich wydawanych przez niego czasopismach, w żadnym nie figurował jako redaktor odpowiedzialny, ale władze i opinia współczesna uważały, że jest ich właścicielem i nadaje im ton. Choć żaden z tych organów prasowych nie zdobył wielkiego wpływu, cały ich zespół stanowił ośrodek nie bez znaczenia.
Mimo że w r. 1888 wszedł R. w skład komitetu dla przyjęcia w Poznaniu cesarzowej, uchodził za radykała narodowego i jego rola od r. 1890 w czasie ery L. v. Capriviego znacznie się zmniejszyła. R. był czynnym członkiem Tow. Przyjaciół Nauk oraz długoletnim członkiem dyrekcji Tow. Przemysłowego i kuratorem szkoły wieczorowej dla rzemieślników. Zmarł 1 II 1894 w Poznaniu. Pochowany został na cmentarzu na Wzgórzu Św. Wojciecha (obecnie Cmentarz Zasłużonych).
Ożeniony z Romaine Gex, miał R. synów: Jana (ur. 1858), który po doktoracie na Uniw. Wrocł. (na podstawie pracy o Zbigniewie Morsztynie, 1884) zajmował się literaturą polską, Karola (zob.) i Kazimierza (1866–1902), literata i publicystę, piszącego w „Gońcu Wielkopolskim”, „Dzienniku Poznańskim” i „Słowie Polskim”, ożenionego z Izą Moszczeńską (zob.) oraz córki: Helenę (zob.), Zofię i Marię.

Fot. w: Rzepecki L., Pamiętna noc listopadowa … [P. 1923]; – Estreicher w. XIX; Nowy Korbut, VII 194; Bibliogr. historii Pol. XIX w. I, II cz. 1; Wojtkowski, Bibliogr. hist. Wpol., I; Bar, Słown. pseudonimów; Mościcki-Dzwonkowski, Parlament RP 1919–27, s. 108; Słown. biologów; Słown. Pracowników Książki Pol.; Katalog korespondencji Działyńskich i Zamoyskich; – Cmentarz Zasłużonych na Wzgórzu Św. Wojciecha w Poznaniu, W., P. 1982; Data J., Problematyka literacka czasopism poznańskich w latach 1869–1896, Gd. 1984; Dzieje Wpol., II; Galos A., Ludwik Rzepecki i jego publicystyka, „Sobótka” R. 40: 1990 s. 39–64; Karwowski, Hist. W. Ks. Pozn., II, III; Prasa polska w latach 1864–1918, W. 1976; – Hertz, Zbiór poetów pol., Ks. 6; Motty M., Przechadzki po mieście, W. 1957 I–II; Rzepecki K., Pułk czwarty 1830–1831, P. 1923; – „Dzien. Pozn.” 1894 nr 25; Kalendarz Gońca Wielkopolskiego 1895 s. 43–6 (po s. 128 fot.), 1896 s. 43–6 (fot.); „Tyg. Ilustr.” 1894 t. 1 s. 95; – AP w P.: Prez. Policji, sygn. 1090 (Die Familie Rzepecki); B. Kórn.: rkp. 62, 66, 68, 110, 131, AB 57, 198; B. Ossol.: rkp. 12420 I, 12421 I; B. PAN w Kr.: rkp. 2159 t. 16.
Adam Galos