INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Marian Kazimierz Olszewski     

Marian Kazimierz Olszewski  

 
 
1881-10-19 - 1915-03-15
Biogram został opublikowany w 1979 r. w XXIV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Olszewski Marian Kazimierz (1881–1915), artysta plastyk, filozof, historyk sztuki, publicysta. Ur. 19 X we Lwowie. Był synem Józefa, naczelnika poczt, i Pauliny z Weissmanów, bratem Bronisława (zob.). Od wczesnych lat życia przejawiał uzdolnienia plastyczne i poetyckie. Po ukończeniu gimnazjum we Lwowie studiował filozofię ścisłą i przyrodę w Monachium (1900), we Lwowie (1901–2), w Berlinie (1903), również socjologię, oraz ponownie we Lwowie (1904–5) filozofię i historię sztuki; malarstwa uczył się głównie u S. Hollósy’ego na kursie wakacyjnym w Nagy-Bánya (1899) i w czasie pobytu w Monachium. Nie studiował regularnie, lecz dobierał wykłady wg swoich aktualnych zainteresowań, prowadząc równocześnie samodzielne badania w zakresie budzącej wówczas we Lwowie żywe zainteresowanie «psychologicznej analizy wiary» oraz genezy i teorii sztuki stosowanej. W lutym 1902 założył na Uniw. Lwow. Kółko dla Umiejętności Plastycznych, brał również udział w pracach Kółka Filozoficznego. W r. 1901 rozpoczął współpracę jako krytyk sztuki z pismami „Gazeta Lwowska” i „Krytyka”, a w r. n. wykładał w Związku Naukowo-Literackim i w Tow. Powszechnych Wykładów Uniwersyteckich. W r. 1903 odbył podróże do Pragi, Drezna, Berlina, Wrocławia, a w r. 1904 do Düsseldorfu. Po powrocie do Lwowa został referentem artystycznym „Słowa Polskiego”. Przez pewien czas był nauczycielem w Złoczowie. Porzucił jednak stałe zajęcie przeszkadzające mu w studiach uniwersyteckich i dociekaniach nad problemami wiary i etyki.

O. był pod wpływem filozofii Kazimierza Twardowskiego oraz lektury głośnych wówczas pism E. Macha, R. Avenariusa, H. Spencera, J. S. Milla, E. Haeckla, W. Wundta i F. W. Nietzschego. Stał się ateistą. Zajmował stanowisko pozytywistyczne, w pracach opierał się o teorię ewolucji. Siłę i postęp widział w działaniu zbiorowym, we wspólnym dorobku ludzi i ich współpracy. Książka O-ego Droga sugerowanego optymizmu (Lw. 1905, z ozdobnikami i o układzie graficznym autora) stanowi filozoficzne uzasadnienie postawy etycznej zmierzającej do życia pełnego czynu, pracy konsekwentnej, twórczej. Publikacja znalazła żywy oddźwięk w życiu naukowym i kulturalnym Lwowa, podobnie jak jego wykłady z zakresu filozofii, etyki i metody krytyki artystycznej w Tow. Filozoficznym, którego był członkiem. Odpowiednikiem tego stanowiska w malarstwie O-ego są obrazy: Chrystus i Nietzsche, Zmierzch bogów, Anioły tej ziemi oraz wiersz Święty („Gaz. Wieczorna” 1912 nr z 24 XII). W r. 1905 firma H. Altenberg zaprosiła O-ego do współpracy przy zamierzonym wydawnictwie „Kultura polska”. Do realizacji tego przedsięwzięcia jednak nie doszło; przygotowana przez O-ego obszerna monografia o Władysławie Podkowińskim nie została wydana (fragment druk. w „Naszym Kraju” 1908 nr 8–9, rkp. w B. Narod.: Akc. 9388).

O. zainicjował sprawę utworzenia Miejskiej Galerii Sztuk Pięknych we Lwowie. W kwietniu 1906 została otwarta zorganizowana przez O-ego wystawa dzieł Artura Grottgera w Muzeum Przemysłowym, dla której O. opracował katalog (Katalog wystawy dzieł…, Lw. 1906, 2. wyd. z Dodatkiem do katalogu wystawy…). W maju t. r. z powodu złego stanu zdrowia wyjechał do Lovrany; wykonał tam projekt grobowca hetmana Stanisława Żółkiewskiego dla kościoła w Żółkwi, dużo rysował, namalował wiele pejzaży oraz kilka wersji symbolicznej kompozycji Chrystus i Nietzsche, pisał wiersze (m. in. Końcemś wszystkiego dla mnie i początkiem) oraz pracował nad Teorią malarstwa i Metodą naukowej krytyki malarskiej; prace te nie zostały ukończone. Zawarte w Teorii malarstwa rozważania opublikował w rozprawie Z psychofizjologii malarstwa („Przegl. Filoz.” 1907 X); uważał, że krytyka malarstwa powinna się opierać na wszechstronnie i należycie ukształtowanej teorii malarstwa, a więc obejmować badania w zakresie techniki formy i treści dzieła oraz indywidualności artysty, ujmowanej w oparciu o prawa fizjologii i psychologii. W listopadzie 1906 objął O. asystenturę w Muzeum Sztuki Stosowanej we Lwowie; w pracę muzealną włożył wiele energii i umiejętności. Prowadził wykłady w dwóch cyklach: Wstęp do teorii malarstwa oraz Dzieje malarstwa polskiego. Broszura O-ego Quousque tandem… (Lw. 1907), w której autor wystąpił z krytyką zakupu obrazów (falsyfikatów i bez wartości artystycznej) do Galerii Sztuk Pięknych i polityki gromadzenia zbiorów przez tę instytucję, wstrząsnęła opinią Lwowa. O. musiał opuścić pracę w Muzeum. Pełen goryczy, co znalazło wyraz w jego poezji (Sam sobie zgotowałem los, Testament serca), wyjechał ze Lwowa. W grudniu t. r. wygłosił w Krakowie odczyt o Janie Stanisławskim (broszurowe wydanie, Kr. 1907). W tym czasie ukazała się jego książka Rozwój polskiego malarstwa. Cz. 1 (Kr. 1907). W r. 1908 przez pewien czas przebywał w Monachium; pisał tutaj pamiętnik wierszowany, poezje i sprawozdania z wystaw.

Po powrocie do Lwowa dalej wygłaszał odczyty i zajmował się pracą publicystyczną. Współpracował z pismami „Widnokręgi” (1911) i „Gazeta Wieczorna” (1911–14); dla „Panoramy” projektował układy graficzne, reklamy, inseraty. Namalował wiele obrazów olejnych, w których zwracał uwagę przede wszystkim na problemy malarskie i dekoracyjne (Portret Oktawii Popowiczowej, Portret brata Bronisława, Samotnik i samiczka, Sąd Parysa, Portret p. Dz., Portret podwójny), w akwareli przedstawiał pejzaże i martwe natury. Dużo szkicował (portrety, typy lwowskie i kawiarniane). Rzeźbił (Tur z jeźdźcem) i projektował nagrobki. Wykonał projekty inscenizacji „Judyty” Hebbla oraz kurtynę (1909) dla lwowskiego teatru «Variété Casino de Paris» (zaginęła). Wiele uwagi poświęcał sztuce stosowanej: projektował plakaty, reklamy, pocztówki, ekslibrisy, wywieszki ślusarskie, kilimy, okładki, a także ilustracje książek (m. in. Leopolda Staffa „Wawrzyny”, Lw. 1912, Henryka Zbierzchowskiego „Danga”, Lw. 1912). Zdobił też i ilustrował podręczniki szkolne, np. „Ćwiczenia niemieckie dla klasy pierwszej szkół średnich” L. Germana i K. Petelenza, „Czytania polskie” M. Reitera. Wydał broszurę Rozgłos (Lw. 1912), reklamującą własne prace użytkowe. W linorytach posługiwał się czarną płaszczyzną usytuowaną na białym tle (Rozmowa I, II Mieszczki lwowskie i cierpliwy mąż, Czytająca – 1912), upodobania te, widoczne także w jego plakatach i ilustracjach, wskazują na pewne związki z grafiką angielską i francuską. W barwnych linorytach przedstawiał pejzaże. W r. 1912 odbył podróż do Anglii, po powrocie wykonał kilka interesujących litografii utrwalających wspomnienia ze statku (teka: Marian Olszewski, Lw. 1913).

O. robił również dekoracje wnętrz i projekty architektoniczne (gmach «Sokoła» w Złoczowie, domek ogrodnika w Niemirowie), dla zakładów kąpielowych w Niemirowie, Truskawcu i Rymanowie zaprojektował meble i ubiory służby kąpielowej. Zaprojektował witraże dla kościoła w Olesku oraz dla V. Gimnazjum (dwie Madonny) i apteki Ettingera we Lwowie (Samarytanin, Samarytanka). Dla tej apteki wykonał również wywieszkę Anioł zdrowia, mozaikę i dekorację ścian zewnętrznych. Brał udział (sekretarz) w pracach Tow. Upiększania Lwowa; na zjeździe konserwatorów i Tow. Upiększania Kraju w r. 1911 w Krakowie wygłosił referat Symetria i asymetria w architekturze. W t. r. wraz z kilkoma architektami założył we Lwowie Tow. Sztuki Stosowanej «Zespół» i był jego prezesem. Brał udział w czterech wystawach «Zespołu». W r. 1911 wystawiał swe obrazy w Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. Po wybuchu pierwszej wojny światowej O. pozostał we Lwowie, gdzie organizował pomoc dla uchodźców. Zmarł na tyfus w czasie epidemii, 15 III 1915 we Lwowie.

Nie założył rodziny.

Spuściznę po O-m przejął jego brat Bronisław w Krakowie; uporządkował ją, spisał i w zarysie opracował. Ponad 200 obrazów przekazał przed r. 1939 do Miejskiej Galerii we Lwowie, ponad 2 000 rysunków, akwarel i ponad 60 szkicowników nabyła Biblioteka Ossolineum we Wrocławiu. W r. 1963 odbyła się wystawa prac Mariana i Bronisława Olszewskich w Reszlu. Obecnie część spuścizny po O-m jest w posiadaniu rodziny w Olsztynie.

 

Autoportret O-ego (reprod, w: Olszewski B., Marian Olszewski); Fot. w B. Narod.; – Grajewski, Bibliografia ilustracji; Słown. Pracowników Książki Pol.; Katalog wystawy prac Mariana i Bronisława Olszewskich, Zamek w Reszlu 1963; – Bojko S., Polska sztuka plakatu, W. 1971; Dobrowolski T., Sztuka Młodej Polski, W. 1963; Grońska M., Nowoczesny drzeworyt polski, Wr. 1971; Pol. życie artyst. w l. 1890–1914; – „Nasz Kraj” 1908 nr 4, 5; „Przegl. Filoz.” 1905 s. 390–1, 1907 s. 575–7, 1909 s. 561–3; „Ruch Filoz.” (Lw.) T. 4: 1914–18 nr 9/10 s. 267; – B. Jag.: Olszewski B., Malarza wypowiedzi o sztuce i życiu. Wykaz prac publicystycznych…, Kr. 1956 (mszp.), tenże, Marian Olszewski, Kr. 1939 (mszp.); B. Ossol.: rkp. 13.344/II; IBL PAN: Kartoteki bibliograficzne; Inst. Filoz. i Socjologii PAN w W.: Materiały Zespołu Retrospektywnej Bibliografii Filozofii Polskiej; – Informacje Ireny Olszewskiej w Olsztynie.

Maria Grońska

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Bronisław Józef Olszewski

1874-07-02 - 1959-12-24 malarz
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Józef Michał Unrug

1884-10-07 - 1973-02-28
emigrant polityczny
 
 

Stanisław Popławski

1902-04-22 - 1973-08-10
poseł na Sejm PRL
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Ignacy Schipper (Schiper)

1884-11-09 - 1943-06-10
historyk
 

Antoni Pająk

1893-07-31 - 1965-11-26
działacz socjalistyczny
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.