INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Marian Sigmund      Marian Sigmund, wizerunek na podstawie ilustracji opublikowanej w 1939 r.
Biogram został opublikowany w latach 1996-1997 w XXXVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sigmund Marian (1902–1993), architekt wnętrz, scenograf, profesor ASP w Krakowie. Ur. 23 II w Błudnikach na Podolu (w pow. stanisławowskim), był synem Józefa, agronoma, oficera w armii austriackiej, właściciela majątku Wojniłów w pow. kałuskim, uczestnika pierwszej wojny światowej, który uwięziony w r. 1939 przez władze sowieckie i trzymany w Kałuszu i Stanisławowie, zginął r. 1940 (nr 2654 na liście katyńskiej), i Izabeli z Odrzywolskich, nauczycielki (zm. 6 II 1941 na zesłaniu w Kazachstanie).

Do szkoły powszechnej i gimnazjum realnego S. uczęszczał we Lwowie, początkowo mieszkał na stancjach, tam też schronił się wraz z matką i bratem Jerzym w r. 1914, po wybuchu pierwszej wojny światowej. W r. 1919 uczestniczył w wojnie polsko-sowieckiej, służył w 11. p. artylerii polowej (pap). W r. 1920 zdał maturę i rozpoczął studia na Wydz. Architektury Politechn. Lwow., gdzie uzyskał absolutorium. W r. 1925 przeniósł się do Warszawy, gdzie na Wydz. Architektury tamtejszej Szkoły Sztuk Pięknych (późniejszej ASP) studiował w pracowniach profesorów Wojciecha Jastrzębowskiego, Edmunda Trojanowskiego, Karola Tichego oraz Józefa Czajkowskiego, którego uważał za swojego mistrza; absolutorium uzyskał w r. 1929, dyplom (już w ASP) w r. 1933. W l. 1934–6 (pracując zawodowo) studiował w Instytucie Sztuki Teatralnej scenografię u Leona Schillera.

W r. 1925 S. był jednym z założycieli Spółdzielni Artystów Plastyków «Ład», był współtwórcą jej artystycznego programu. W l. 1932–6 (albo 1933–7) był dyrektorem «Ładu». Uczestniczył we wszystkich wystawach «Ładu», np. w r. 1929 w Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu, gdzie za projekt jadalni otrzymał II nagrodę. Wraz z innymi artystami związanymi z «Ładem» kształtował w Polsce współczesną architekturę wnętrz, tworząc z projektów mebli, przedmiotów użytkowych integralną całość. W r. 1930 zaprojektował przebudowę i urządzenie wnętrz Biblioteki Uniw. Warsz. (zrealizowana); w t. r. przedstawił projekt ekspozycji Rady Portu Gdyni i Gdańska na Międzynarodowej Wystawie Morskiej w Antwerpii. W r. 1931 zaprojektował wnętrza Min. Pracy i Opieki Społecznej w Warszawie (zrealizowane). W r. 1935 S. wraz z zespołem (m. in. żoną Mają Nowaczyńską-Sigmundową, Wandą Golakowską, Henrykiem Grunwaldem) wziął udział w konkursie rozpisanym wśród członków «Ładu» i zdobył I nagrodę za projekt wnętrza salonu i gabinetu (meble zostały wykonane z mahoniu i chromowanego niklu, obicia były lniano-jedwabne, ponadto zaprojektowano tapety, lampy, świeczniki kute, dywan). W r. n. S. był komisarzem wystawy «Sztuka wnętrz» w Instytucie Propagandy Sztuki (IPS) w Warszawie, na której zaprezentowano nagrodzone w konkursie projekty. Po wystawie Min. Spraw Zagranicznych zamówiło u S-a projekty kilka wnętrz ministerstwa. W r. 1936 wziął S. udział w jubileuszowej wystawie w dziesięciolecie «Ładu» urządzonej w IPS. W r. 1937 zaprojektował wnętrze Biura LOT-u na Okęciu w Warszawie (zrealizowane).

Od r. 1934 S. był członkiem Związku Zawodowego Artystów Plastyków «Blok»; w l. 1936–7 pełnił funkcję jego prezesa. Podjął też pracę pedagogiczną w uczelniach artystycznych: w l. 1932–5 był profesorem w Szkole Rzemiosł i Sztuk Stosowanych. W tym okresie sporadycznie współpracował jako scenograf z teatrami warszawskimi i z filmem. W l. 1936–9 był profesorem w Miejskiej Szkole Sztuk Zdobniczych w Warszawie, a w l. 1938–9 kierował miejskim Gimnazjum Stolarskim. W r. 1939 wziął udział w wystawie «Ładu» w Sztokholmie (eksponaty nie powróciły do Polski z powodu wybuchu wojny).

Wybuch drugiej wojny światowej zastał S-a na wakacjach z rodziną w Wojniłowie. Udał się do swej jednostki – został przydzielony do 11. pap, stacjonującego w Stanisławowie (był to ten sam 11. p., do którego wstąpił w r. 1919). Do swej jednostki nie zdołał jednak dotrzeć, przedostał się do Warszawy, gdzie przez cały okres okupacji niemieckiej ukrywał się ciągle, zmieniając adresy, nigdzie oficjalnie nie pracując. Zarabiał wykonywaniem drobnych zleceń z zakresu grafiki i malarstwa, a także sprzedażą książek. Jego mieszkanie i cały dotychczasowy dorobek twórczy uległy zniszczeniu. Wcześnie nawiązał kontakt z ruchem konspiracyjnym. Należał do Armii Krajowej (AK), pracował dla Biura Informacji i Propagandy (BIP), wykonując plakaty, znaki graficzne. W czasie powstania warszawskiego 1944 r. brał udział w akcjach jednej z brygad teatralnych. Był autorem znaczka Poczty Powstańczej, który został wydrukowany w Wojskowych Zakładach Wydawniczych BIP (w nakładzie 2 250 egzemplarzy; nie zdążył jednak wejść do obiegu i stał się rarytasem filatelistycznym). W powstaniu nadano S-owi stopień porucznika.

Po kapitulacji powstania S. został wywieziony do obozu etapowego Lamsdorf (4 X 1944), a następnie osadzony w offlagu w Murnau VII–A (15 X t.r.). Tam powstało wiele rysunków S-a, których tematem były przeżycia obozowe, wspomnienia z powstania warszawskiego. Tam też S. projektował scenografię dla prowadzonego przez Czesława Szpakowicza i Bogdana Urbanowicza teatru obozowego. Współpracował z Leonem Schillerem, m. in. przy wystawieniu sztuki Ch. Dickensa „Noc więźnia”. S. projektował też scenografię dla teatru kukiełkowego, prowadzonego przez Jana Zamoyskiego. Po wyzwoleniu obozu przez Amerykanów S. (wraz z Schillerem) został wezwany do I Dyw. Pancernej gen. Stanisława Maczka w Lingen dla zorganizowania teatru dywizyjnego im. W. Bogusławskiego. Tam pracował jako scenograf do rozwiązania Dywizji w r. 1947 (część projektów scenograficznych znajduje się w Zbiorach IS PAN).

Wiosną 1947 S. powrócił do kraju (do Krakowa), gdzie po repatriacji z Kazachstanu mieszkała jego żona z dziećmi. W t. r. został mianowany zastępcą profesora i powołany przez Min. Kultury i Sztuki do zorganizowania wydz. architektury wnętrz w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych (WSSP) w Krakowie. Przez pewien czas pracował w WSSP we Wrocławiu. Po połączeniu się w r. 1950 krakowskiej WSSP z Akad. Sztuk Plastycznych i utworzeniu ASP, S. w r. 1951 otrzymał tytuł profesora nadzwycz. Był wieloletnim kierownikiem Katedry Architektury Wnętrz i dziekanem Wydziału. Wspólnie ze Zbigniewem Chudzikiewiczem opracował pierwszy, powojenny program dydaktyczny dla Wydz. Architektury Wnętrz, a także zaprojektował adaptację poddaszy budynku Szkoły Przemysłowej (na skrzyżowaniu Al. Mickiewicza i ul. Humberta) na pracownie. Od r. 1947 S. współpracował z Biurem Nadzoru Estetyki Przemysłu (BNEP) oraz z Instytutem Wzornictwa Przemysłowego (IWP), co oznaczało współpracę z przemysłem meblarskim. W r. 1948 zaprojektował stoisko Banku Spółdzielczego na Wystawę Ziem Odzyskanych oraz oprawę plastyczną I Ogólnopolskiej Wystawy Sztuki Ludowej w Krakowie. W r. n. był komisarzem ekspozycji WSSP na Ogólnopolskiej Wystawie Dorobku Szkół Artystycznych w Poznaniu. W r. 1950 opracował scenografię i kostiumy do „Moralności pani Dulskiej” G. Zapolskiej wystawionej w Teatrze Nowym w Warszawie. W t. r. zaprojektował rotundę dla posągu Światowida w Muz. Archeologicznym w Krakowie.

W r. 1950 S. wszedł do zespołu głównego projektanta miasta Nowa Huta, Tadeusza Ptaszyckiego; tam S. utworzył i był kierownikiem (do r. 1956) pierwszej w kraju Pracowni Architektury Wnętrz, w skład której powołał swych najzdolniejszych uczniów z ASP i PWSSP we Wrocławiu. Zespół ten (później przekształcony w «Miastoprojekt»–Kraków) zrealizował wiele projektów mieszkalnych i użyteczności publicznej (m. in. dwa kina, Centrum Administracyjne – nagroda specjalna Huty im. Lenina w r. 1960). W międzynarodowym konkursie na duże osiedle mieszkaniowe pod Moskwą uzyskał jedną z trzech pierwszych nagród; S. opracował dział wnętrz mieszkalnych prefabrykowanych wraz z wyposażeniem. Od r. 1957 pracował dla Fabryki Mebli Giętych w Jasienicy, projektując ok. 40 modeli mebli (krzesła i fotele), głównie na eksport. W późniejszym okresie zaprojektował także meble wypoczynkowe: bujak–leżankę ze stolikiem barowym (Poznań, 1972), czy wyplatany komplet wypoczynkowy w plenerze (Zbąszyń, 1977).

Swe projekty pokazywał na różnych wystawach, często uzyskując za nie nagrody. W r. 1951 otrzymał III nagrodę na konkursie na meble świetlicowe (projekt zrealizowany przez «Ład»). W r. 1956 S. wziął udział w retrospektywnej wystawie jubileuszu 30-lecia «Ładu» w warszawskiej Zachęcie. W r. 1958 na Ogólnopolskiej Wystawie Architektury Wnętrz w TPSP w Krakowie S. otrzymał I nagrodę za zrealizowany projekt urządzenia 2 pokoi z kuchnią. W r. 1960 zaaranżował wystawę Sztuki Ludowej, Ukraińskiej i Białoruskiej w Muz. Etnograficznym w Krakowie. W r. 1961 brał udział w I Targach Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie (nagroda w dziale mebli), w r. 1962 w II Targach Wzornictwa Przemysłowego w Poznaniu, zaś w r. 1963 w Wystawie Architektury Wnętrz Okręgu Krakowskiego w Sofii. Jego meble były też eksponowane na wystawach międzynarodowych w r. 1960 w Mediolanie (XII Triennale Mebla, zakup) Sztokholmie, Londynie, Nowym Jorku. W r. 1967 wystawiał w zorganizowanej w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w jubileuszowej wystawie 40-lecia «Ładu». W r. 1980 jego prace były pokazane w Międzynarodowym Triennale Mebla w Poznaniu. W r. 1968 otrzymał Nagrodę Min. Kultury i Sztuki I stopnia za całokształt działalności plastycznej i dydaktycznej.

Przez cały ten czas S. projektował i wraz z zespołem realizował różne prace z zakresu architektury wnętrz, np. w l. 1963–5 wnętrza szpitala i działu naukowego Akademii Medycznej w Krakowie (Prokocimiu) oraz wnętrza dla Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu. W l. 1966–7 (w związku z przyjazdem do Polski gen. Ch. de Gaulle’a) zrealizowano wg projektów S-a reprezentacyjne wnętrza Urzędu Rady Ministrów na Wawelu, w r. 1980 zaprojektował wnętrza i sprzęty dla kliniki kardiologicznej w Zabrzu (nie zrealizowane). Na emeryturę przeszedł w r. 1975.

W późniejszych latach życia, gdy trudno mu było wykonywać prace projektowe, zajął się S. malarstwem (techniki mieszane – głównie akwarela, którą posługiwał się w mistrzowski sposób). Powstało wiele cyklów – kompozycje abstrakcyjne i figuralne, które cechowała dynamika, soczysty koloryt, poetycka fantazja i poczucie humoru. Są one mocno osadzone w tradycji sztuki polskiej okresu międzywojennego (szczególnie malarstwa kapistów). Swe prace malarskie wystawił w r. 1989 na Zamku Królewskim w Warszawie (cykl Nike Powstania Warszawskiego). W r. 1990 w Galerii «Schody–WFP [Wydział Form Przemysłowych]» ASP Kraków pokazano cykl prac malarskich S-a Etiudy. W r. 1993 (28 V) Koło Naukowe przy wydziale Arch. Wnętrz ASP zorganizowało ogólnopolskie seminarium poświęcone działalności twórczej i dydaktycznej S-a. W listopadzie t. r. odbyła się I wystawa rysunków i malarstwa w Śródmiejskim Ośrodku Kultury w Krakowie. S. był członkiem Stowarzyszenia Architektów Reczypospolitej Polskiej (SARP), a także Związku Polskich Artystów Plastyków (ZPAP); w l. 1959–61 był przewodniczącym Sekcji Architektury Wnętrz Oddziału Krakowskiego i członkiem prezydium Zarządu Głównego ZPAP. Mieszkał w Krakowie przy ul. Smoczej. W ostatnich jeszcze ankietach (dla wydawnictwa „Kto jest kim w Polsce”) S. podawał jako swoje hobby: podróże i polowanie. Zmarł dn. 7 XI 1993 w Krakowie, pochowany został na cmentarzu Rakowickim. Był odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim (1969) i Oficerskim (1987) Orderu Odrodzenia Polski, Złotą Odznaką ZPAP (1975) oraz tytułem «Profesor Honorowy ASP» (1994).

W pierwszą rocznicę śmierci S-a, odbyła się w jesieni 1994 II wystawa jego rysunków i malarstwa w Śródmiejskim Ośrodku Kultury, a w r. 1995 wystawa retrospektywna jego prac w Nowohuckim Centrum Kultury w Krakowie.

S. był dwukrotnie żonaty. Pierwszą jego żoną (od r. 1931) była Maja z Nowaczyńskich (1907–1952), córka Adolfa Nowaczyńskiego (zob.), artysta plastyk, projektant tkacki, absolwentka ASP w Warszawie, od r. 1928 nauczycielka w II Miejskiej Szkole Rękodzielnictwa w Warszawie. Dn. 13 IV 1940 została (wraz ze swoją teściową i dziećmi) wywieziona w okolice Karabałyku w Kazachstanie. W r. 1945 powróciła do kraju. Pracowała w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych w Krakowie. Była członkiem «Ładu» i ZPAP. Po raz drugi ożenił się S. w r. 1955 z Haliną Jastrzębowską (ur. 1907), córką Wojciecha Jastrzębowskiego (zob.), rozwiedzioną żoną Antoniego Kenara (zob.), artystką plastykiem. Z pierwszego małżeństwa S. miał dwoje dzieci: syna Marka (ur. 1933), artystę plastyka, i córkę Martę (ur. 1939), zamężną Kozak, artystkę plastyczkę.

 

Fot. w Mater. Red. PSB; – Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny, Wyd. 3, W. 1993; Łoza, Czy wiesz kto to jest? (uzupełnienia, fot.); Thonet w Polsce, Katalog wystawy w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego, Oprac. K. Mincnewa-Gospodarek, W. 1991 s. 6–7; Wystawa ŁAD XXX 1926–1956, Katalog wystawy w CBWA [Centralne Biuro Wystaw Artystycznych], W. 1956; – Bartoszewicz W., „Buda” na Powiślu, Wyd. 2, W. 1983; Jaworska J., O scenografii i kukiełkach w Lingen 1945–47, „Pam. Teatr.” R. 26: 1977 z. 3; taż, Polska sztuka walcząca 1939–45, W. 1976 s. 121; Kunert A. K., Rzeczpospolita walcząca, Powstanie Warszawskie 1944, kalendarium, W. 1994; Mazur G., Biuro Informacji i Propagandy SZP–ZWZ–AK 1939–1945, W. 1987; Orthwein K., Blok Zawodowy Artystów Plastyków, Wr. 1958; Piwocki, Hist. ASP; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; toż w l. 1945–60; – „Akcent” 1984 nr 3; „Architektura” 1960 nr 11–12; „Dzien. Pol.” 1993 nr 261; „Gaz. Krak.” 1994 nr z 5–6 II; „Przegl. Kult.” 1960 nr 27; ,;Życie Warszawy” 1993 nr 265; – Mater. Red. PSB: Życiorys S-a (autobiografia z 22 III 1992, kopia), ankieta dla wyd. „Kto jest kim w Polsce” (kopia); – Informacje syna, Marka Sigmunda i córki S-a Marty Sigmund-Kozak; – Wywiady własne autorki z M. Sigmundem; – Bibliogr. do Maji Nowaczyńskiej Sigmundowej: Łoza, Czy wiesz, kto to jest? (suplementa, fot.); – Piwocki, Hist. ASP; Bibliogr. dot. Haliny Jastrzębowskiej-Sigmund: Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny, Wyd. 3, W. 1993.

Krystyna Skrzypek-Gaweł

 
 

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

Politechnika Lwowska, wojna z bolszewikami 1919-1920, Szkoła Sztuk Pięknych w Warszawie, Miejska Szkoła Sztuk Zdobniczych w Warszawie, powstanie warszawskie 1944, Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie, Armia Krajowa, wystawy malarskie, Związek Polskich Artystów Plastyków, nagrody na wystawach, scenografia teatralna, studia architektoniczne, matka - nauczycielka, artyleria polowa, ukrywanie się przed hitlerowcami, wyzwolenie obozu przez Amerykanów, scenografia filmowa, Stowarzyszenie Architektów RP, ojciec - oficer austriacki, hobby - myślistwo, oflag VII A Murnau, ojciec - ofiara zbrodni katyńskiej, Instytut Sztuki Teatralnej Schillera, Nagroda Ministra Kultury i Sztuki (PRL), Order Odrodzenia Polski (PRL, krzyż oficerski), Order Odrodzenia Polski (PRL, krzyż kawalerski), teatr wojskowy, Biuro Informacji i Propagandy KG AK, żona - nauczycielka, architektura wnętrz, projekty mebli, projekty wnętrz, ojciec - właściciel ziemski, wystawy w Instytucie Propagandy Sztuki, twórczość malarska (zmarli od 1951), Cmentarz Rakowicki w Krakowie - zm. 1951-2000, ojciec - agronom, projekty osiedli mieszkaniowych, powrót do Polski po II Wojnie Światowej, projektowanie Nowej Huty, przedsiębiorstwo "Miastoprojekt-Kraków", syn - plastyk, okupacja hitlerowska Warszawy, żona - plastyczka, uczniowie Leona Schillera, Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych we Wrocławiu, małżeństwa - 2 (osób zm. 1976-2000), dzieci - 2 synów (osób zm. 1951-2000), Wydział Architektury Politechniki Lwowskiej, gimnazjum realne we Lwowie, szkoła powszechna we Lwowie, Spółdzielnia Artystów Plastyków "Ład", Powszechna Wystawa Krajowa w Poznaniu 1929, kierowanie gimnazjum, teatr w obozach jenieckich, wystawa jubileuszowa 30 lat "Ładu" w Zachęcie 1956, wystawa jubileuszowa 40 lat "Ładu" Warszawa 1967, córka - plastyczka, profesura nadzwyczajna ASP w Krakowie
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Chmura tagów

 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Tadeusz Stefan Gajcy

1922-02-08 - 1944-08-20
poeta
 

Olgierd Budrewicz

1923-02-10 - 2011-11-20
dziennikarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Józef Puzyna h. Oginiec

1856-03-19 - 1919-03-30
matematyk
 
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.