INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Natan Nata Hanower  

 
 
brak danych - 1683
Biogram został opublikowany w latach 1960-1961 w IX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Hanower (Hanowerski) Natan Nata (zm. 1683), rabin i pisarz żydowski. Ur. w Ostrogu na Wołyniu, a wg J. Meisla („Jüdisches Lexikon”, II) i S. Kayserlinga, w Krakowie. Ojciec, Mojżesz Askenassy, mieszkał w Ostrogu i tu zginął w jakimś rozruchu. H. ożenił się z córką Żyda Abrahama w Zasławiu i tam osiadł. Do 25 VII 1648 r. przebywał na Wołyniu, skąd w czasie powstania Chmielnickiego wyjechał przez Międzyrzecz do Niemiec i został tam kaznodzieją. Potem przebywał w Amsterdamie i tam w r. 1652 opublikował swoje kazanie wygłoszone w r. 1646 w Krakowie o istocie Święta Szałasów, pt. Taame Sukka. W r. 1652 udał się do Wenecji, gdzie wydrukował swoją kronikę Jawein Mecula. Następnie był rabinem w Livorno i wówczas nawiązał bliższe kontakty z kabalistami, m. in. z rabinem Chajim z Aleppo, który natchnął H-a kabalistycznym systemem Lurii i Vitala. Wraz z innym kabalistą, rabinem Natanem Schapiro z Jerozolimy, wrócił do Wenecji, która była wówczas ośrodkiem ruchu kabalistycznego, i tam poznał innych wybitnych żydowskich kabalistów, jak rabinów: Samuela Aboaba, Mojżesza Zacuto i Beniamina ha-Leviego z Safeld. Z nieznanych przyczyn opuścił Włochy i osiedlił się w dzisiejszej Rumunii; w Jassach i Fokszanach pracował jako rabin, w końcu osiedlił się w Węgierskim Brodzie na Morawach i tu zginął 14 VII 1683 r. w czasie walk Tokölego o to miasto. (Wg M. Bałabana umarł w r. 1663 w Piave di Sacco).

Głównym dziełem H-a jest kronika, po hebrajsku napisana, o prześladowaniach Żydów na Ukrainie, szczególnie w l. 1648, 1649 i 1652, pt. Jawein Mecula (Bagno głębokie), wydana po raz pierwszy w Wenecji w r. 1653, a potem kolejno w 1678 we Frankfurcie, w Amsterdamie w 1686 w żargonowym tłumaczeniu Mojżesza, syna Abrahama, w 1725 również w Amsterdamie w tłumaczeniu Jakuba syna Chaima. Wydanie Jakuba Naftalowicza z Gniezna z r. 1727 w Dyhernfurth zostało przetłumaczone częściowo w r. 1823 przez Abrahama Sterna, członka Król. Tow. Przyjaciół Nauk w Warszawie, pt. Opis buntów ukraińskich, z hebrajskiego („Pamiętnik Warszawski” T. 6: 1823 s. 213–29, 327–52). Dwa ustępy przedrukował w r. 1905 F. Rawita-Gawroński w „Słowie Polskim”. Następne wydania ukazały się w r. 1738 w Wandsbeck, w r. 1851 w Żółkwi i we Lwowie, w 1872 w Warszawie, w 1877 we Lwowie, w 1896 w Krakowie. Całkowitego przekładu w r. 1855 na język francuski, pt. Quatre années de guerre des Polonais contre les Russes et les Tartares 1648–1652. Persécutions des Israélites de la Pologne, dokonał Daniel Levy (Tlemcen 1855). Z francuskiego przełożył dzieło H-a na język niemiecki S. Kayserling, pt. Jawen Mezula, Schilderung des polnisch-kosakischen Krieges und der Leiden der Juden in Polen während der Jahre 1648–1653. Bericht eines Zeitgenossen. Nach einer von I. Lelewel durchgesehenen französischen Übersetzung hrsg. I. I. Beniamin II (Hannover 1863). Na język rosyjski tłumaczył dzieło H-a S. Mandelkern, pt. Bogdan Chmelnickij. Letopis’ Evreja sovremennika Natana Hannovera… (Lipsk 1882). Ukazały się też tłumaczenia na język żydowski (1677, 1738, 1930). Pełne wydanie z wszystkimi późniejszymi uzupełnieniami aż po r. 1768 ogłosił w r. 1872 rabin Jekutiel Schapiro. Najlepsze dosłowne wydanie polskie ogłosił Majer Bałaban w r. 1914 w zbiorze materiałów do dziejów Kozaczyzny „Sprawy i rzeczy ukraińskie” (wyd. F. Gawroński we Lwowie). Liczne tłumaczenia kroniki H-a świadczą o dużym zainteresowaniu nią w kołach żydowskich. Analiza dzieła nie ujawnia większej wartości historycznej pracy H-a poza jej charakterem kronikarskim, choć o sobie napisał stosunkowo mało. H. staje wyłącznie na stanowisku polskich «panów» i broni interesów związanych ze szlachtą Żydów. Potępia natomiast surowo B. Chmielnickiego i «Rusinów». Wierzył m. in. w posłannictwo Jeremiego Wiśniowieckiego, który wedle niego, był «wielkim rycerzem i lubił Żydów», a odpowiedzialnością za wybuch powstania Chmielnickiego obarczył jedynie chorążego kor. Aleksandra Koniecpolskiego. Poglądy H-a na problemy polityczne i społeczne są na ogół naiwne i płytkie. Wartość stanowią tylko podane przez autora szczegóły o wydarzeniach i ludziach, zwłaszcza Żydach, z omawianych lat, zawsze z przesadną oceną liczby walczących wojsk i ofiar wojny. Wiedział więc o bitwie pod Korsuniem, zdobyciu Niemirowa, Tulczyna i okolicy. Dopiero na wieść o oblężeniu Połonnego zbiegł z Zasławia i udał się na tułaczkę. Przytaczane przez H-a ówczesnym zwyczajem teksty listów i mów nie są oryginalne, a chronologia niepewna. Liczne analogie i wyjątki z Biblii Starego Zakonu, styl i język nadają specjalny charakter temu dziełu. Autor był zapewne świadkiem wielu opisywanych wydarzeń, o innych słyszał od ocalałych z wojny; prócz wzmianki o kronice Żyda czeskiego, Dawida Gausa, nie wymienił żadnych źródeł; wszystko więc pochodzi od H-a. Obok opisu wydarzeń politycznych dał H. ogólny obraz położenia Żydów, opisał ich zwyczaje, organizację, szkolnictwo. Są to jednak uwagi bardzo ogólne, a często mylne. H. wydał nadto wokabularz hebrajsko-niemiecko-łacińsko-włoski, ułożony wg alfabetu hebrajskiego, Safa Berura (1. wyd. Praga 1660, w 2 wyd. Jakuba Koppla ben Wolfa w Amsterdamie 1701 dodano język francuski), oraz modlitwy kabalistyczne Szaarei Cion (1. wyd. Praga 1662, potem często przedrukowywane). W rękopisie pozostawił H. w Oksfordzie prace: Tokef hajajin, kabalistyczne objaśnienia obrzędów święta Purym, Sefer haberith, podobne objaśnienie ceremonii obrzezania, kazania Neta Szaszuim, uzupełnienia do kabały „Neta Neeman”, kabalistyczny komentarz psalmów Jefe Nof. H. przygotował nadto komentarz do pięcioksięgu, pt. Neta Szaaszuim; pieniądze zdobyte ze sprzedaży Jawein Meculi miały posłużyć do wydania tego dzieła. Przypisywano mu też inne prace.

 

Estreicher; Enc. Judaica, VII; Enc. Org.; Jud. Lexikon, II; W. Enc. Ilustr.; – Kaufmann D., Die Verheerung von Ungarisch-Brod durch den Kuruzzenüberfall vom 14 Juli 1683, „Monatsschr. f. Gesch. u. Wissensch. d. Judentums” 1893 s. 274 i n.; „Weteran Poznański” 1825 s. 301–3; Żydzi w Polsce Odrodzonej. Działalność społeczna, gospodarcza, oświatowa i kulturalna, Red. I. Schiper, W. I 247, 254, 341; – Güdemann M., Quellenschriften zur Geschichte des Unterrichts bei den Juden, 1891 III; Sprawy i rzeczy ukraińskie, Wyd. F. Gawroński, Lw. 1914.

Adam Przyboś

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Michał Piotr Boym

ok. 1614 - 1659-08-22
jezuita
 

Jan Wężyk

1575 - 1638-05-27
prymas Polski
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Piotr Mohiła

1596-12-21 - początek stycznia 1647
metropolita kijowski (prawosławny)
 

Stefan Snopkowski h. Rawa

brak danych - przed 6 kwietnia 1622
chorąży koronny
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.