Skarga (właściwe nazwisko Czarnolaski, Czarnołęski, także Młotnicki?) Sebastian (ok. 1553–1638), jezuita, dramatopisarz. Ur. w Zdzieszkach lub Grodźcu na Mazowszu, w pow. czerskim, był synem Stanisława Czarnolaskiego i Małgorzaty ze Skargów, rodzonej siostry jezuity Piotra (zob.).
Początkowe nauki S. pobierał w szkole w Warszawie (rektorem w l. 1555–7 był tu jego wuj Piotr), po czym w Brunsberdze (obecnie Braniewo) u jezuitów ukończył klasę syntaksy i tam wstąpił do zakonu w r. 1572. Na cześć swojego wuja przybrał wówczas nazwisko Skarga (jako «Skarga» podpisał swoją «autobiografię» w r. 1578). Po krótkim okresie nowicjatu, odbył kurs poetyki i retoryki w Poznaniu oraz filozofii w Wilnie w l. 1574–7. Uczył następnie infimy w Jarosławiu i Poznaniu, gramatyki w Wilnie oraz nieco dłużej syntaksy i poetyki w Pułtusku (1583–6). W l. 1587–9 studiował w Wilnie teologię i przyjął święcenia kapłańskie, po czym został w Pułtusku prefektem szkół i kaznodzieją. Obowiązki prefekta szkół i kaznodziei pełnił S. w dalszym ciągu w Nieświeżu w l. 1592–7 (tutaj czwarte śluby 4 VI 1595). Dojeżdżał zarazem do Bobrujska, jako misjonarz. Był następnie kaznodzieją w Lublinie (co najmniej w r. 1598/9), po czym osiadł na długie lata w domu profesów przy kościele św. Barbary w Krakowie.
W zakonie S. dał się poznać przede wszystkim jako niestrudzony kaznodzieja i administrator w ważnych dla zakonu placówkach, zwłaszcza w Krakowie, gdzie przebywał w okresie narastających sporów z Uniw. Krak. Przy powierzaniu mu tych funkcji rolę istotną odgrywał najpewniej jego optymizm i łagodny charakter, tak różny od charakteru wuja Piotra (w nekrologach podkreśla się, iż zawsze cechowała S-ę «laetitia et iucunditas»). Zrozumiałe się staje na takim tle autorstwo, jak też ideowe przesłanie intermedialnego dialogu Klecha, Pan, Sługa. Wystawiony w Pułtusku w r. 1590, najpewniej podczas wizyty Zygmunta III w kolegium, podejmował on wątki znane z innych przedstawień pułtuskich tego czasu: w postaci Pana, «chudego ziemianina», ukazywał ciemnotę drobnej szlachty, jej pijaństwo i odchodzenie od cnoty rycerskiej; z kolei poprzez postać Klechy uzasadniał potrzebę nauczania łaciny, jak też wykształcenia w ogóle, jako związanego z rozwojem moralnym człowieka. Tak ukształtowane intermedium było typowe dla wczesnego okresu rozwoju gatunku. O jego popularności świadczy fakt, że zostało ogłoszone (anonimowo) drukiem w Krakowie w r. 1616 i 1646, dołączane do dwuaktowej «komedii» „Szołtys z klechą” (ostatnie wyd. krytyczne: J. Lewański, „Dramaty staropolskie”, W. 1961 IV 475–83). Wiadomość o autorstwie intermedium zachowała się przypadkowo (w notatce na egzemplarzu edycji z r. 1616 z biblioteki Czarneckiego, później Baworowskich, B. Jag.: rkp. 5435), należy stąd sądzić, że był S. autorem również innych utworów dramatycznych, których jednak nie drukował, podobnie jak kazań, które głosił co najmniej przez 30 lat. S. zmarł w Krakowie 22 VI 1638 w wieku 85 lat.
Estreicher (nieuzasadniona identyfikacja ze Stanisławem Skargą, uczniem w Brunsberdze w r. 1602); Nowy Korbut, I 267; Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, Oprac. L. Grzebień, Kr. 1996; Literatura Pol. Enc., II; Grzebień L., Słownik jezuitów polskich, Kr. 1993 (mszp. powiel.); Słownik pseudonimów pisarzy polskich, Wr. 1996 III; Niesiecki; – Badecki K., Literatura mieszczańska w Polsce XVII w., Lw. 1925 nr 155; Hernas C., Barok, W. 1973; Lewański J., Dramat i teatr średniowiecza i renesansu w Polsce, W. 1981; Poplatek J., Studia z dziejów jezuickiego teatru szkolnego w Polsce, Wr. 1957 s. 141, 185–6; Załęski, Jezuici, IV/3; – Unicus universae Societatis Jesu vocationum liber autobiographicus, Poloniae provinciae proprius (1574–1580), Ed. J. Warszawski, Romae 1966 s. 326–9, 366; – Arch. Rom. S.I.: Pol. 6 k. 19v., 30v., Pol. 7–I k. 265, Pol. 7–II k. 96, 184v., 236 (kat. trzyletnie pierwsze z l. 1584, 1587, 1590, 1593, 1597, 1599), Pol. 50 k. 69 (Rerum gestarum in provincia Poloniae capita, 1590, Coll. Pultoviense), Pol. 68 k. 335 (nekrolog); B. Jag.: rkp. 2692 s. 66 (Catalogus Jesuitarum in domo S-ae Barbarae Cracoviae mortuorum); Arch. Prow. Mpol. TJ w Kr.: Wielewicki, Dziennik, V (tekst przygotowany do druku przez ks. J. Poplatka); B. Uniw. w Uppsali: rkp. H–167 nr 58 (Examina novitiorum Brunsbergae 1569–75).
Jan Okoń