Rabcewicz Władysław, pseud. Rama (1813 – ok. 1880), spiskowiec, sybirak. Ur. we wsi Wojtkiewicze w pow. owruckim, był synem Ignacego, właściciela ziemskiego.
Po ukończeniu szkoły w Owruczu R. pracował w kancelarii marszałka szlachty pow. mozyrskiego, następnie został prezesem deputacji szlacheckiej tegoż powiatu. W lutym 1837 przeniósł się do Warszawy, gdzie od września t. r. zatrudniony został jako tłumacz w biurze komendanta m. Warszawy. Przed przyjazdem do Warszawy zetknął się z Ignacym Rodziewiczem, konarszczykiem, który go wciągnął do organizacji spiskowej. W Warszawie nawiązał kontakt ze Stanisławem Morozewiczem i przyjęty został do Stowarzyszenia Ludu Polskiego; obrał sobie pseud. Rama. Przypisany był do gminy konspiracyjnej w Pińczowie, pełnił rolę łącznika pomiędzy warszawską organizacją, tzw. świętokrzyżcami, a Szymonem Konarskim; pośredniczył w wymianie książek i korespondencji nadsyłanych przez Rodziewicza oraz w kontaktach między Konarskim a Stanisławem Malinowskim-Bemem w Galicji.
R. został aresztowany w r. 1838, w listopadzie t. r. oddany pod sąd wojenny i skazany na karę śmierci, którą Audytoriat Główny proponował zamienić na dożywotnie zesłanie na Syberię z utratą praw stanu. J. F. Paskiewicz uznał ten wyrok za zbyt łagodny i 18 V 1839 konfirmował wyrok: pięć lat ciężkich robót i następnie osiedlenie na Syberii oraz konfiskata majątku. W styczniu 1840 R. przybył do kopalń nerczyńskich; karę odbywał do lutego 1845, wtedy przeniesiono go na osiedlenie we wsi Bolszerazwodinskoje w gminie żyłkińskiej w okręgu irkuckim. Na Syberii poślubił przybyłą tu do niego narzeczoną Katarzynę Niepokojczycką. Po uwolnieniu z katorgi pracował w kopalniach złota, próbując nawet prowadzić interesy na własną rękę. W grudniu 1857 na podstawie amnestii uzyskał zgodę na powrót na Wołyń. Przez pewien czas mieszkał z żoną i trzema córkami w Żytomierzu, następnie u krewnych w Kijowie. Nie znalazłszy tu jednak warunków do egzystencji, wrócił w r. 1859 na Syberię. Zatrzymał się początkowo w Krasnojarsku, a następnie w Jenisiejsku, gdzie był plenipotentem tamtejszych kupców i właścicieli kopalń (m. in. spółki Grigorow i Rodstwienna). Działalność na większą skałę miał utrudnioną na skutek dozoru policyjnego, którego mimo starań i pozytywnych opinii władz miejscowych nie zdołał się pozbyć aż do r. 1870. Wg T. Bobrowskiego zmarł ok. r. 1880 na Syberii.
Żona R-a, Katarzyna z Niepokojczyckich, mieszkała wraz z dziećmi w Kijowie, dokąd R. zawiózł je w listopadzie 1868.
Dzwonkowski W., Na marginesie monografii o ruchach rewolucyjnych w Królestwie Kongresowym w l. 1835–1845, „Myśl Współcz.” 1948 nr 11/12 s. 101; Hoffman J., Legia litewsko-wołyńska, „Roczn. Wołyński” T. 2: 1931 s. 298; Janik M., Dzieje Polaków na Syberii, Kr. 1928; Kraushar A., Świętokrzyżcy. Pierwsze tajne towarzystwo demokratyczne w Warszawie (kartka archiwalna z roku 1838), W. 1916 s. 8, 17, 18, 20, 24, 30–2, 44, 63, 64; Król S., Cytadela Warszawska. X Pawilon – carskie więzienie polityczne (1833–1856), W. 1969 (omyłkowo: Włodzimierz); Łopuszański B., Stowarzyszenie Ludu Polskiego (1835–1841), Kr. 1975; Łukaszewicz W., Szymon Konarski (1808–1839), W. 1948 (omyłkowo: Rabszewicz v. Rabcewicz Stanisław); Ruciński J., Konarszczyk 1838–1878, Lw. 1895 s. 84, 113, 186; Tyrowicz M., Wizerunki sprzed stulecia, Kr. 1955; Wierzchowski M., Z dziejów polskich organizacji spiskowych w zaborze rosyjskim (1837–1841), „Przegl. Hist.” 1961 z. 1 s. 26; Żmijewski E., Daurija, „Wiek” 1885 dod. do nr 7; – Bobrowski T., Pamiętnik mojego życia, W. 1979 II; Bogdański H., Pamiętnik 1832–1848, Kr. 1971; Giller, Historia powstania, III 491; tenże, Lista wygnańców polskich do r. 1860, w: Album Muzeum Narodowego w Rapperswyll, P. 1872 s. 424; tenże, Opisanie Zabajkalskiej Krainy w Syberii, Lipsk 1867 I 250, II 200–1; [Iwanowski E.] Helleniusz, Pamiątki polskie z różnych czasów, Kr. 1882 II 547, 548; tenże, Wspomnienia z lat minionych, Kr. 1876 II 266; Lasocki W., Wspomnienia z mojego życia, Kr. 1933 I; Luźne karty pamiętnika zbiega przez X. Purk, Lipsk 1877 II 20, 24; Radziejowski J., Pamiętnik powstańca 1831 r., W. 1973 s. 131–2; Stowarzyszenie Ludu Polskiego w Królestwie Polskim, Gustaw Ehrenberg i „Świętokrzyżcy”, Wr. 1978; Šostakovič B., Materialy Gosudarstvennogo archiva Irkutskoj oblasti o prebyvanii v vostočnosibirskoj ssylke sventokšižcev-učastnikov Varšavskoj organizacii „Sodružestvo Pol’skogo Naroda”, w: Ssylnye revoljucionery v Sibiri (XIX v. – fevral’ 1917 g.), Vypusk 8, Irkutsk 1983 s. 63–9; [Tokarzewski S.], Siedem lat katorgi, Pamiętniki … Szymona Tokarzewskiego, Wyd. 2., W. 1918 s. 9; – „Gaz. Codz.” 1839 nr 2522; „Gaz. Rządowa Król. Pol.” 1839 nr 140, 1840 nr 83; – AGAD: Stała Komisja Śledcza, vol. 1 pozycja 696; Central’nyj Gosudarstvennyj Archiv Oktiabr’skoj Revolucii w Moskwie; zesp. 109 I ekspedycja 1856 vol. 306 k. 7; B. Narod.: rkp. akc. 8759 k. 50; Central’nyj Gosudarstvennyj Voenno-Istoričeskij Archiv w Moskwie: zesp. 16322, inw. 3/29 vol. 77 cz. 2 k. 530–531, zesp. 801 inw. 109/86, 1839 r., vol. 9 k. 3–7 i in.; Gosudarstvennyj Archiv Čitinskoj Oblasti (Czita): zesp. 1 inw. lp. vol. 46 k. 1–6, zesp. 31 inw. 1 vol. 2397 k. 325 (informacja W. A. Djakowa); Gosudarstvennyj Archiv Irkutskoj Oblasti (Irkuck): zesp. 34 inw. 3, pudło 19 poszyt 558 k. 2–3, 56, pudło 32 poszyt 58 k. 227–228, pudło 33 poszyt 154 k. 1–3, pudło 37 poszyt 4 k. 257–258, pudło 38 poszyt 6 k. 27, pudło 34 poszyt 56 k. 70–71.
Wiktoria Śliwowska