Młynek Ludwik, pseud. Jan Kolka, Jasiek Kolka, Kmieć ze Sierczy, L. Sierczanin (1864–1941), pedagog, działacz oświatowy, etnograf. Ur. 19 VIII w Sierczy koło Wieliczki w rodzinie chłopskiej, był najmłodszym synem Wojciecha i Reginy Ślusarczyk. W l. 1871–9 uczęszczał do szkoły ludowej i wydziałowej w Wieliczce, a później (1880–3) do Gimnazjum Św. Anny w Krakowie, skąd przeniósł się (1883–8) do Gimnazjum im. Sobieskiego w Krakowie. Tam w r. 1888 złożył egzamin dojrzałości. W l. 1888–91 studiował na UJ filologię niemiecką i klasyczną, które ukończył w Wiedniu (1892). Później doskonalił się jeszcze jako słuchacz nadzwycz. uniwersytetu w Grazu (1892/3). Od 1 III 1893 objął posadę zastępcy nauczyciela języka niemieckiego i łaciny w Stanisławowie, od 16 IV 1894 w Wadowicach, a w r. 1895/6 w Gimnazjum im. Sobieskiego w Krakowie. W r. 1896 złożył w Krakowie egzamin nauczycielski z języka niemieckiego (jako przedmiotu głównego) oraz filologii klasycznej i uzyskał tytuł profesora gimnazjalnego. Od 1 IX 1896 był profesorem Gimnazjum w Buczaczu, od 1 IX 1898 szkoły realnej w Tarnowie, gdzie uczył do 1 II 1914. Od lutego do czerwca 1914 był profesorem gimnazjalnym w Łańcucie. Poza zawodową pracą pedagogiczną M. rozwijał również działalność społeczno-oświatową. M. in. założył czytelnie ludowe w Sierczy (1896) i Buczaczu (1897). Był także inicjatorem kółka rolniczego i kasy oszczędności w Buczaczu, towarzystwa ogrodniczo-sadowniczego w Wieliczce oraz działaczem stowarzyszenia rzemieślników «Gwiazda» w Tarnowie. Współdziałał przy organizacji szkoły rolniczej w Podegrodziu (koło Starego Sącza), szkoły realnej w Wieliczce (1910) oraz prywatnej szkoły żeńskiej tamże (1919). W l. 1898–1914 M. był również członkiem komisji egzaminacyjnej dla nauczycieli szkół ludowych w Tarnowie.

Z chwilą wybuchu wojny światowej M. przeniósł się do Sierczy, skąd 9 XI 1914 wyjechał wraz z rodziną do Pragi. Tam współpracował z księdzem Teofilem Kowalskim przy wydawaniu pisma dla uchodźców „Wiadomości Polskie z Pragi” (1914–15). Zmobilizowany (1 III 1915), zajął się wkrótce organizowaniem pierwszych w Austrii wojennych szkół dla inwalidów. Przy jego współudziale powstały takie szkoły w Witkowicach (Witkowitz) i Mariańskich Górach (Marienberg) koło Morawskiej Ostrawy (1916), później w Krakowie (1916–18). Po zakończeniu działań wojennych M. uczył w r. szk. 1918/19 w II Szkole Realnej w Krakowie, by wreszcie od 1 IX 1919 objąć posadę profesora gimnazjum państwowego w Wieliczce, skąd 1 IX 1927 przeszedł na emeryturę oraz zajął się wyłącznie pracą pisarską. M. był autorem wielu prac o treści pedagogiczno-dydaktycznej, ogłaszanych przede wszystkim w sprawozdaniach gimnazjalnych w Buczaczu, Tarnowie, Łańcucie i Wieliczce (np. Jak u nas wyzyskać najlepiej znajomość pisania i czytania, Buczacz 1897, Listy pouczające do Braci Włościan z Wielickiego, Buczacz 1898, Nauka języka niemieckiego w I klasie polskich szkół średnich w Galicji, Tarnów 1910, Praca fizyczna jako czynnik wychowawczy, Łańcut 1914, Uwagi o wychowaniu kobiet, Wieliczka 1922, Zarys organizacji polskiego szkolnictwa, Kr. 1927, Wychowanie człowieka, Kr. 1938). W l. 1899–1927 publikował sporo także na tematy społeczno-gospodarcze, oświatowe oraz historii wsi na łamach prasy ludowej („Związek Chłopski”, „Wieniec i Pszczółka”, „Przyjaciel Ludu”, „Gazeta Chłopska”, „Gazeta Ludowa”, „Przewodnik Kółek Rolniczych”, „Młoda Polska”).

Osobną dziedzinę zainteresowań pisarskich M-ka stanowiła problematyka etnograficzna, której poświęcił liczne studia i recenzje; ogłosił także dużo materiałów terenowych (głównie dotyczących folkloru okolic Wieliczki) drukowanych w „Ludzie” (1897–1906), „Wiśle” (1899–1903) oraz w „Zeitschrift für Österreichische Volkskunde” (1905); ponadto (z pogranicza dialektologii i etnografii) Narzecze wilamowickie (Tarnów 1907). Przez szereg lat pasjonował go problem genezy i historii kształtowania się dużej, wyodrębnionej przez niego na pograniczu góralszczyzny i Krakowskiego grupy etnograficznej Lachów, którą M. uważał za jedną z najstarszych polskich grup plemiennych i której religię odtwarzał na podstawie podań ludowych („Lud” 1899–1903, Pamiętnik III Zjazdu Historyków Polskich w Krakowie, Kr. 1900 I). Te prace M-ka spotkały się jednak z krytyką historyków i etnografów, jakkolwiek J. S. Bystroń wprowadził Lachów na swoją mapę grup etnicznych w Polsce („Kalendarz IKC” R. 11: 1938). Od r. 1897 M. należał wraz z żoną do Tow. Ludoznawczego we Lwowie; dzięki jego zabiegom powołano oddziały Towarzystwa w Buczaczu (1897) i Tarnowie (1899). Współdziałał również wraz z S. Udzielą w organizacji oddziału w Wieliczce (1898). Prawdopodobnie z inicjatywy M-ka Towarzystwo uchwaliło regulamin dla swych oddziałów prowincjonalnych (1897). M. ogłaszał także utwory wierszowane poświęcone głównie tradycjom rodzinnym i przeszłości rodzinnej wsi (np. Joasia ze Sierczy, Kr. 1931, Siercza. Opowiadanie dzieciom i wnukom, Kr. 1936). Interesował się przeszłością Wieliczki (Dzieje parafii wielickiej w zarysie, Kr. 1935), zbierał też materiały do obszernej monografii poświęconej dziejom miasta i kopalni, które pozostawił w rękopisie. Zmarł w Sierczy 28 VIII 1941.

Ożeniony od r. 1889 z Anną Oprychówną (ur. 1869), córką wójta z Sierczy, miał 12 dzieci, z których troje zmarło w dzieciństwie, a dwoje w wieku starszym. Z pozostałych siedmiorga było 6 córek: najstarsza Ludwika (zamężna Jurczyńska), Anna (zamężna Kryńska), Stanisława, Maria, Jadwiga i najmłodsza Joanna Ludwika (1913–1930) oraz syn Tadeusz (zob.).

Fot. w: [Młynek L.] L. Sierczanin, Żywot świątobliwej Joasi Młynkówny ze Sierczy, Kr. 1934; tenże, Wychowanie człowieka…, Kr. 1938 (tu także wykaz ważniejszych prac M-ka); – Gajek J., Malewska Z., Indeks Ludu T. I–XXXIX, P. 1953 („Lud” (P.) T. 40, tu błędnie podano drugie hasło Młynek K. S.); Gawełek F., Bibliografia ludoznawstwa polskiego, Kr. 1914; Karbowiak A., Bibliografia pedagogiczna, Lw.–W. 1920; Szczechura T. i Szczechura R., Zagadnienia społeczno-polityczne wsi w czasopismach polskiego ruchu ludowego 1889–1918. Materiały bibliograficzne, W. 1967; Taszycki W., Bibliografia onomastyki polskiej, Kr. 1960; Bar, Słownik pseudonimów; Oesterr. Biogr. Lexikon; Słownik folkloru polskiego, W. 1965; – Czekanowski J., Półwiecze „Towarzystwa Ludoznawczego”, „Lud” T. 36: 1939–45 [druk.] 1946, (w indeksie błędnie podano Młynek J. i Młynek S.); Księga pamiątkowa III Gimnazjum obecnie II Liceum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie 1883–1958, Kr. 1958 s. 320; Leniek J., Książka pamiątkowa… trzechsetnej rocznicy założenia Gimnazjum św. Anny w Krakowie, Kr. 1888 s. 241, (błędnie podano nazwisko Młyszek); Pigoń S., Zarys nowszej literatury ludowej (przed rokiem 1920), Kr. [1946]; Reinfuss R., Pogranicze krakowsko-góralskie w świetle dawnych i najnowszych badań etnograficznych, „Lud” T. 36: 1939–45 [druk.] 1946; – Pamiętnik III Zjazdu Historyków Polskich w Krakowie… 1900, Kr. 1901 II 108–13; Spis nauczycieli Zagórowskiego; Sprawozdanie dyrektora c. k. Gimnazjum Nowodworskiego… za r. szk. 1881–1883, Kr. 1881–3; – Arch. Paraf. Św. Klemensa w Wieliczce: Liber nat. Siercza t. IV, Liber copul. Siercza t. III, Liber mort. Siercza t. IV; Arch. Państw. w Kr.: rkp. GLN 139–141; Arch. UJ: rkp. W. F. II 308–313, KEN (Młynek L.).

Wiesław Bieńkowski