Naramowski Adam Aleksander h. Łodzia (1661 – ok. 1723), kasztelan śremski. Pochodził z średnio zamożnej rodziny osiadłej w pow. poznańskim. Ur. w rodzinnych Naramowicach (ochrzczony 4 XI 1661), był synem Franciszka i Marianny Skoroszewskiej. Małżeństwo z Katarzyną Grzymułtowską, córką Krzysztofa, woj. poznańskiego (zob.), i Cecylii Aleksandry Leszczyńskiej, wdową po Andrzeju Gębickim, podkomorzym poznańskim, zawarte w r. 1687, zbliżyło go do kręgu ludzi w Wielkopolsce najwpływowszych i zadecydowało o karierze politycznej. Dzięki temu małżeństwu dostały się N-emu 18 XI 1692 starostwa ujskie, pilskie i kościańskie, trzymane niegdyś przez jego teścia. W ostatnich latach rządów Jana III oboje Naramowscy dekretem trybunalskim zostali od tych starostw odsądzeni. Był też N. starostą grodeckim. Ze starostwa kościańskiego zrezygnował w r. 1697 na rzecz Melchiora Gurowskiego. Począł grać kierowniczą rolę wśród szlachty pow. wałeckiego, w którym leżały posiadłości wniesione mu przez żonę. Na czele tej szlachty występował w r. 1690 w obronie tamtejszego starosty A. Opalińskiego, którego prawa do starościńskiego urzędu kwestionowali Gurowscy. W listopadzie 1693 obrany został w Środzie posłem na sejm warszawski. W instrukcji poselskiej znalazło się i zlecenie poparcia prywatnej sprawy małżonków Naramowskich. Szło o przyspieszenie rozliczeń skarbu ze spadkobiercami Krzysztofa Grzymułtowskiego z wydatków poniesionych przez niego na poselstwo do Moskwy. Sejm ten rozszedł się z powodu choroby króla. Z sejmiku 1696 r. poprzedzającego sejm konwokacyjny N. wszedł do sądu kapturowego woj. poznańskiego. Na jego ręce hetman Stanisław Jan Jabłonowski słał wtedy apel o zapewnienie płacy stojącemu na Rusi wojsku. W instrukcji danej posłom raz jeszcze wrócono do sprawy pieniężnych pretensji sukcesorów Grzymułtowskiego. W czasie elekcji w r. 1697, wraz z Leszczyńskimi, oddał głos na Augusta II. Kiedy udawał się do Krakowa na koronację, 8 IX t. r., koło Nowego Miasta napadł go Władysław Przyjemski kasztelan kaliski, przywódca wielkopolskich zwolenników kandydatury ks. Conti. Poranił ludzi N-ego, jego samego lżąc słownie. Dn. 2 X t. r. N. mianowany został kasztelanem śremskim, jednocześnie przywrócono jemu i żonie starostwo ujskie i pilskie. Wujowi swej żony, Rafałowi Leszczyńskiemu, towarzyszył w początku 1700 r. w poselstwie do Stambułu. W wielkim orszaku poselskim prócz N-ego było jeszcze pięciu innych kasztelanów, ale właśnie jemu przypadła rola męża zaufania posła, w którego imieniu w Stambule 16 i 17 IV układał się z dygnitarzami tureckimi, ustalając nader skomplikowany ceremoniał uroczystego wjazdu. Do kraju, wraz z całym poselstwem, wrócił dopiero we wrześniu. W czasie wojny północnej nie od razu zdeklarował się wyraźnie, w czym szedł za przykładem Leszczyńskich. W początku 1703 r. August II liczył nań jeszcze i usiłował ściągnąć do Torunia na projektowaną tam radę. Jednocześnie prymas Michał J. Radziejowski zapraszał go do Warszawy na zwołany tam przez siebie zjazd. Do króla słał N. zapewnienia lojalności, ale wyraźnie już się skłaniał ku stronie przeciwnej.

Stanowisko zdecydowanie wrogie wobec Augusta zajął N. w czasie sejmu lubelskiego i wtedy to na sesji 21 VI, kiedy odezwały się głosy żądające pozbawienia przeciwników króla urzędów, wymieniono wśród nich i N-ego. W lipcu t. r. na sejmiku posejmowym w Środzie był nader czynny przy zawiązywaniu konfederacji wielkopolskiej pod laską Jana Bronisza. W r. 1704 od stycznia do kwietnia uczestniczył w radzie zwołanej przez prymasa do Warszawy. Prowadził tam dom otwarty. Na sesji 3 III wywołał burzę wśród zebranych, donosząc o uwięzieniu przez króla Jakuba i Konstantego Sobieskich, o czym dowiedział się z listu królewicza Aleksandra do Stanisława Leszczyńskiego. Opowiedział się 18 IV za ogłoszeniem bezkrólewia, co nastąpiło nazajutrz. Konfederacja sandomierska uchwałą z 27 V, obok innych uczestników konfederacji wielkopolskiej, także i jego pozbawiła urzędu senatorskiego. Już po elekcji Stanisława Leszczyńskiego, wiosną 1705 dwór wiedeński usiłował występować w roli mediatora i do tych starań zapewnił sobie współpracę Jana J. Przebendowskiego, przebywającego wtedy w Berlinie. Ten za pośredniczkę w kontaktach z królem Stanisławem obrał tak bliską nowemu elektowi Katarzynę Naramowską. Propozycje zrzeczenia się korony z perspektywą jej odzyskania oraz zdania się na obcą mediację przekazała bez zwłoki Leszczyńskiemu, ten jednak nie okazał ochoty do dalszych układów. Po ostatecznym zwycięstwie Augusta II utrzymał się N. przy kasztelanii, ale w życiu politycznym już o nim głucho. Starostw ujskiego i pilskiego zrzekł się w r. 1718 na rzecz syna Stanisława.

Po ojcu odziedziczył N. części Naramowic, które sprzedał w r. 1684 J. Radoszewskiej, kasztelanowej wieluńskiej, by w cztery lata potem odkupić od niej te dobra w całości. Żona wniosła mu rozległe włości, a więc cały klucz czarnkowski i połowę miasta Człopa z przyległymi wsiami. Stanisław Leszczyński scedował na niego w r. 1701 prawa swe do tych dóbr, macierzystych swej żony. W należącej do niego połowie Człopy N. potwierdził tamtejszym luteranom dane jeszcze przez Gębickiego zezwolenie na odprawianie nabożeństw prywatnie z obowiązkiem chodzenia na kazania do kościoła katolickiego. Luterańscy mieszczanie wystawili sobie jednak zbór i szkołę, a N. zadbał tylko o to, by w zawartym w r. 1705 układzie z J. Goltzem (Golczem), właścicielem drugiej połowy Człopy, zastrzec sobie wyłączność praw zwierzchnich nad zborem augsburskim. Kiedy w kilkanaście lat potem zapadł dekret konsystorski nakazujący zburzenie zboru, osłaniał swych luterańskich poddanych, czym oburzył bpa poznańskiego Krzysztofa A. Szembeka. Prowadził N. wystawny tryb życia, utrzymując w Czarnkowie i Człopie okazały dwór. Jego kapela uświetniała uroczystości w jezuickim kolegium wałeckim, użyczył jej też w r. 1718 Henrykowi Goltzowi odbywającemu wjazd na starostwo wałeckie. Od tego luteranina odbierał w katolickim kościele przysięgę na urząd starościński. N. zmarł, jak się zdaje, w r. 1723, a żonę stracił w r. 1719. Pochowano ją w Czarnkowie 9 VI.

Obaj synowie N-ego, Franciszek, pułkownik wojsk kor., i Stanisław, starosta ujski i pilski, zmarli stosunkowo młodo i bezdzietnie.

Estreicher; Niesiecki; Uruski; – Feldman J., Polska w dobie wielkiej wojny północnej 1704–1709, Kr. 1925 s. 135, 136; Jarochowski J., Dzieje panowania Augusta II, P. 1874 II 315, 316, 343, 446, 451, 452, 519, 520, 570, 572, 594; – Elektorów poczet; Listy Jana Sobieskiego, Kr. 1860 s. 529–33, 572, Bibl. Ord. Myszkowskich; Sarnecki K., Pamiętnik z czasów Jana Sobieskiego, Wr. 1958; Teka Podoskiego, I 33; Zawisza K., Pamiętnik, W. 1862 s. 119; – AGAD: Zapisy Tryb. Piotrkowskiego t. 43 k. 368, t. 44 k. 189 (spalone w czasie wojny); Arch. Archidiec. w P.: Liber mort. Czarnków, Liber bapt., Liber copul. kościoła Św. Wojciecha w P.; Arch. Państw. w P.: Kościan Grodz. t. 124 k. 391, 394, Nakło Grodz. t. 86 k. 7, 7v., Poznań Grodz. t. 348 II k. 18, t. 357 VIII k. 11, t. 364 VII k. 69, t. 399 II k. 23, IV k. 79, 80, Wałcz Grodz. t. 44 k. 90, t. 45 k. 17v., 132, t. 48 k. 36, t. 50 k. 49, 102v., 248, 326, Wschowa Grodz. t. 13 k. 537; B. Kórn.: rkp. 410 k. 96–110; B. Raczyńskich: rkp. nr 30 k. 57v., 651v., 652, 652v., 659v., 660, 669, nr 231 II s. 564, 574, 599.

Włodzimierz Dworzaczek