Schebesta (Szebesta) Adam Edward (1893–1973), lekarz neurolog, działacz społeczny. Ur. 24 XII w Stryju, był synem Roberta Karola, dyrektora biura podatkowego, i Wandy z Schuhardtów.
S. uczył się w l. 1904–13 w gimnazjum w Brzeżanach, potem w Buczaczu, gdzie zdał maturę. Studia lekarskie rozpoczął w r. 1913 w Wiedniu. Po wybuchu pierwszej wojny światowej 1914 r. został powołany do służby sanitarnej w wojsku austro-węgierskim, przebywał na froncie wschodnim w Karpatach i na Wołyniu w 95. pp, a od r. 1916 w szpitalu wojskowym w Lublinie jako sekundariusz oddziału psychiatrycznego. Odkomenderowany w czerwcu 1918 na studia lekarskie do Lwowa, już we wrześniu t.r. został wysłany do XIX Korpusu w Albanii jako komendant szpitala dla ozdrowieńców. Po powrocie do kraju w listopadzie t.r. uczestniczył w obronie Lwowa, w r. 1919 awansował na kapitana. W l. 1919–20 kontynuował studia we Lwowie, pełniąc równocześnie funkcję komendanta Centralnej Składnicy Sanitarnej, a następnie lekarza garnizonu Komendy Miasta Lwów. Brał udział w wojnie polsko-sowieckiej 1920 r., jako lekarz naczelny 205. p. ochotniczej artylerii polowej, i był ranny jesienią t.r. Do Lwowa powrócił w kwietniu r.n. Po uzyskaniu na Uniw. Jana Kazimierza (UJK) dyplomu doktora wszech nauk lekarskich w marcu 1923, został lekarzem pułkowym 40. pp; w r. 1924 awansował do stopnia majora-lekarza. W 2. poł. 1926 r. został ordynatorem oddziału neurologii 6. Szpitala Okręgowego we Lwowie, równocześnie specjalizując się w Klinice Neurologii Wydz. Lekarskiego UJK, a następnie w Oddziale Neurologicznym Szpitala Ujazdowskiego Szkoły Podchorążych Sanitarnych w Warszawie, dokąd został przeniesiony w styczniu 1927. W lutym 1928 objął stanowisko neurologa w Centrum Badań Lekarsko-Lotniczych, gdzie rozpoczął pionierskie badania nad oddziaływaniem lotów na organizm lotników (Objaw Rossolimo w świetle badań lotniczo-lekarskich, „Lekarz Wojsk.” T. 14: 1929 nr 1–4). We wrześniu 1929 został przeniesiony do Centralnej Przychodni Lekarskiej 1. Szpitala Okręgowego w Warszawie. Od r. 1930 był naczelnym lekarzem 73. pp, a od r. 1933 również komendantem Garnizonowej Izby Chorych w Katowicach i naczelnym lekarzem Garnizonu. Był także lekarzem szkolnym Wojskowej Szkoły Muzycznej przy Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Katowicach. W r. 1933 S. awansował do stopnia podpułkownika lekarza. W r. 1937 został szefem sanitarnym Grupy Fortecznej Obszaru Warownego «Śląsk», której istnienie było otoczone ścisłą tajemnicą wojskową, a skład osobowy specjalnie dobierano.
Jeden z pierwszych polskich neurologów na Śląsku, czynny był S. także w cywilnej ochronie zdrowia jako konsultant-neurolog w licznych Kasach Chorych woj. śląskiego. Współpracował ze Szpitalem dla Dzieci w Katowicach, zajmując się w sposób pionierski neurologią dziecięcą. Jako członek Zarządu Okręgu Śląskiego Polskiego Czerwonego Krzyża (PCK), współpracował z Wojewódzkim Komitetem Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, organizując i szkoląc w kopalniach i hutach drużyny sanitarno-ratownicze oraz służbę sanitarną w Okręgu Śląskim Związku Harcerstwa Polskiego. Wchodził w skład Rady Opiekuńczej Sierocińca im. Andrzeja Mielęckiego w Katowicach. Współpracował z Rodziną Wojskową przy organizowaniu kolonii letnich dla dzieci. Należał do Tow. Lekarzy Polaków na Śląsku i Śląskiej Izby Lekarskiej, w której od r. 1935 był członkiem sądu dyscyplinarnego. Utrzymywał kontakty z neurologicznymi klinikami europejskimi, zwłaszcza w Wiedniu. Brał udział w Międzynarodowych Kongresach Medycyny i Farmacji Wojskowej, m.in. w IV w Warszawie w r. 1927 i VII w Madrycie w r. 1933.
W kampanii wrześniowej 1939 r. S. był szefem sanitarnym Grupy Operacyjnej «Śląsk» i 23. Górnośląskiej Dyw. Piechoty wchodzącej w skład Armii «Kraków». Po jej kapitulacji S. był komendantem utworzonego za zgodą Niemców Centrum Szpitalnego w Zamościu (od 20 IX aż do 20 XII 1939), zapewniając w ciągu trzech miesięcy opiekę dla ponad 3 tys. rannych i chorych żołnierzy. Po likwidacji Centrum i ewakuacji pacjentów do Krakowa został S. wraz z całym personelem internowany w Krakowie do stycznia 1940. Po uwolnieniu został zastępcą pełnomocnika Zarządu Głównego PCK na Okręg Krakowski. Był także inspektorem sanitarnym Rady Głównej Opiekuńczej, organizował pomoc dla więźniów obozów koncentracyjnych w Oświęcimiu i Majdanku oraz więzienia na Montelupich. Zarazem S. był szefem sanitarnym Okręgu Kraków Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej (AK). W maju 1941 aresztowany przez gestapo, został osadzony w więzieniu przy ul. Montelupich w Krakowie; zwolniono go w sierpniu t.r. Współpracował z Radą Pomocy Żydom. Uczestniczył w akcjach bojowych AK, m.in. w sanitarnym zabezpieczeniu nieudanego zamachu na dowódcę SS i policji W. Koppego w Krakowie (11 VII 1944).
W kwietniu 1943, na żądanie władz niemieckich, S. zorganizował grupę, która pod kierownictwem Mariana Wodzińskiego, lekarza sądowego z Krakowa, dołączyła do Komisji Technicznej PCK z Warszawy, ekshumującej zwłoki oficerów w Katyniu. Po zakończeniu w czerwcu 1943 ekshumacji S. uczestniczył jako członek Komisji Opiniodawczej, kierowanej przez Jana Zygmunta Robla, w identyfikacji dowodów rzeczowych wydobytych z grobów katyńskich, dokonywanej w Staatliches Institut für gerichtliche Medizin und Kriminalistik (przedwojennym Zakładzie Medycyny Sądowej UJ). Wykonano wówczas ponad dwadzieścia uwierzytelnionych odpisów tzw. pamiętników katyńskich (notatki, zapiski ofiar itp.). Jedną ich kopię S. dostarczył pod koniec 1943 r. do władz podziemnych w Warszawie, skąd przekazano ją do rządu polskiego w Londynie. W związku z nieudaną próbą przejęcia katyńskich dowodów rzeczowych przez AK, S. od wiosny 1944 ukrywał się przed Niemcami, m.in. w Bukowinie Tatrzańskiej. Był konsultantem neurologicznym ewakuowanego z Warszawy do Bukowiny Tatrzańskiej szpitala dziecięcego. Na Podhalu organizował pomoc dla partyzantów oraz uchodźców po upadku powstania warszawskiego. Po wejściu Armii Czerwonej do Krakowa S. ukrywał się nadal pod fałszywymi nazwiskami (dra Józefa Pająka oraz dra Kazimierza Szczepańskiego) do połowy 1945 r. Po wyparciu Niemców z Wrocławia S. pojechał tam i ustalił, że 10 skrzyń katyńskich dowodów rzeczowych zostało wywiezionych na teren Niemiec (los ich do tej pory jest nieznany).
W połowie 1945 r. S. zamieszkał w Katowicach. W l. 1945–9 był tu pełnomocnikiem Zarządu Głównego PCK na Okręg Śląsko-Dąbrowski i kierował akcją pomocy dla ludności miejscowej i przesiedlonej z ZSRR. W wyniku przeprowadzonych masowych badań dzieci śląskich ujawnił zagrożenie gruźlicą i zainicjował powołanie w r. 1947 Społecznego Komitetu Budowy Sanatorium dla Dzieci w Rabce. Wybudowano je przy dużym wkładzie pracy S-y w r. 1952 i wyposażono w 580 łóżek. W r. 1947 S. prawnie ustalił pisownię swego nazwiska na Szebesta. W l. 1945–8 należał do Polskiej Partii Socjalistycznej. Za udział w badaniach zbrodni katyńskiej oraz za współpracę z AK był więziony dwa miesiące w r. 1950 w Katowicach w więzieniu przy ul. Mikołowskiej; zwolniono go tak szybko prawdopodobnie na skutek interwencji Międzynarodowego Czerwonego Krzyża.
Poza rozległą praktyką prywatną, współpracował S. z państwową służbą zdrowia, m.in. z Wojewódzkimi Przychodniami: Matki i Dziecka, Higieny Szkolnej, Reumatologiczną w Katowicach. Był biegłym sądowym Okręgowego Sądu Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach oraz konsultantem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Chorzowie. S. uczestniczył w pracach Polskiego Tow. Neurologicznego w Warszawie i w r. 1953 był współzałożycielem Oddziału Śląskiego w Katowicach, w którym do r. 1962 przewodniczył Sekcji Neurologii Rozwojowej. S. był członkiem Polskiego Tow. Walki z Kalectwem (od r. 1962) i Polskiego Związku b. Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych (1946–9). Zmarł 3 VII 1973 w Katowicach i tam został pochowany na cmentarzu Katolickim przy ul. Sienkiewicza. Odznaczony był m.in. Medalem «Obrońcom Kresów Wschodnich» (1919), Krzyżem Walecznych (1921), Odznaką Honorową PCK II stopnia (1936), Medalem Niepodległości (1938), Odznaką Grunwaldzką (1948), Krzyżami: Oficerskim (1958) i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1967), Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (1967).
W małżeństwie (1940) z Jadwigą ze Szczepańskich miał S. syna Adama, inżyniera.
W r. 1990 jedną z ulic Katowic oraz Górnośląski Ośrodek Rehabilitacji Dzieci w Rabce-Zdroju nazwano jego nazwiskiem.

Fot. w Mater. Red. PSB; – Herman E., Neurolodzy polscy, W. 1958; Rocznik lekarski Rzeczypospolitej Polskiej, W. 1933/34, 1936, 1938, 1948; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928, 1932; Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1964: Verzeichnis der Mitglieder der Heilberufe im Generalgouvernement, Krakau 1944 s. 82; – Brożek K., Lekarze w życiu społecznym województwa śląsko-dąbrowskiego (1945–1950), „Roczn. Katowicki” T. 12: 1984 s. 141, 157, 159; Kroll B., Rada Główna Opiekuńcza 1939–1945, W. 1985; Langauer-Lewowicka H., Dr med. Adam Szebesta, „Strzecha Stryjska” (Wr.) 1992 nr 4 s. 48–52; Madajczyk C., Dramat katyński. W. 1989; Moska D., Postawa lekarzy i farmaceutów polskich na okupowanym Górnym Śląsku, „Przegl. Lek.” 1972 nr 1 s. 65, 66; Musioł A., W 50-lecie pracy zawodowej i 80-lecie urodzin doktora medycyny Adama Szebesty, „Neurologia i Neurochirurgia Pol.” T. 7: 1973 nr 3 s. 367–8 (fot.); Kosterski W., Terrorystyczna akcja UB. „Noc Kleopatry”, „Dzien. Zachodni” 1990 nr 227 s. 3; [Namysł B.], Pamięć o wspaniałych lekarzach, tamże 1990 nr 244; Nowe Śląskie Sanatorium dla Dzieci im. W. Pstrowskiego w Rabce-Zdroju, Kat. 1949 (strony nie numerowane); Pankowicz A., Polski Czerwony Krzyż w Generalnej Guberni 1939–1945, Kr. 1985 s. 13, 49, 51, 55; Skarżyński K., Katyń, Paryż 1990 (fot. zbiorowa na okładce); Sprawozdanie z działalności inwestycyjnej Komitetu Budowy Ośrodków Leczniczych w Katowicach, Kat. 1990 s. 4, 5, 29, 30 (fot.); Steblik W., Armia „Kraków” 1939, W. 1989; Szcześniak A.B., Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej, W. 1988; Waloszek J., Patroni naszych ulic – Adam Szebesta. Dwa dni w Katyniu, „Gaz. Katowicka” 1993 nr 91; Wankiewicz R., Ocena pracy służby zdrowia w czasie wojny obronnej 1939 roku, Bydgoszcz 1987 s. 79, 82; Zarys dziejów wojskowej służby zdrowia, W. 1974; Zawodny J.K., Katyń, L.–Paryż 1989; Zieliński J., Generał Jan Jagmin-Sadowski. Obrońca Śląska, Kat. 1988 s. 50, 94, 109; – AK w dokumentach, II; „Annales Academiae Medicae Silesiensis” Suplement 13: Neurologia na Śląsku (A. Szebesta, Mój ojciec […] Adam Edward Szebesta, s. 21–30, A. Dawidowicz, Wspomnienie […] o Adamie Szebeście, s. 31–2, C. Jeśman, Działalność […] Adama Szebesty podczas wojny obronnej w 1939 roku, s. 33–6); Sokół S., Szpitale wojskowe na terenie Zamojszczyzny, „Arch. Hist. Med.” 1957 nr 4 s. 538–9, 543–4; – „Dzien. Zachodni” 1992 nr 219 (J. Kamieniecki, Rodzimi kłamcy), nr 233 (K. Brożek, Katyński ślad w Katowicach [replika na artykuł J. Kamienieckiego]), nr 247 (A. Dawidowicz, Współcześni kłamcy [replika na artykuł J. Kamienieckiego]); – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1973: „Służba Zdrowia” nr 41 s. 2 (D. Moska), „Tyg. Powsz.” nr 36, „Życie Warszawy” nr 163; – CAW: Teczka personalna S-y; – Arch. domowe Adama Szebesty (syna) w Kat.; – Informacje syna, Adama Szebesty, i Józefa Zycha z Kat. oraz Andrzeja Felchnera z Ł.
Krzysztof Brożek