Grodziecki Adam h. Dryja (zm. 1647), poseł sejmowy, kasztelan międzyrzecki, publicysta (pod pseudonimem Macieja Dargodzkiego). Syn Andrzeja, chorążyca kaliskiego, i Małgorzaty Witosławskiej; z kalwinizmu przeszedł G. na katolicyzm. Wcześnie wybił się na czołowe miejsce w życiu sejmikowym Wielkopolski. We wrześniu 1614 r. z sejmiku średzkiego posłował z Kasprem Zebrzydowskim do króla, prosząc o szybkie złożenie sejmu celem naprawienia wykroczeń. Był posłem na sejm 1615 r. Jako dworzanin królewski jeździł z legacją na sejmik przedsejmowy w Środzie 8 III 1616 r. Na żądanie królewskie dojechał również do Koła, a nie zastawszy tam nikogo z posłów, zaniósł protestację do grodu konińskiego. Posłował na sejm w r. 1618, a 11 IV 1619 r. był marszałkiem sejmiku nadzwyczajnego w Środzie, gdzie zatwierdzono wprawdzie podatki uchwalone przez sejm, ale w laudum nie szczędzono wyrzutów pod adresem króla. Wraz z Łukaszem Orzelskim przywiózł w sierpniu 1623 r. Zygmuntowi III zgodę województw wielkopolskich na wydatkowanie tamtejszych reszt poborowych na obronę Rusi, ale pod warunkiem, że rotmistrze będą osobiście przyjeżdżać i odbierać je z rąk poborców. Król przyjął posłów 4 IX i odrzucił ten warunek ograniczający skarb publiczny. Posłował znów G. na sejm r. 1625 i na pierwszy w r. 1626, z którego został deputowany do trybunału skarbowego w Radomiu. Po drugim sejmie t. r. marszałkował 29 XII sejmikowi średzkiemu, na którym przeprowadzono uchwałę żądanych przez króla podatków. W r. 1627 został kasztelanem nakielskim i wyznaczono go na rezydencję przy królu w pierwszym półroczu 1628 r. Na sejm nadzwyczajny 1628 r. on i Stefan Gembicki, kasztelan rogoziński, pojechali jako posłowie. Podczas pierwszego sejmu r. 1629 mianowany został z senatu do komisji dla rozgraniczenia Wielkopolski od Śląska. Na sejm nadzwyczajny r. 1632 znów posłował, tym razem jako jeden z trzech wielkopolskich kasztelanów zasiadających w izbie poselskiej. Na krótko przed śmiercią Zygmunta III został kasztelanem międzyrzeckim.
W czasie bezkrólewia w maju 1632 uczestniczył w zwołanym przez prymasa zjeździe poznańskim. Podpisał obiór Władysława IV z woj. poznańskim, a 14 III 1633 r. w Krakowie wystawione w czasie sejmu koronacyjnego potwierdzenie praw. Z tego sejmu wyznaczony został z senatu na jednego z komisarzy do Poznania dla oszacowania towarów. Kiedy na sejmie r. 1634 weszła na porządek dzienny sprawa zakazu dalszego nabywania przez osoby i zgromadzenia duchowne majętności ziemskich, G. popierał ją gorąco. Przyczynił się walnie do urobienia opinii kół szlacheckich, rozrzucając jeszcze w r. 1643 szeroko po kraju pismo ulotne, pt. Skrypt o niealienowaniu dóbr ziemskich do stanu duchownego. Wyrażał tam opinię nie odznaczającą się zbytnim realizmem politycznym. Sądził, że zakaz dalszego skupowania czy przyjmowania darowizn winien wyjść od papieża i dotyczyć przede wszystkim zakonów. G. twierdził ponadto, iż przed wyprawą chocimską sporządzono spis wszystkich majętności szlacheckich w kraju, ale Zygmunt III za radą senatu kazał go zniszczyć, by nie przerażać swoich, a nie ośmielać obcych malejącą tak szybko liczbą obrońców Rzpltej. Na tym samym sejmie 1634 r., kiedy rozpętała się burza przeciwko J. Ossolińskiemu o przywiezione z zagranicy tytuły książęce, G. zajął stanowisko zdecydowanie przeciwne wszystkim tytułom obcym. Poglądom swym dał wyraz w wydrukowanej t. r. pod pseudonimem Dargodzkiego broszurze, pt. Przestroga o Tytułach y Dygnitarstwach cudzozyemskich w Polskym Królestwie y w Państwach do niego należących (1634). Nazwisko autora zostało wyjawione w r. 1637 przez Jerzego Jemielińskiego, wydawcę drugiej edycji Przestrogi. Użyta tu argumentacja wybornie trafiała w «demokratyzm» najszerszych kręgów szlachty i zaważyła bardzo silnie na biegu kampanii wymierzonej przeciwko Ossolińskiemu.
Władysław IV umieścił G-ego w liczbie senatorów, którzy mieli znajdować się u jego boku w ciągu spodziewanej wojny ze Szwecją. Sejm 1635 r. zatwierdził wybór królewski, ale do wojny nie doszło. W czasie sejmu nadzwyczajnego u schyłku t. r. G. opowiedział się za obsadzeniem załogami zamków pruskich, przede wszystkim Pucka. W sprawie małżeństwa królewskiego z Elżbietą, palatynówną reńską, zajął stanowisko negatywne. W swym głosie z 3 XII zwracał uwagę na szkodliwość takiego związku nie tylko ze względów religijnych (Elżbieta była protestantką), ale i politycznych, zważywszy bieg wydarzeń na teatrze wojennym. Ostrzegał, że dysydenci wielkopolscy na samą wieść o królowej ich wyznania podnoszą głowy i ślą już swe córki do Wschowy i Leszna na naukę niemieckiego dla przyszłych «frącimernych posług». Doradzał królowi Włoszkę lub Francuzkę. Przemową tą zasłużył sobie na pochwałę nawet kanclerza lit. A. S. Radziwiłła. W r. 1637 marszałkował trybunałowi koronnemu, co podobno miało zdarzyć się jeszcze cztery razy. Na sejmie 1637 r., kiedy odrzucono niepopularny równie jak tytuły, a projektowany przez króla i kanclerza, order Niepokalanego Poczęcia Marii Panny, czyli tzw. Kawalerię, G. należał do najzaciętszych jej przeciwników. Świadczy o tym ułożony przez niego bardzo złośliwy epigramat godzący głównie w króla. Z sejmu 1638 r. był jednym z komisarzy do wyznaczenia granic Wielkopolski ze Śląskiem, Brandenburgią i Pomorzem. Na sejmie 1639 r. wypowiedział 10 X mowę wymierzoną przeciwko dysydentom, synom chłopskim podającym się za mieszczan, a mieszczańskim za szlachtę, przeciwko zaciągom wojskowym prowadzonym przez króla na kredyt bez zgody Rzpltej. W sprawach finansowych szedł niby po myśli Władysława IV, radząc nie opierać się na poborach, lecz na cłach morskich, a opór Gdańska łamać siłą. Taka rada dawana po zniszczeniu floty królewskiej nie mogła mieć praktycznego znaczenia; było to jego ostatnie wotum w sejmie, albowiem na następnych sejmach nie brał udziału w wotach senatorskich. Na tym samym sejmie G. wypowiedział się raz jeszcze w sprawie tytułów. A. S. Radziwiłł notuje o G-m, iż «zawróconą głową… formalny paszkwil kłamliwymi usty publikował». Może też z inicjatywy kanclerza lit. J. Bielejowski ogłosił w r. 1641 pismo polemiczne skierowane przeciwko G-emu, pt. „Obrona tytułów Xiążęcych od Rzeczypospolitey uchwałą seymową pozwolonych”. Z sejmu r. 1641 został G. komisarzem do rozgraniczenia Wielkopolski z jej sąsiadami, a w r. 1643 wyznaczono go na rezydenta przy królu w ciągu pierwszego półrocza. Uczestniczył t. r. 15 VIII w naradzie senatorów w Brańsku i był jednym z tych, którzy dzielili zdanie króla, iż należy rokować ze Szwedami. Aż do późnej jesieni towarzyszył królowi w podróży na Litwę. W marcu 1644 r. jeździł do Krakowa, gdzie załatwiał własne sprawy rodzinne, a miał i zlecenia Krzysztofa Opalińskiego do wojewody krakowskiego, Stanisława Lubomirskiego, z którym był w wielkiej zażyłości, w czerwcu brał również udział w wielkiej naradzie senatu w Krakowie, poświęconej omówieniu zagranicznej polityki Polski. G-ego łączyły dawniej bliskie stosunki z Bogusławem Leszczyńskim, kiedy jednak ten został starostą generalnym wielkopolskim i począł rywalizować z wojewodą poznańskim, Krzysztofem Opalińskim, o prymat w Wielkopolsce, opowiedział się po stronie tego ostatniego. Leszczyński w obliczu grożącego każdej chwili wtargnięcia przechodzących oddziałów szwedzkich lub cesarskich zarządził zbrojne pogotowie szlachty. G. uważał to za nieskuteczne i doradzał zwołanie przez bpa poznańskiego zjazdu senatorów i wybitniejszych obywateli, którzy prosiliby króla o sejmik, a ten uchwaliłby pieniądze na zaciężnego żołnierza. Zajmowała go wtedy żywo walka, jaką toczyły wszystkie poznańskie konwenty przeciwko franciszkanom budującym sobie klasztor i kościół. G. był syndykiem bernardynów wielkopolskich i na ich to głównie prośby pisał do króla i podkanclerzego A. Trzebińskiego, przedstawiając, iż «w tak nędznym mieście i starzy (zakonnicy) co jeść nie miewają». Z kilku innymi kasztelanami wielkopolskimi towarzyszył potem w czerwcu wojewodzie Opalińskiemu na pogrzeb królowej Cecylii Renaty do Krakowa. W kwietniu 1645 r. brał jeszcze udział w posiedzeniu senatu w Warszawie. We wrześniu, dzięki poparciu wojewody, obrany został deputatem na trybunał kor. Zmarł w Wyszynie w r. 1647.
G. był człowiekiem wykształconym i o niemałych zdolnościach publicystycznych. Jego śmiałe przemówienia, dosadne w formie, nie pozbawione swoistego humoru, jego demokratyzm szlachecki, zaznaczany choćby przez kilkakrotne przyjmowanie mandatu poselskiego już po otrzymaniu miejsca w senacie, wszystko to jednało mu niemałą popularność. A że miał i pewne ambicje mecenasowskie, popularność ta wykraczała poza koła szlacheckie. Świadczą o tym sławiące go łacińskie ody pióra niemieckiego humanisty Ch. T. Schossera i jego uczennicy Anny Memoraty, obojga reprezentujących intelektualne środowisko Leszna. Prócz pism już wspomnianych G. był autorem drukowanej w r. 1645 rozprawki polemiczno-religijnej w formie dialogu, pt. Odpis albo replika przeciw dialogowi Ewangelickiemu o Różności quasi w Wierze y Nauce teraźnich Katolików od dawnego kościoła Rzymskiego. Jezuitów nie lubił, toteż skierował przeciwko nim pismo wprawdzie nie drukowane, lecz szeroko rozpowszechniane w r. 1633 i wśród szlachty bardzo popularne, pt. Disquisitio in laudem status equestris Polonici. Starał się w nim dowieść, że Stanisław Kostka nie umarł jako jezuita, lecz jako człowiek świecki. Niemałym powodzeniem cieszyły się okolicznościowe mowy G-ego. Dziękowanie za pannę na weselu Czarnkowskiego z Lubomirską znajdujemy w niejednym ze współczesnych rękopisów. Pozostały po nim niezłe hymny religijne, cięte drobne epigramaty oraz dość udatne wierszowane nagrobki, obelżywe na Gustawa Adolfa i Waldsteina, pochwalne dla szeregu panów polskich i królewskiego psa Sułtana, w którego imieniu doszukiwał się politycznej symboliki. Celował też w układaniu dla przyjaciół anagramów. Jego pseudonim był próbą tej sztuki.
G. był właścicielem znacznej, ale nie magnackiej fortuny. Prócz Wyszyny, w której rezydował, miał kilkanaście niezbyt rozległych wsi, częściowo odziedziczonych po ojcu i stryjecznym bracie Andrzeju, częściowo dokupionych przez niego samego, a położonych głównie w pow. konińskim. Trzymał ponadto starostwo stawiszyńskie i kilka pomniejszych królewszczyzn. Ożenił się w r. 1615 z Anną Rydzyńską. Miał z nią synów: Andrzeja, Stanisława, Wojciecha i Ludwika, oraz 2 córki.
Estreicher; Korbut; Enc. Org.; W. Enc. Ilustr.; Boniecki; Niesiecki; – Czapliński W., Władysław IV wobec wojny 30-letniej, Kr. 1937; Kubala J., Jerzy Ossoliński, Lw. 1924 s. 72, 400; Maciejowski A., Piśmiennictwo polskie, W. 1852 III 769; Mecherzyński K., Historia wymowy w Polsce, Kr. 1860 III 157, 158, 372–4; Sajkowski A., Staropolskie nekrologi, „Spraw. Tow. Przyj. Nauk Pozn.” 1957 2 półr.; Załęski, Jezuici, III; – Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego, Wyd. W. Dworzaczek, P. 1957 t. I cz. 1 s. 459, 475; Akta do dziejów Polski na morzu, Wyd. W. Czapliński, Od. 1951 VII 22, 111; Braun D., De scriptorum Poloniae et Prussiae, Coloniae 1723 s. 141, 142; Biblioteka zapomnianych poetów i prozaików polskich XVI–XVIII w., Wyd. T. Wierzbowski, W. 1895 z. 5 s. 30–4; Listy K. Opalińskiego do brata Łukasza, Wyd. R. Pollak, Wr. 1957; Pamiętnik S. A. Radziwiłła, I 281, 282, 421; Vol. leg., III 237, 265, 295, 367, 371, 383, 403, 445, IV 8, 9, 13, 21; – AGAD: rkp. (B. z Suchej) 39/47, stanowił własność G-ego; B. Narod.: rkp. BOZ 1173 k. 95–7v.; B. Czart.: rkp. (Teki Naruszewicza) nr 115 s. 287–95, nr 370 k. 471–80, nr 1651 s. 259; B. PAN w Kr.: rkp. 1051 k. 78–83; B. Kór.: rkp. nr 975 s. 105–17, 123–7, nr 991 k. 313–5v., nr 1128 k. 28; B. Raczyńskich: rkp. 149 (własność G-ego) k. 2, 70–1, 107–8, 110–1, 119, 128–36; Zapisy Tryb. Piotrk. nr 28a s. 1098, 1101, nr 29 s. 336, 489; Arch. Państw. w P.: Rel. Grodz. Pozn. nr 149 k. 1038v.–1042v., nr 153 k. 510v.–514v., nr 154 k. 7v.–9v., nr 157 k. 1269–74, 1466v.–69v., Rel. Grodz. Pozn. nr 1409 k. 671, nr 1419 k. 21v., nr 1424 k. 675v., Rel. grodz. kal. nr 6 k. 590, nr 9 k. 219 10 k. 142, nr 11 k. 649, 658, 738.
Włodzimierz Dworzaczek