Sokołowski Adam Gwido (1898–1984), lekarz reumatolog, taternik, profesor Inst. Reumatologicznego. Ur. 12 IX w Zakopanem, był synem Stanisława, profesora leśnictwa UJ (zob.), i Agnieszki z Walczaków, bratem Mariana, botanika (zob.), Stanisława, geologa (zob.), i Jana Seweryna, malarza (zob.).
Od r. 1908 S. uczęszczał do VII Gimnazjum we Lwowie. W r. 1913 został członkiem paramilitarnej organizacji Ogniwo Zakonu Zbawienia Polski, a w rok później skautem drużyny starszoharcerskiej Andrzeja Małkowskiego. L. 1915–16 spędził w Zakopanem, ucząc się w prywatnym gimnazjum realnym (kurs w zakresie gimnazjum klasycznego). W październiku 1916 powrócił do Lwowa, ale nie dokończywszy r. szk. wystąpił 9 II 1917 z gimnazjum z powodu powołania do armii austro-węgierskiej i po przeszkoleniu artyleryjskim skierowany został na front albański. Po powrocie do Lwowa walczył w stopniu chorążego w dn. 6–22 XI 1918 w obronie miasta przed Ukraińcami na obszarze pododcinka «Remiza–Cytadela», został ranny i przez kilka miesięcy przebywał w szpitalu wojskowym; potem do r. 1920 służył w WP. Od r. 1921 S. studiował medycynę na UJ; dyplom doktora wszech nauk lekarskich uzyskał 3 XII 1926. Już podczas studiów rozpoczął pracę w Zakładzie Anatomii Opisowej UJ pod kierunkiem Kazimierza Kostaneckiego jako wolontariusz (1923–5) i asystent (1925–7). Odbyta tam praktyka zniechęciła S-ego do chirurgii. W l. 1927–36 był starszym asystentem, potem do 18 XI 1939 – wolontariuszem w I Klinice Chorób Wewnętrznych UJ, gdzie pod wpływem Tadeusza Tempki zainteresował się balneologią i reumatologią. Równocześnie prowadził prywatną praktykę i pracował w Ubezpieczalni Społecznej.
Do wybuchu drugiej wojny światowej S. opublikował 14 prac z zakresu patologii, chorób wewnętrznych i balneologii, m.in. O leczniczym zastosowaniu genezeryny w zaburzeniach czynności wydzielniczej żołądka („Pol. Gaz. Lek.” 1929 nr 29, 30), wspólnie z Mieczysławem Kubiczkiem Recherches cliniques et histologiques sur la valeur de la methode de compression de Kylin dans la mesure de la pression sanguine dans les capillaires („Annales de médicine” T. 29: 1931) oraz Interferometria i jej znaczenie kliniczne („Wiad. Lek.” R. 7: 1934).
Pasją S-ego było taternictwo. Wraz z bratem Marianem po pierwszej wojnie światowej należał do czołówki polskich taterników; skupioną wokół nich grupę nazwano Sokołowszczyzną. Dokonał kilku pierwszych wejść, m.in. północną ścianą Koziego Wierchu (1921, z bratem Marianem), północno-zachodnim żebrem Zasłonistej Turni (1924, ze Stefanem Makowskim), w r. 1924 pierwszych zimowych przejść granią od Świnicy po Zawrat (z bratem i Markiem Korowiczem) i granią Czarnych Ścian (z bratem i Kazimierzem Mischke) oraz rok później pierwszych wejść zimowych z Janem K. Dorawskim i Kazimierzem Piotrowskim na Żabiego Mnicha i Wielki Mięguszowicki Szczyt od strony Morskiego Oka (pierwsze w Tatrach zimowe pokonanie wielkiej, otwartej ściany). W r. 1934 chodził też po Alpach. Publikował artykuły dotyczące problematyki górskiej, m.in. Taternictwo a profesjonalizm („Taternik” 1933 nr 1) i Alpy Austriackie jako najbliższy teren ekspansji polskiego sportu wysokogórskiego (tamże, 1934–5 nr 3) oraz poświęcone ochronie przyrody, m.in. Park narodowy tatrzański a turystyka górska („Głos Narodu” 1934 nr 49), Dotychczasowy bilans walki o Tatrzański Park Narodowy („Czas” 1934 nr 64) i Dlaczego zwalczamy projekt kolejki linowej w Tatrach („Polska Zbrojna” 1934 nr 123).
Zmobilizowany w sierpniu 1939, S. wziął udział w kampanii wrześniowej jako lekarz, uniknął niewoli i powrócił do Krakowa, gdzie po aresztowaniu T. Tempki podczas «Sonderaktion Krakau» kierował kliniką do 18 XI 1939. Po włączeniu klinik uniwersyteckich w strukturę szpitala św. Łazarza był kierownikiem jego Oddziału I A aż do wyparcia Niemców w r. 1945, a następnie do r. 1949 – zastępcą kierownika. Podczas okupacji niemieckiej, wydając odpowiednie zaświadczenia lekarskie, pomagał jeńcom wojennym w uzyskiwaniu zwolnień ze stalagów i osobom zagrożonym wywózkami na roboty przymusowe; w obawie przed aresztowaniem ukrywał się przez jakiś czas poza Krakowem. Badając już w latach wojny wiele przypadków reumatologicznych, opracował własną systematykę chorób gośćcowych w nieopublikowanej rozprawie Etiopatogeneza gośćca przewlekłego postępującego na podstawie własnych spostrzeżeń klinicznych, na podstawie której habilitował się 29 X 1947 na Wydz. Lekarskim UJ i uzyskał veniam legendi z zakresu chorób wewnętrznych.
Dn. 1 II 1949 S. został asystentem naukowym w Państwowym Inst. Balneologicznym w Krakowie, a w r. 1952 po przekształceniu go w Krakowski Oddział Inst. Reumatologii w Warszawie, zastępcą dyrektora i kierownikiem działu klinicznego. Dn. 5 X 1956 został mianowany profesorem nadzwycz. i 1 VI 1960 przejął po Antonim Sabatowskim dyrekcję Oddziału. Równocześnie był konsultantem naukowym uzdrowisk Buska Zdroju i Goczałkowic oraz Woj. Poradni Reumatologicznej w Krakowie. Po drugiej wojnie światowej opublikował ok. 70 prac, artykułów i rozdziałów w pracach zbiorowych, m.in. Zwyrodnienie otłuszczeniowe stawów kolanowych (Arthrosis lipodystrophica genuum) jako szczególna postać chorobowa w grupie zwyrodnień stawowych na podstawie własnych spostrzeżeń („Przegl. Lek.” 1950 nr 12, odb. Kr. 1950) i Własne spostrzeżenia nad zależnością obrazu klinicznego zesztywniającego zapalenia kręgosłupa od wieku chorego („Reumatologia” 1965 nr 2), a także podręcznik Gościec stawowy (W. 1950). Dn. 1 X 1968 przeszedł na emeryturę.
S. był członkiem Rady Naukowej Inst. Reumatologii w Warszawie i należał do kolegiów redakcyjnych czasopism „Acta Balneologica Polonica” i „Reumatologia”. Był też członkiem Tow. Lekarskiego Krakowskiego, Polskiego Tow. Reumatologicznego (także członkiem honorowym), Społecznego Komitetu Przeciwalkoholowego, Polskiego Tow. Tatrzańskiego (w l. 1925–7 członkiem zarządu jego sekcji turystycznej) i członkiem honorowym Klubu Wysokogórskiego w Krakowie. Zmarł 1 II 1984 w Krakowie, pochowany został na cmentarzu Rakowickim. Odznaczony był m.in. Krzyżem Walecznych (1920) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1958).
W małżeństwie zawartym 5 VII 1930 z Anną Stanisławą z Niekraszów (15 IV 1907 – 14 III 1992), dr. medycyny, miał S. córkę Alicję Sokołowską-Kulczycką (ur. 1936), biologa.
Portret pastelowy S-ego autorstwa Antoniego Waśkowskiego w posiadaniu rodziny; Fot. S-ego w Katedrze Historii Medycyny UJ (Dz. IV, nr 83); – Konopka S., Polska bibliografia lekarska za lata 1938–1965, W. 1938/9–1972/3; Radwańska-Paryska Z., Paryski W., Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin 1995 (fot.); Rocznik Lekarski Rzeczypospolitej Polskiej 1933/4, 1936, 1948; Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1964 s. 322; Verzeichnis der Mitglieder der Heilberufe im Generalgouvernement, Kr. 1944; Wachholz i in., Skład osobowy Wydz. Lek. i Farmac. UJ, Akad. Med.; Woźniewski Z., Polski almanach medyczny na rok 1956, W. 1957 s. 317; – Aleksandrowicz J., Stawowy E., Tyle wart człowiek…, L. 1992; Białoń J., Grochowski J., Kronika Akademii Medycznej w Krakowie 1950–1970, Kr. 1972; ciż, Profesorowie i docenci Akademii Medycznej w Krakowie 1950–1970, Kr. 1970; Chwaściński B., Z dziejów taternictwa. O górach i ludziach, W. 1979 (fot.); Długołęcka L., Pinkwart M., Zakopane. Przewodnik historyczny, W. 1988 (fot.); Kostrzewski J., Państwowy szpital św. Łazarza w Krakowie i Kliniki UJ w czasie okupacji i na przełomie, „Przegl. Lek.” 1946 nr 1–3 s. 28; Kurczab J., Wołoszyński M., Najpiękniejsze szczyty tatrzańskie, W. 1991; Obrona Lwowa 1–22 listopada 1918, Lw. 1936–9 I (fot.), III; Sześćsetlecie medycyny krakowskiej, Kr. 1964 II 212, 704; Suchmiel J., Udział kobiet w nauce do 1939 roku w Uniwersytecie Jagiellońskim, Częstochowa 1994 (dot. żony S-ego); – Prywatne gimnazjum realne w Zakopanem, posiadające prawa szkół publicznych, w r. szk. 1914/15, Zakopane 1915 s. 72; toż za r. szk. 1916/17 s. 124; Sokołowska-Kulczycka A., Oni widzieli inaczej. Wspomnienie o Stanisławie Sokołowskim i jego synach Marianie i Adamie, „Pam. Pol. Tow. Tatrzańskiego” T. 7: 1998 s. 164, 169–73 (fot.), 177; Spraw. dyrekcji c.k. Gimnazjum VII we Lwowie za r. szk. 1916/17, Lw. 1917 s. 40, 51; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Dzien. Pol.” 1984 nr 32, „Reumatologia” 1986 z. 4 s. 255–6 (fot.), „Wierchy” T. 53: 1984 s. 443; – Arch. UJ: sygn. S II 619 (teczka osobowa S-ego), WL II 133 (teczka habilitacyjna S-ego), WL II k. 343–346 (Katalogi studenckie); – Informacje córki Alicji Sokołowskiej-Kulczyckiej z Kr.
Stanisław Zwolski