Napieralski Adam, pseud. Marian Firlej, Robotnik Michał od Bytomia (1861–1928), redaktor, wydawca, polityk, działacz narodowy na Śląsku, poseł do parlamentu Rzeszy. Ur. 12 X w Kluczewie w pow. śmigielskim w rodzinie drobnoszlacheckiej, był najstarszym synem Adama i Petroneli z Firlejów. Uczęszczał do Gimnazjum Św. Marii Magdaleny w Poznaniu, a potem do gimnazjum w Śremie. Po kursie księgarskim w Lipsku prowadził księgarnię w Barczewie na Warmii (1886–8). Z kolei pracował w redakcjach „Pielgrzyma” w Pelplinie i „Orędownika” w Poznaniu. Zbliżył się wówczas z przywódcą ruchu ludowego drem Romanem Szymańskim. Dn. 10 V 1889 objął redakcję bytomskiego „Katolika” po ks. Stanisławie Radziejewskim. Pod jego kierownictwem gazeta ta nadal walczyła o utrzymanie języka polskiego na Śląsku, propagowała kulturę polską i łączność Polaków wszystkich zaborów, nawoływała do narodowego wychowania młodzieży. Dn. 25 VIII 1889 N., wspólnie z innymi działaczami, utworzył Związek Wzajemnej Pomocy dla Robotników Górnośląskich o celach oświatowych, samopomocowych i zawodowych, który wyrósł na najsilniejszą polską organizację na tym terenie. Uważając, że towarzystwa są jedną z najbardziej skutecznych broni w walce o polskość jako typowy przedstawiciel pozytywizmu współdziałał w organizowaniu Górnośląskiego Tow. Literackiego, którego został pierwszym sekretarzem 1892, a w r. 1914 wiceprezesem, Tow. Górnośląskich Przemysłowców w Bytomiu (1890), Tow. im. ks. Engla celem szerzenia elementarzy ludowych (1900). Podobną działalność prowadził na polu ekonomicznym. Założył na Górnym Śląsku Bank Ludowy w Bytomiu (1895) i Spółkę Parcelacyjną (1900). Poważnie zwiększył zbyt „Katolika” i rozpoczął wydawanie „Dziennika Śląskiego” (w wydawnictwie «Katolik»). Pomagał finansowo redakcjom „Gazety Opolskiej” i „Nowin Raciborskich”. Wydawał i rozprowadzał liczne książki polskie zarówno wybitnych, jak i mniej znanych pisarzy. Za wzorem Niemców wydawał je często w tanich groszowych zeszytach o dużym nakładzie. Sam N. był też autorem licznych powieści, opowiadań i poezji, drukowanych czy to w prasie «Katolika», czy też osobno pod różnymi pseudonimami.
Pod względem politycznym N. bał się zerwania z dotychczasową sojuszniczką Polaków śląskich, niemiecką partią centrową, z którą czuł się związany tradycjami współpracy i ideologią, co zyskało mu z czasem miano kunktatora. Głównym motywem była tu obawa o zrażenie duchowieństwa niemieckiego, mającego od czasu «kulturkampfu» bardzo duży wpływ na lud, a także lojalizm, typowy dla ideologii klas posiadających w tym okresie. Jednak coraz bardziej prorządowa polityka tej partii zmusiła N-ego do walki z kierownictwem Centrum śląskiego w r. 1893, kiedy to w wyborach parlamentarnych przeforsowano sprzyjającego Polakom (popieranego przez N-ego) Juliusza Szmulę. Mimo tego zwycięstwa N. zgodził się w r. 1897 na kompromis z centrowcami za cenę niewielkich ustępstw. W r. 1901, z chwilą rozpoczęcia agitacji narodowo-demokratycznej na Śląsku, N. nie dał się pozyskać dla tworzenia odrębnej partii polskiej i, analogicznie jak konserwatyści w innych dzielnicach Polski, walczył z młodymi działaczami narodowymi, popierając centrowców w wyborach 1903 r. Dopiero po zwycięstwie wyborczym Wojciecha Korfantego dla celów taktycznych zerwał stosunki z Centrum i za pośrednictwem ks. Aleksandra Skowrońskiego zawarł kompromis z narodowcami, formalnie podporządkowując się polskim władzom wyborczym, choć o akceptacji programu narodowców nie można mówić. W wyborach uzupełniających do parlamentu Rzeszy (Reichstag) 12 VI 1906 N. został wybrany na posła z okręgu bytomsko-tarnogórskiego z ramienia Polskiego Komitetu Wyborczego dla Śląska, podobnie jak i w wyborach 25 I 1907. Na nowym stanowisku N., który uzyskał urząd zastępcy sekretarza Koła Polskiego, związał się z konserwatystami poznańskimi, intensywnie działając na rzecz ugody z rządem. Wspólnie z ks. Piotrem Wawrzyniakiem wystąpili z projektem utworzenia ciała kierującego polityką polską w Prusach (późniejsza Rada Narodowa). W r. 1908 poważnie przyczynił się do głosowania Koła za reformą finansową Rzeszy, licząc, że postawa ta ułatwi zgodę z rządem. Wcześniej (1907) odegrał dużą rolę w doprowadzeniu do kompromisu między polskimi władzami wyborczymi a Centrum w wyborach czerwcowych 1908 r. do izby poselskiej sejmu pruskiego (Landtag), dzięki czemu znaleźli się w niej pierwsi polscy posłowie ze Śląska. W ostatnich latach przed pierwszą wojną światową N., widząc sukcesy rządowej polityki germanizacyjnej, gotów był za cenę współpracy z Centrum zrezygnować z samodzielności ruchu polskiego na Śląsku, czemu przeszkodziło wrogie wobec Polaków nastawienie centrowców. Mimo to współdziałał w pracach Rady Narodowej zaboru pruskiego (od r. 1913), zwłaszcza nad ożywieniem działalności oświatowej.
W r. 1898 prowadzone przez N-a wydawnictwo zostało przekształcone w spółkę pod nazwą «Katolik» Spółka Wydawnicza, a następnie stopniowo rozrosło się w koncern prasowy. Przejmował kolejno gazety narodowodemokratyczne jak: „Górnoślązak” (1906), „Głos Śląski” (1908), w końcu, po zgodzie politycznej z Korfantym w r. 1910, również „Polak" i „Kurier Śląski”. Zbudował nowy gmach wydawnictwa wyposażony w najnowsze maszyny. Łączny nakład jego gazet wynosił 45 000 egzemplarzy, stąd nazywano go «królem prasy śląskiej». N. kupował również udziały pism innych zaborów, jak „Kuriera Zagłębia” (1909), „Dziennika Częstochowskiego”, „Prawdy” krakowskiej (1906), poznańskiej „Pracy” (1907), krakowskiego „Głosu Narodu” (1913). W Berlinie z jego inicjatywy powstało w r. 1908 Biuro Prasowe przekształcone od r. 1912 we Wschodnioeuropejską Agencję Telegraficzną obsługującą liczne redakcje gazet wszystkich zaborów. W r. 1911 związał się z wydawnictwem Karola Miarki w Mikołowie i został kierownikiem spółki. Związek z przedsiębiorstwem Miarki był mniej szczęśliwy, gdyż naraził N-ego w r. 1914 na poważne kłopoty finansowe i zagrożenie procesem sądowym zręcznie montowanym przez władze pruskie.
W czasie wojny światowej, pod wrażeniem potęgi państw centralnych i wierząc w utworzenie przez nie Polski, stanął N. wraz z aktywistami po stronie Niemiec, ofiarowując swe gazety do dyspozycji rządowi. Kolportowano je w okopach i w okupowanym Królestwie. Wychodzące później pod jego redakcją „Dziennik Polski” (Częstochowa), „Goniec Kujawski” (Włocławek), „Kurier Zagłębia” (Sosnowiec), a zwłaszcza wydawana od grudnia 1915 w Łodzi „Godzina Polski” zyskały miano gadzinówek i skompromitowały N-ego w opinii publicznej. Na Śląsku pisma «Katolika» przekonywały czytelnika, że należy zrezygnować z dążeń niepodległościowych dla dobra przyszłego Król. Pol. Sukces Korfantego w wyborach uzupełniających do parlamentu Rzeszy w czerwcu 1918 był dowodem całkowitego załamania wpływów N-ego. W rezultacie w okresie powstań śląskich i plebiscytu prasa «Katolika» została uzależniona od Polskiego Komitetu Plebiscytowego i w jego drukarni wydano materiały agitacyjne, ale N. nie krył swego krytycznego stosunku wobec polityki Korfantego, nie wierząc w przyłączenie całego terenu plebiscytowego do Polski, działał na rzecz koncepcji niepodzielności i tzw. samodzielności Górnego Śląska. Po podziale Śląska pozostał w Bytomiu, organizował niezależny od rządu polskiego Komitet Polski dla Górnego Śląska i w r. 1921 został jego wiceprzewodniczącym. Gdy tworzono Związek Polaków w Niemczech, N. stanął na uboczu, nie chcąc się łączyć z organizacją będącą pod wpływami Warszawy. W ważnej dla Polaków opolskich sprawie szkolnej przeciwstawiał się tzw. szkolnictwu mniejszościowemu, proponując w zamian obowiązkową naukę polskiego w szkołach ludowych, został jednak przewodniczącym organizującego szkoły polskie Polsko-Katolickiego Tow. Szkolnego (1923). W r. 1922 kandydował do parlamentu, sejmu pruskiego i sejmiku górnośląskiego z ramienia partii polskiej. Wybrany 19 XI 1922 tylko do sejmiku, został tam przewodniczącym Koła Polskiego. Ze względu na pogarszającą się sytuację finansową wydawnictwa N. optował za Polską i po sprzedaniu swego wydawnictwa Związkowi Polaków (formalne przejęcie 1 VII 1925) przeniósł się do Katowic, gdzie założył nową spółkę wydającą „Katolika Polskiego”, „Katolika Śląskiego” i „Górnoślązaka”. Politycznie nie odegrał tu już żadnej roli, mimo współpracy z kurią biskupią w Katowicach. Po przewrocie majowym 1926 poparł nowe władze i ich program. W r. 1926 objął redakcję „Gońca Śląskiego”. W lipcu 1927, nie mogąc wytrzymać konkurencji gazet rządowych, odsprzedał swe wydawnictwo «Katolikowi» bytomskiemu. Dopiero od chwili osiedlenia się w Polsce miał N. więcej czasu na życie prywatne. Kupił resztówkę Rudziczka koło Żor i zajął się gospodarstwem, nie zaprzestając pracy redakcyjnej. Zmarł 24 X 1928 w czasie pobytu na kuracji w Karlowych Warach. Żonaty (od r. 1913) z Teresą z Kowalików (zm. 1922), miał dwoje dzieci: Adama i Zofię, zamężną Sikorową.
Słown. Pracowników Książki Pol., (liczne pomyłki); – Czapliński M., Adam Napieralski 1861–1928, Wr. 1974; Figowa F., Z działalności prasowej A. N-ego poza Górnym Śląskiem, „Kwart. Opolski” 1966 nr 2 s. 13–30; Marczewski J., Narodowa Demokracja w Poznańskiem 1900–1914, W. 1967; Ogrodziński W., Dzieje piśmiennictwa śląskiego, Kat. 1965; Orzechowski M., Narodowa Demokracja na Górnym Śląsku (do 1918 roku), Wr. 1965; tenże, Wojciech Korfanty, Wr. 1975; Pater M., Centrum a ruch polski na Górnym Śląsku (1879–1893), Kat. 1971; tenże, Ruch polski na Górnym Śląsku w latach 1879–1893, Wr. 1969; Rzepecki K., Pobudka wyborcza, P. 1907 s. 31 (fot.), 32, 99, 108 (fot.); Smołka L., Prasa polska na Śląsku Opolskim 1922–1939, W. 1976; Szramek E., Ks. Aleksander Skowroński, „Roczniki Tow. Przyj. Nauk na Śląsku” 1936 s. 41, 70, 119, 123, 128, 171, 207; tenże, Śp. Adam Napieralski, „Roczniki Tow. Przyj. Nauk na Śląsku” 1930 s. 299–331 (fot.); Wrzesiński W., Polski ruch narodowy w Niemczech 1922–1939, P. 1970; – Baczewski J., Wspomnienia Warmiaka, W. 1961; Dubiel P., Spojrzenie w przeszłość, Kat. 1973 s. 35, 39, 89–93, 102–4, 134–8, 141; Malczewski K„ Ze wspomnień śląskich, W. 1958 s. 184–5, 196; – „Kraj” (Pet.) 1899 nr 21; – B. Raczyńskiego: rkp. sygn. 410 (Berkan W., Wspomnienia).
Marek Czapliński