Przeborowski (Przyborowski) Adam, mylnie Stanisław (1629–1683), jezuita, kaznodzieja, teolog, kapelan i spowiednik Jana III Sobieskiego. Ur. 6 VII w Wielkopolsce, wedle Kaspra Niesieckiego w rodzinie szlacheckiej h. Abdank.
P. ukończył klasy gimnazjalne do retoryki włącznie w szkołach jezuickich w Poznaniu. Do zakonu wstąpił 29 VII 1647. Nowicjat odbył w Krakowie (1647–9). Kurs pedagogiczny przeszedł pod kierunkiem Andrzeja Kanona w Sandomierzu (1649–50), a trzyletni kurs filozofii pod kierunkiem profesora Marcina Dąbrowskiego w Kaliszu (1650–3). Następnie odbył praktykę nauczycielską w Jarosławiu (1653–4), Sandomierzu (1654–5), Głogowie (w czasie wojen szwedzkich, 1655–7) i Poznaniu (1657–8); uczył wówczas poetyki i retoryki. Studia teologiczne ukończył w Poznaniu (1658–62) i w r. 1660 przyjął święcenia kapłańskie. Po zaliczeniu kursu prawa zakonnego (tzw. trzeciej probacji) w Jarosławiu (1662–3) powrócił do pracy nauczyciela retoryki we Lwowie (1663–4) i Poznaniu (1664–5) oraz filozofii i matematyki w Lublinie (1665–7). W r. 1667 został pomocnikiem magistra nowicjatu oraz kaznodzieją w kościele Św. Barbary w Krakowie. Uroczystą profesję 4 ślubów złożył 15 VIII 1664.
Od r. 1668 przebywał P. jako kaznodzieja we Lwowie i najprawdopodobniej w r. 1669 został kapelanem hetmana Jana Sobieskiego. Towarzyszył hetmanowi w wojnach na Ukrainie; był pod Chocimiem (1673), gdzie zagrzewał do walki nosząc podczas bitwy Najśw. Sakrament, a po bitwie zaintonował w namiocie Husseina paszy uroczyste «Te Deum». Pośredniczył między senatorami (m. in. bpem A. Trzebickim) a hetmanem w załatwianiu spraw publicznych i prywatnych. Sobieski, zostawszy królem w r. 1674, pozostawił P-ego przy sobie jako kapelana, kaznodzieję, spowiednika i równocześnie sekretarza listów królewskich (m. in. do cesarza Leopolda). Przywiązany do osoby hetmana, a później króla, okazywał P. duże zainteresowanie losami rodziny Sobieskich, ich dworu, jak też sprawami politycznymi. Jako kapelan przejawiał duże poświęcenie w ciągłej pracy duszpasterskiej wśród żołnierzy, szczególnie w okresie wojen. Pracował też nad nawracaniem na katolicyzm innowierców oraz odprawiał egzorcyzmy nad uważanymi za opętanych.
P. popierał na dworze sprawy swego zakonu. W r. 1672 przyczynił się do powrotu jezuitów z rezydencji na górze Minchenberg w pobliżu Wałcza do samego centrum miasta, a w r. 1683 wpłynął na wydanie dekretu zezwalającego na osiedlenie się jezuitów w Piotrkowie, mimo sprzeciwu pijarów. Był też przeciwny mianowaniu przez króla jezuity Adriana Pikarskiego bpem kijowskim, jako że jezuici zgodnie z prawem zakonnym nie powinni przyjmować godności kościelnych. P., wygłaszający często kazania w kościołach jezuickich i w obozach wojskowych, nie pozostawił żadnego zbioru swych homilii. Drukiem ogłosił zaledwie dwie: jedną na pogrzebie wojewodziny Doroty z Jaskólskich Gnińskiej, pt. Kłosy chrześcijańskiej pobożności, wygłoszoną w Warszawie 31 I 1680 (W. 1680), w której zawarł wiele szczegółów dotyczących rodziny Jaskólskich, oraz drugą o św. Monice, pt. Augusta nowa Augustina świętego matka, prawdziwej matki żywy obraz (W. 1680), wypowiedzianą podczas odpustowej uroczystości w warszawskim kościele Św. Marcina 4 V t. r.
Ostatnią wyprawę u boku Jana III odbył P. pod Wiedeń. Po odniesionym zwycięstwie miał 19 IX 1683 w Fischau po rannej mszy św. kazanie i odśpiewał uroczyste «Te Deum» wobec króla, królewicza Jakuba i wojska. Dn. 24 IX stanął w Preszburgu (Bratysławie), gdzie pozostał do posługi duchowej żołnierzy dotkniętych epidemią. Zmarł w Preszburgu 2 X 1683 po zażyciu opium, o czym donosił król 6 X 1683 królowej Marysieńce: «umarł… i nasz ksiądz Przyborowski, którego cale opium zabiło i śpiąc umiera bez żadnej dyspozycji». Inne miejsca i daty śmierci są błędne.
Estreicher, XXV 337; Enc. Kośc.; Enc. Org.; Podr. Enc. Kośc.; Backer – Sommervogel, Bibl. Comp. de Jésus, VI kol. 1260; Brown, Bibl. pisarzów, s. 332; Święcki T., Historyczne pamiątki znakomitych rodzin i osób dawnej Polski, W. 1859 s. 263–4; Niesiecki; T. B., Spis rycerstwa polskiego walczącego z Janem III pod Wiedniem, 1883 s. 18; – Klopp O., Hintertechner P., Marcus v. Aviano, Salzburg 1889 s. 525–9; Korzon T., Dola i niedola Jana Sobieskiego, Kr. 1898 II 399, 406; Nowak E., Rys dziejów duszpasterstwa wojskowego, W. 1932 s. 66–8, 211; Patrignani G. A., Menologio di pie memorie d’alcuni religiosi della Compagnia di Gesù, Venezia 1730 III 259–60; Pelczar J. S., Zarys dziejów kaznodziejstwa, Kr. 1896 II 231; Załęski, Jezuici, III–IV; – Akta do dziej. Jana III, s. 100, 160, 261, 416, 441, 444, 624; Kochowski W., Roczników polskich Klimakter IV, Lipsk 1853 s. 342; Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego, I; Sobieski J., Listy do Marysieńki, W. 1962 s. 343, 425, 539, 549; tenże, Listy … do żony Maryi Kazimiery Kr. 1860 s. 207, 255, 326, 395, 401; Załuski, Epistolae, I 502; – Arch. Rom. S. I: Polonica 12–18 (katalogi trzyletnie z l. 1651–81), Pol. 44 (katalogi roczne z l. 1647–83), Pol. 68 k. 778–779 (nekrolog), Pol. 78 k. 45, Hist. Soc. 50 k. 13 (data śmierci); Nationalbibliothek w Wiedniu: rkp. 11988 s. 338–340 (Historia Collegii Leopoliensis Soc. Jesu).
Ludwik Grzebień