Skrzyński (Zaremba Skrzyński) Adam Tomasz Aleksander (1853–1905), ziemianin, właściciel kopalń naftowych, poseł na Sejm Krajowy i do Rady Państwa w Wiedniu. Ur. 1 I w Krakowie (w Libuszy w pow. gorlickim wg J. S. Borkowskiego), był synem Aleksandra Jakuba Ignacego (1815–1874), ziemianina, uczestnika powstania r. 1846, i Marii z Lipowskich (1829–1894).

Brak informacji o wykształceniu S-ego. Po ojcu odziedziczył Libuszę, Kobylankę, Kryg, Klęczany, Męcinę Wielką i Małą, Zagórzany położone w pow. jasielskim i gorlickim. W Zagórzanach znakomicie gospodarował; miał także dom w Krakowie przy ul. Łobzowskiej róg Dunajewskiego. Jako właściciel kopalń naftowych w Krygu, Kobylance i Libuszy ożywił przemysł zachodniogalicyjski. Kopalnia nafty w Libuszy była jedną z pierwszych, w których posługiwano się kieratem końskim, a od r. 1879 używano maszyn parowych. Roczne wydobycie ropy w Libuszy wynosiło do 120 ctn. S., nie mając zbytu na surowiec, założył rafinerię w Libuszy, która specjalizowała się w wyrobie benzyny aptecznej. Eksportował ją do Niemiec, Holandii, Szwecji i Francji. Na wystawie rolniczo-przemysłowej w Przemyślu w r. 1882 nafta S-ego z kopalni w Libuszy została uznana za produkt o najwyższej zapalności, benzyna z jego rafinerii za dokładnie oczyszczoną, a olej ciężki, jako produkt uboczny, okazał się najlepszy do wyrobu gazu. W r. 1884 wszedł S. w skład tzw. spółki jasielskiej, do której należeli Wiktor Klobassa Zręcki, Adam Gorayski, Adam Trzecieski i in. Powierzyła ona wiercenia W. H. Mac Garvey’owi stosującemu tzw. metodę kanadyjską, która wywołała przewrót w kopalnictwie gorlickim. W l. 1886–98 przeprowadzono w szybach w Libuszy najgłębsze wiercenia (do 800 m). W l. 1898–9 nabył S. w Libuszy kopalnię naftową od firmy «Bergheim Mac Garvey», gdzie również wiercono systemem kanadyjskim. Rafineria w Libuszy przeszła na początku XX w. na własność firmy «Standard Nobel».

S. był politycznie związany ze stronnictwem konserwatystów krakowskich. W r. 1882 został wybrany na posła do Sejmu Krajowego w okręgu Gorlice-Biecz i posłował przez kolejne kadencje, aż do śmierci. W Sejmie dał się poznać jako specjalista przemysłu naftowego. W r. 1883 przedłożył Sejmowi referat zawierający relację z badań naukowych przeprowadzonych na terenach naftowych, uzasadniający potrzebę podwyższenia cła od surowych olejów ziemnych importowanych z zagranicy. W r. 1884 występował w Sejmie jako sprawozdawca projektu ustawy o dotacjach państwowych dla badań mających na celu rozpoznawanie głębszych warstw ziemi w rejonach ropodajnych. Postulował także utworzenie z funduszów krajowych oddziału górniczego przy Szkole Techniczno-Przemysłowej w Krakowie, którego celem byłoby kształcenie kierowniczego personelu dla kopalń. Domagał się również wprowadzenia wykładów o górnictwie w lwowskiej Szkole Politechnicznej. W r. 1886, przed zawarciem ugody austriacko-węgierskiej, dotyczącej obrotu przetworami naftowymi, S. przedstawił Sejmowi referat opracowany na podstawie analizy dokonanej przez komisję chemiczną, w którym wykazywał, że metoda odróżniania ropy od falsyfikatów stosowana przed urzędy celne jest nieskuteczna. Został wówczas wydelegowany przez Sejm do pertraktacji, związanych ze wspomnianą ugodą austro-węgierską. W ich trakcie S. występował jako rzecznik interesów przemysłowców galicyjskich. W t.r. wzywał Sejm do kontroli falsyfikatów naftowych i ochrony tego surowca przed nieuczciwą konkurencją. W r. 1887 zalecał w Sejmie modernizację ustawy górniczej, a w r. 1889 bronił przemysł naftowy przed podwyższeniem taryf kolejowych na przewozy. Postawił także wniosek o założenie szkoły rolniczej w Jaśle, Krośnie lub Gorlicach. Zabiegał o podniesienie swojego powiatu, m. in. złożył w r. 1898 wniosek o utworzenie szkoły realnej w Gorlicach. Referował także sprawę budowy składów zbożowych. W r. 1892 ostro skrytykował przekraczanie budżetu przez Wydz. Krajowy i udzielanie zaliczek, które nie zostały uchwalone przez Sejm. W swoich wystąpieniach domagał się opracowywania krótkich i jasnych ustaw. Przemawiał zwięźle i zawsze rzeczowo. Ceniony jako znawca spraw ekonomicznych, był S. przewodniczącym komisji bankowej, a następnie wiceprzewodniczącym komisji górniczej. W komisji budżetowej objął referat urzędników krajowych. Występował również jako sprawozdawca w sprawach utworzenia stanowiska kodyfikatora krajowego oraz dodatku drożyźnianego dla urzędników i niższych funkcjonariuszy krajowych.

W l. 1891–7, wybrany z kurii gmin wiejskich, był S. posłem do parlamentu w Wiedniu. Dn. 14 I 1895 został mianowany przez Franciszka Józefa I dziedzicznym hrabią austriackim. S. działał w wielu organizacjach gospodarczych, był członkiem zarządu Tow. Naftowego w Gorlicach (od r. 1881), członkiem od r. 1880, a od 11 II 1886 do r. 1892 prezesem, Tow. Rolniczego w Gorlicach, od r. 1892 prezesem Okręgowego Tow. Rolniczego w Jaśle, zastępcą prezesa Wydz. Galicyjskiego Tow. Kredytowego Ziemskiego oraz prezesem Rady Nadzorczej Banku Związkowego we Lwowie. Od r. 1880 do śmierci był członkiem Rady Powiatowej w Gorlicach. Słynął z gościnności, «znany z wykwintnej elegancji, prototyp gentelmana, wszędzie pożądany» („Gazeta Narodowa” 1905 nr 170). S. zmarł 26 VII 1905 w Marienbadzie (Mariánské Lázně), pochowany został w wybudowanej przez siebie kaplicy przykościelnej w Kobylance koło Zagórzan.

Z małżeństwa (ślub 15 VI 1880) z Oktawią Tarnowską (ur. 22 IV 1857), właścicielką dóbr Wołczek na Wołyniu, miał syna Aleksandra (zob.) i córki: Izabelę Marię Izydorę (ur. 4 IV 1881), żonę Jana Szembeka, wiceministra spraw zagranicznych w l. 1932–9, i Marię Joannę (25 X 1897–25 IV 1948), zamężną za Adamem Sobańskim.

Najstarszy brat S-ego Kazimierz (zm. 1904), prawnik i dziennikarz, współpracował głównie z krakowskim „Czasem”, do którego po przeniesieniu się w r. 1895 do Lwowa (objął tam posadę w Namiestnictwie) stale nadsyłał Listy lwowskie – felietony poświęcone życiu literackiemu i artystycznemu; od r. 1895 był wiceprezesem Tow. Dziennikarzy Polskich i wiceprezesem Koła Literacko-Artystycznego.

Słown. Geogr. (Libusza, Zagórzany); Borkowski, Almanach; Kosiński A. A., Przewodnik heraldyczny, W. 1881 III 458; Lenczewski T., Genealogie rodów utytułowanych w Polsce, W. 1995–6 I; Żychliński, XX 109–10; Skorowidz przemysłowo-handlowy Królestwa Galicji, Lw. 1906 s. 365, 366, 371; – Bujak F., Galicja. Lw.–W. 1910 II 148; Buszko J., Polacy w parlamencie wiedeńskim 1848–1918, W. 1996; Franaszek P., Myśl techniczna w galicyjskim wiertnictwie naftowym w latach 1860–1918, Kr. 1991 s. 92; Łodziński F., Jak dawniej kopano i wiercono za ropą, „Przemysł Naftowy” R. 4: 1929 z. 2 s. 35; Nad rzeką Ropą, Kr. 1968 s. 527, 531, 533; Olszewski S., Z dawnych lat przemysłu naftowego, „Przemysł Naftowy” R. 4: 1929 z. 13 s. 406; Studia z dziejów Jasła i powiatu jasielskiego, Kr. 1964; Żychliński F., Z przeszłości przemysłu naftowego w powiecie gorlickim, „Przemysł Naftowy” R. 4: 1929 zesz. jubileuszowy (czerwiec 1929) s. 337, 340, 342; – Bartoszewicz S., Wspomnienia z przemysłu naftowego 1897–1930, Lw. 1934 s. 2, 4; Bogdanowicz M. Rosco, Wspomnienia, Kr. 1959 II; Chłędowski K., Pamiętniki, Wr. 1951 II; Grodziski S., Sejm Krajowy Galicyjski, W. 1993 II; Rok 1846 w Galicji, W. 1958 (dot. Aleksandra, ojca S-ego); Sarna W., Opis powiatu jasielskiego, Jasło 1908; Spraw. stenograficzne Sejmu Królestwa Galicji… za lata 1882–1904; Stenographische Protokolle des Hauses der Abgeordneten, Wien 1891–8; Szematyzmy Król. Galicji za l. 1880–1905; – „Gaz. Narod.” 1905 nr 170, 172, 174; „Górnik” 1882 nr 18 s. 235, 296, 298, 302. – Bibliogr. do Kazimierza Skrzyńskiego: Nekrologi z r. 1904: „Czas” nr 72, 73, „Gaz. Lwow.” nr 73, 76, „Kur. Lwow.” nr 90, „Tyg. Ilustr.” nr 16 (podob.); – Mater. Red. PSB: Życiorys Kazimierza Skrzyńskiego oprac. przez Zbigniewa Frasa; – Uzupełnienia rodziny oraz Zdzisława Przybyłowicza z Kobylanki.

Józef Buszko