Pusłowski Adam Tytus (1803–1854), naczelnik powstania pow. pińskiego w 1831 r., emigrant. Ur. w Pieskach w pow. słonimskim (ochrzczony 25 XII 1803 w Słonimiu), był synem Wojciecha (zob.) i Józefy z Druckich-Lubeckich, bratem Ksawerego (zob.)

P. uczył się w konwikcie XX. Pijarów na Żoliborzu w Warszawie; dn. 21 VII 1819 złożył egzamin dojrzałości. Następnie służył w Aleksandryjskim p. huzarów armii rosyjskiej; w stopniu kometa otrzymał dymisję. Osiadł w przeznaczonych mu przez ojca dobrach Planta w pow. pińskim. W zimie przyjeżdżał do Wilna, uważany wśród «złotej młodzieży wileńskiej» za «najbogatszego» (G. Puzynina). Utrzymywał kontakty z Antonim Góreckim (do jego aresztowania w r. 1828), urządzał w swoim wileńskim mieszkaniu spotkania literackie z udziałem poety.

Po wybuchu powstania listopadowego P. nie włączył się od razu do akcji zbrojnej, oczekując na objęcie szeroką insurekcją sąsiednich powiatów, co zresztą doprowadziło do zmarnowania najlepszej pory dla rozpoczęcia walki. Spiskowcy pińscy z P-m na czele nie doczekali się przybycia z Wołynia oddziału Narcyza Olizara, który po zajęciu pow. pińskiego zamierzał połączyć się z Karolem Przezdzieckim, naczelnikiem siły zbrojnej pow. oszmiańskiego. Również ruch powstańczy w pow. mozyrskim i rzeczyckim a następnie w lidzkim, nowogrodzkim i słonimskim, został szybko stłumiony. Dopiero wiadomości o zbliżającym się korpusie gen. Henryka Dembińskiego, który 9 VII 1831 spod Kurszan rozpoczął swój odwrót do Król. Pol. i w pierwszej jego fazie ciągnął w kierunku Mińszczyzny, nakłoniły ostatecznie P-ego do zbrojnego wystąpienia pow. pińskiego. Pomimo, że gen. H. Dembiński ominął Mińszczyznę, zmieniając od 24 VII kierunek marszu na południowo-zachodni, pomimo, że wysłany z Warszawy z pomocą dla pow. pińskiego oddział płka Samuela Różyckiego dotarł zaledwie do Narewki w okolicach Puszczy Białowieskiej i po spotkaniu 28 VII korpusu gen. Dembińskiego przyłączył się do wspólnego odwrotu w kierunku Warszawy, P. z końcem lipca w rodzinnej Plancie podjął beznadziejną i samotną walkę. Ze sformowanym przez siebie oddziałem złożonym ze szlachty, w większości drobnej, ludzi dworskich i włościan, w tym uczestników wcześniejszych powstań w sąsiednich powiatach, P. wyruszył w kierunku spodziewanego nadejścia regularnych oddziałów polskich. W nocy 2/3 VIII wkroczył w granice pow. kobryńskiego, w dniu tym jednak oddziały gen. H. Dembińskiego i płka S. Różyckiego przybyły już do Warszawy. P., powiększając stale swój oddział (m. in. przystąpiło do niego 20 robotników z należącej do ojca fabryki sukna w Chomsku), osiągnął liczbę 1 000 ludzi pod bronią, obrócił się z Drohiczyna na południe, w kierunku błot poleskich, a następnie, zmieniając kierunek marszu na wschodni, wkroczył ponownie do pow. pińskiego. Przeciwko oddziałowi P-ego wystąpił płk Iliński, komendant kobryńskiego zakładu jazdy rosyjskiej. P. unikając rozstrzygającego starcia z przeważającymi siłami nieprzyjaciela, przeprawił się na południowy brzeg Piny, płk Iliński jednak, uzyskawszy posiłki z Pińska, dokonał również przeprawy przez rzekę i 8 VIII w starciu pod Kończycami zmusił P-ego do odwrotu na południe w kierunku Prypeci.

Po nieudanej próbie utrzymania się w pobliskich lasach P. wycofał się do Newla nad Prypecią, gdzie przyjął bitwę z przeważającymi siłami Ilińskiego. Po zaciętym i krwawym starciu oddział P-ego został rozbity, on sam ranny w walce, uszedł z pola bitwy z grupą towarzyszy i mimo pościgu przedarł się na Wołyń. Po upadku powstania w Król. Pol. P. przebywał w Prusach Wschodnich, skąd – po bezskutecznych staraniach o zezwolenie władz rosyjskich na powrót do kraju – w lecie 1832 wyjechał do Francji. Osiadł w Paryżu.

Na mocy wyroku utworzonej już w maju 1831 w Mińsku Gubernialnej Komisji Śledczej, ustanowionej dla zbadania spraw uczestników powstania, P. zaliczony został 29 II (12 III) 1832 do I kategorii przestępców. Przez ojca swego, dla utrzymania prawa dziedziczenia po nim majątku przez pozostałych synów, pozbawiony został wszelkich praw własnościowych i spadkowych z zatwierdzeniem tej decyzji przez Senat Cesarstwa Rosyjskiego. Na emigracji P. nie przejawiał żadnej działalności politycznej. Zmarł 5 III 1854 w Paryżu i pochowany został na cmentarzu Père Lachaise.

P. rodziny nie założył.

Miniatura wykonana akwarelą przez Józefa S. Kurowskiego (Paryż 1841) w Muz. UJ; – Borkowski J. Dunin, Genealogie żyjących utytułowanych rodów polskich, Lw. 1895 s. 748; Kosiński A. A., Przewodnik heraldyczny, W. 1877 I 506; Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., VII/VIII; Uruski, XV 86; – Dangel S., Rok 1831 w Mińszczyźnie, W. 1925 s. 61–4, 97–8, 146–7, 174–5; Wrotnowski F., Powstanie na Wołyniu, Podolu i Ukrainie w roku 1831, Lipsk 1875 s. 172; – Krosnowski, Almanach hist., Paris 1837–8 s. 318, 1847 s. 353; Potrykowski J. A., Tułactwo Polaków we Francji, Kr. 1974; Puzynina z Güntherów G., W Wilnie i w dworach litewskich, W. 1928; Różycki S., Zdanie sprawy narodowi z czynności w roku 1831, Bourges 1832 s. 11; „Gaz. Warsz.” 1818 nr 61 (dod.), 1819 nr 63 (dod.); – B. Czart.: Arch. Druckich-Lubeckich, t. 31; B. Pol. w Paryżu: Spis Polaków zmarłych w emigracji 1831–1891, t. I s. 155; Muz. UJ: Arch. Pusłowskich pudło 11; – Kartoteka emigrantów 1832–1862 Roberta Bieleckiego z W.

Zbigniew Zacharewicz