Smolana Adam Władysław (1921–1987), rzeźbiarz, profesor Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych w Gdańsku. Ur. 11 VI we Lwowie. Był synem Ksawerego, fryzjera, a następnie marynarza, i Marii z Iwanickich.
Po ukończeniu Gimnazjum im. Kazimierza Wielkiego we Lwowie w r. 1937 S. rozpoczął studia na Wydz. Rzeźby w Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznych (PISP) we Lwowie. Był uczniem Mariana Wnuka i Józefa Starzyńskiego, od którego przejął fascynację drewnem. Po zajęciu Lwowa przez wojska sowieckie kontynuował naukę. W r. 1940 dostał miesięczne stypendium na wyjazd do Moskwy, Kijowa i Leningradu. W czasie okupacji niemieckiej Lwowa (1941–4) S. ukończył studia w PISP i w lipcu 1941 rozpoczął pracę w warsztatach Szkoły Przemysłu Artystycznego (SPA) we Lwowie jako sztukator. Po wyparciu Niemców przez Armię Czerwoną był od sierpnia 1944 do września 1945 wykładowcą rzeźby i kompozycji form przestrzennych w SPA. W listopadzie 1944 został przyjęty do Związku Zawodowego Plastyków Radzieckich. Brał udział w jego wystawach. Wykonał m.in. figurę do pomnika Armii Radzieckiej we Lwowie, postać sportowca na Wszechzwiązkową Wystawę Plastyki w Moskwie.
W grudniu 1945 S. przyjechał do Krakowa, następnie został ściągnięty przez M. Wnuka do Sopotu, gdzie 1 III 1946 podjął pracę jako jego asystent w pracowni rzeźby w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Pięknych (PWSSP) w Gdańsku (wówczas z siedzibą w Sopocie). W r. 1950 uzyskał na Wydz. Rzeźby ASP w Warszawie dyplom pod kierunkiem Franciszka Strynkiewicza. W gdańskiej PWSSP w l. 1950–2 prowadził pracownię rzeźby dla studentów pierwszego roku, od r. 1952 pracownię projektowania rzeźbiarsko-architektonicznego, od r. 1976 dyplomującą pracownię rzeźby. W r. 1965 otrzymawszy urlop z PWSSP, był przez rok organizatorem Wydz. Rzeźby i wykładowcą w ASP w Damaszku. W PWSSP pełnił liczne funkcje; w l. 1951–64 – prorektora, w l. 1969–75 oraz 1981–4 – dziekana. Na uczelni pracował do końca życia.
S. uprawiał rzeźbę figuralną, głównie w drewnie, zachowując zawsze jego naturalną strukturę i kolor. Był również twórcą wielu pomników i rzeźb architektonicznych. Inspiracją dla S-y była sztuka antyku, a także podhalańska twórczość ludowa (często bywał na Podhalu, był zamiłowanym taternikiem). Jego rzeźby charakteryzuje harmonia, synteza kształtu oraz własna interpretacja natury. Stworzył m.in. rzeźby: dla kamienic Starego Miasta w Gdańsku (1952–4), pomnik ku czci poległych w r. 1939 żołnierzy (1958) i pomnik ku czci zamordowanych nauczycieli (1961), oba w Chojnicach, zaprojektował cmentarz rozstrzelanych przez Niemców w r. 1939 w Nowym Wiecu (1963), pomnik Obrońców i Wyzwolicieli Gdyni 1939–1945 (przy współpracy Michała Gąsienicy Szostaka) i jego otoczenie na cmentarzu w Gdyni-Redłowie (1969), pomnik Męczeństwa Mieszkańców Sopotu w l. 1939–45, w Sopocie (1985). Był twórcą rzeźb plenerowych: Ryby na bulwarze nadmorskim w Gdyni (1968) i Kamień w Nałęczowie (1975).
S. brał udział w licznych konkursach, m.in.: na Pomnik Wyzwolenia Gdańska 1947 (III nagroda), pomnik Adama Mickiewicza w Poznaniu 1948 (III nagroda), Wyzwolenia Gdyni 1949 (II nagroda), Ofiar w Oświęcimiu Brzezince 1952 (II nagroda). Ważniejsze indywidualne wystawy S-y odbyły się: podczas Festiwalu Sztuk Plastycznych w Sopocie (1956, 1959, 1962), w «Zachęcie» w Warszawie (1965), w Zakopanem (1964, 1966), w Damaszku (1965 <1964?>), w Biurze Wystaw Artystycznych (BWA) w Sopocie (1981), w Słupsku (1984) i «Galerii u Literatów» w Gdańsku (1989 – rysunek). Uczestniczył również w kilkudziesięciu wystawach zbiorowych w kraju i za granicą (m.in. w Indiach, Egipcie, Włoszech, Portugalii, Hiszpanii, Norwegii, byłych NRD, NRF i ZSRR).
S. jako twórca i pedagog miał duży wpływ na środowisko artystyczne Wybrzeża. Od r. 1945 należał do Związku Polskich Artystów Plastyków (ZPAP), był m.in. prezesem okręgu gdańskiego, a także członkiem Zarządu Głównego. W r. 1952 wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). Przez cztery lata był członkiem egzekutywy Podstawowej Organizacji Partyjnej przy PWSSP, a w l. 1978–81 Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Gdańsku. Był członkiem Międzynarodowego Stow. Sztuk Plastycznych (AIAP Association Internationale des Arts Plastiques), a w l. 1982–5 członkiem Rady Wyższego Szkolnictwa Artystycznego przy Min. Kultury i Sztuki (MKiS). Był także współzałożycielem i aktywnym działaczem Tow. Przyjaciół Sopotu. Uczestniczył często w jury ogólnopolskich i okręgowych wystaw, w r. 1975 był komisarzem polskiej wystawy «Le Mur Vivant» w Paryżu. Otrzymał m.in. Nagrodę Państwową II st. za rzeźbę Raymonde Dieu (1951), Nagrody Państwowe MKiS za pracę pedagogiczną i artystyczną (1953, 1967, 1975, 1980), Nagrodę Prezydenta Sopotu (1975, 1985). S. zmarł 5 I 1987 w szpitalu w Gdyni-Redłowie; pochowany został na cmentarzu Komunalnym w Sopocie. Był odznaczony: Złotym Krzyżem Zasługi (1951, 1955), «Odznaką za zasługi dla Gdańska» (1960), Krzyżami – Kawalerskim (1964) i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1978), Medalem Bohatera Koreańskiej Republiki Ludowej.
S. był dwukrotnie żonaty, po raz pierwszy (od 25 II 1946) z Anną Rodyn, projektantką form przemysłowych (małżeństwo zakończone rozwodem w r. 1970); drugą jego żoną (od 6 III 1971) była Izabela Berwertz, rzeźbiarka, absolwentka PWSSP w Gdańsku. Z drugiego małżeństwa pozostawił syna Mateusza (ur. 1974) i córkę Dorotę (ur. 1977).
Prace S-y znajdują się w wielu muzeach, m.in. w: Warszawie, Poznaniu, Gdańsku, Krakowie, Wrocławiu, Szczecinie, Opolu, Słupsku, w zbiorach BWA w Sopocie, także zagranicą: w USA, (byłym) ZSRR, Włoszech, Egipcie, Syrii oraz w posiadaniu osób prywatnych. Twórczości S-y był poświęcony film krótkometrażowy pt. „Dialog z naturą” w reżyserii Zbigniewa Szołygi (TV Gd., 1983).
Fot. w Mater. Red. PSB; – Pol. Bibliogr. Sztuki: Chrzanowska-Pieńkos J., Pieńkos A., Leksykon sztuki polskiej XX w., P. 1996; Kto jest kim w Polsce 1984, W. 1984; Adam Smolana, rzeźba rysunek, (Galeria BWA w Słupsku), Słupsk 1984; Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych w Gdańsku 1945–1965, Pod red. J. Wnukowej, Gd. [1965] s. 247; Rzeźba pomnikowa i monumentalna w Polsce Ludowej, Red. katalogu M. Matusińska, B. Mitschien, Wr. 1971; Wystawa rzeźby i rysunku Adama Smolany, Sopot 1981; Życie drzewa. Katalog wystawy, Sopot 1995; – Grzesiuk-Olszewski J., Polska rzeźba pomnikowa w latach 1945–1995, W. 1995 s. 216; Jakimowicz A., Polska rzeźba współczesna, W. 1956 s. 20 (ilustr.); Kępińska A., Nowa sztuka, W. 1981; Kotkowska-Bareja H., Polska rzeźba współczesna, W. 1974 s. 96–9 (ilustr., portret); Kotula A., Krakowski P., Rzeźba współczesna, W. 1985; Osęka A., Skrodzki W., Współczesna rzeźba polska, W. 1977 s. 29, 153 (ilustr.); Pol. życie artyst. w l. 1945–60; Socha R., Nowy bedeker sopocki, Gd. 1998 s. 168–71; Witz I., Plastycy Wybrzeża, Gd. 1969; – Smolana A., Zauroczony antykiem i górami, „Autograf” 1996 nr 4; – ASP w Gd.: Akta osobowe S-y; – Informacje żony, Izabeli Smolany z Gd.
Teresa Sierant-Mikicicz