Przyjemski Adam Wojciech (Olbracht) h. Rawicz (zm. 1644), oboźny kor., poseł na sejmy, potem kasztelan gnieźnieński. Był synem Andrzeja, marszałka nadwornego kor. (zob.), i Zofii z Balińskich, bratem marszałka nadwornego kor. Stanisława (zob.).
W r. 1615, będąc dworzaninem królewskim, P. dostał z cesji ojca star. kowalskie (w r. 1623 scedował je Kasprowi Działyńskiemu). Dn. 9 II 1621 został mianowany oboźnym kor. (w motywacji powoływał król nie zasługi P-ego, lecz jego ojca oraz oddanie rodziny Przyjemskich dla tronu). Jego rota husarska (80 koni) brała udział w bitwie pod Chocimiem t. r. On sam 13 IX t.r. był na sejmiku w Środzie, skąd wydelegowano go do króla z wiadomością, że pospolite ruszenie z Wielkopolski nie zdąży stawić się 4 X pod Lwowem na koncentrację; dn. 27 IX – podczas popisu powiatu konińskiego – powierzono mu prowadzenie pospolitego ruszenia z powodu nieobecności kaszt. lędzkiego Łukasza Sierakowskiego. Sejmik średzki w styczniu 1624 obrał P-ego posłem na sejm oraz jednym z deputatów, którzy mieli wraz z senatorami wielkopolskimi podjąć decyzję w wypadku, gdyby zaciągi woj. poznańskiego i kaliskiego miały być wyprawione «na posługę RP a osobliwie na ruskie kraje»; 19 III t.r. został P. deputatem sejmiku średzkiego do rady wojennej. Na sejmiku przedsejmowym w Środzie 29 XII 1626, w wyniku uchwały o specjalnym zaciągu na obronę woj. poznańskiego i kaliskiego, wybrano P-ego na jednego z dwóch rotmistrzów i przypowiedziano służbę jego stukonnej chorągwi od 19 IV 1627, tj. od dnia wyznaczonego na popis pod Poznaniem. Obok innych zgromadzonych na sądy w Poznaniu protestował 21 V 1627 przeciw uniwersałowi królewskiemu, nakazującemu dostarczanie żywności zaciągniętym «na usługi RP» z Cesarstwa i idącym do Prus. Przeciwko tej protestacji zaprotestował z kolei Wacław Leszczyński, kanclerz kor. W czasie rozdwojonej elekcji podsędka ziemskiego wschowskiego (23 VIII 1627) należał P. do przeciwników Jana Bronikowskiego, popieranego na ten urząd przez kaszt. krzywińskiego Hieronima Radomickiego.
Podczas sejmu warszawskiego 1627 r. powołano P-ego do komisji mającej rozpatrywać spory graniczne Wielkopolski od Węgier i Śląska. Z pierwszego sejmu 1629 r. wszedł do komisji dla spraw granicznych z Węgrami, Śląskiem i Marchią. Uchodził t. r. za oddanego hetmanowi w. lit. Krzysztofowi Radziwiłłowi. W sierpniu t. r. posłował od sejmiku deputackiego średzkiego do Zygmunta Grudzińskiego, woj. kaliskiego, prosząc go, aby bronił województwa poznańskie i kaliskie przed gwałtami ze strony żołnierzy ks. Henryka Sachsen-Lauenburg, który opuściwszy samowolnie hetmanów zamierzał zimować w Wielkopolsce. Posłując na sejm 1631 r., wszedł ponownie do wspominanej już komisji granicznej. Na sejmiku przedsejmowym 19 II 1632 wraz z innymi podpisał protest przeciwko ks. Tomaszowi Pawłowskiemu, proboszczowi kościelskiemu, o gwałty popełniane wobec rodziny Głoskowskich. W czasie bezkrólewia sejmik 23 VII 1632 zlecił mu, by w nieobecności brata Stanisława, generała wielkopolskiego i woj. inowrocławskiego, czuwał nad gotowością bojową województw poznańskiego i kaliskiego; dn. 13 IX powtórzył to zlecenie sam brat Stanisław. Był 16 XII t.r. marszałkiem sejmiku średzkiego, na którym zapadła uchwała skierowana przeciwko niszczeniu i pustoszeniu wsi szlacheckich, królewskich i duchownych w skutku masowych ucieczek poddanych. Posłował w styczniu 1633 na sejm koronacyjny Władysława IV, skąd wszedł znów do komisji dla granic z Węgrami, Śląskiem i Marchią. Sejmik zlecił mu 30 IV 1635 czuwanie nad tym, aby żołnierzy zaopatrywać w ten sposób, by przy tym «ubóstwo skwierku żadnego nie miało». Wraz z innymi posłami na sejm 1635 r. (pierwszy) protestował przeciw wpisaniu do konstytucji pewnych punktów, na które posłowie średzcy nie wyrazili swej zgody, m. in. poparcia wojny ze Szwedami, zezwolenia podwojonego czopowego «na armatę», wreszcie uwolnienia Żydów od pewnych podatków. W r. 1637 posłował na oba sejmy; na drugim protestował przeciwko konstytucji o cłach, za co mu dziękowali Gdańszczanie (12 VIII). Z sejmu 1638 r. był jednym z komisarzy do sprawy budowy kościoła i domu jezuitów w Poznaniu. Jako poseł na sejm w r. 1638 został jednym z szafarzy mających na sejmiku poprzedzającym następny sejm rozliczać się z poborcami. Marszałkował w marcu 1640 sejmikowi przedsejmowemu. Dn. 29 IV 1640 został mianowany kaszt. gnieźnieńskim. Na sejmiku posejmowym w lipcu t. r. wybrano go do komisji mającej sądzić ewentualne krzywdy, jakie z winy skarbu kor. mogliby ponieść obywatele woj. poznańskiego i kaliskiego. Z sejmu 1641 r. wszedł do komisji dla granic ze Śląskiem, Marchią i Pomorzem. Nie był o nim w tych latach wysokiego mniemania Krzysztof Opaliński, woj. poznański, pisząc do brata Łukasza w r. 1643, że P. całkowicie podupadł umysłowo. Ale więź między tymi senatorami trwała do końca.
W wyniku działów braterskich był P. w r. 1620 dziedzicem dóbr w pow. kościańskim. Należało doń tam miasto Osieczna z przyległymi wsiami. Z inicjatywy P-ego i jego drugiej żony osadzono tu reformatów; początkowo przy kapliczce Św. Walentego za miastem (ok. r. 1630 rozpoczęto budowę drewnianych zabudowań klasztornych). W r. 1635 sprowadził P. do Osiecznej licznych osadników niemieckich, luteran, a w r. 1636 wydał przywilej zapewniający im wolność wyznania, prawo do wystawienia kościoła, domu dla ministra i szkoły, zwalniający jednocześnie od wszelkich świadczeń na rzecz Kościoła katolickiego. Tamtejszej farze na krótko przed śmiercią, 17 II 1644 zapisał sumę 30 000 zł na codzienne nabożeństwa za swą duszę. Był też dziedzicem miasta Miejska Górka, dokąd również sprowadził w r. 1622 reformatów, którym ufundował kościół p. wezw. Św. Krzyża; dał im w r. 1639 plac «na Goruszkach» dla wystawienia tam klasztoru. Majętność górecka sąsiadowała z śląskimi dobrami Trachenberg (Stramburk) należącymi do Ulryka Schaffgotscha. Sąsiedztwo to niosło zatargi; sejmiki średzkie (1624, 1625) słały prośby do króla o powołanie komisarzy do uregulowania krzywd P-ego oraz Jana Chojeńskiego, także sąsiada Schaffgotscha. Koło swej wsi Sierakowa za przywilejem królewskim z 4 III 1638 założył miasto, które «od prozapii swej» nazwał Rawiczem. Dokonanie pomiarów i wytyczenie granic zabudowy zlecił architektowi wrocławskiemu Flandrinowi. Przywilej lokacyjny wydał 23 III 1639, zastrzegając miejsce dla przyszłej «akademii», mającej krzewić nauki. Stał tu już t. r. ratusz i zbór ewangelicki. P. osadzał tu masowo protestantów Niemców, zbiegłych w czasie wojny trzydziestoletniej. Nie był tu więc potrzebny kościół katolicki i Rawicz aż po w. XIX należał do parafii w pobliskim Łaszczynie. P. zmarł 27 VII 1644, pochowany został 10 X t.r. w Osiecznej. W kazaniu pogrzebowym tytułowany: «hrabia na Górce, liber baro na Osiecznie, dziedzic Rawicza i Sierakowa».
P. był żonaty dwukrotnie: jego pierwszą żoną (zaślubioną w r. 1619) była Zofia, córka kaszt. bydgoskiego Janusza Grzymułtowskiego (zob.), wdowa po Andrzeju z Łaska Russockim, kaszt. santockim. Drugą żoną (od r. 1628) była posażna Anna Konstancja Grudzińska, córka Zygmunta, woj. kaliskiego (zob.). Wyszła ona 2. v. za mąż za Jakuba Mielżyńskiego, star. kcyńskiego. Córka z pierwszej żony Zofia Teresa, jedynaczka, poślubiła najpierw w r. 1642 Aleksandra Mikołaja Kostkę, dworzanina królewskiego, a po jego śmierci (23 II 1653) Jana Opalińskiego, z czasem woj. brzeskiego kujawskiego i star. generalnego wielkopolskiego (zob.). Osiecznę sprzedała w r. 1645 macosze za 230 000 zł.
Portrety trumienne P-ego oraz jego drugiej żony Anny Konstancji w kościele paraf. w Osiecznej; Portret P-ego pędzla Gottloba Z. Knofwela (1780) w ratuszu w Rawiczu (reprod. w: Katalog Zabytków Sztuki w Pol., V z. 21); – Estreicher; Wpol. Słown. Biogr. (błędne informacje); Dworzaczek; Niesiecki; Uruski; Katalog zabytków sztuki w Pol., V z. 12, 21; – Cieplucha Z., Z przeszłości ziemi kościańskiej, Kościan 1929 s. 133; Nowacki, Dzieje archidiecezji pozn., II; Opaliński E., Elita władzy w województwach poznańskim i kaliskim za Zygmunta III, P. 1981 s. 45, 121 (mylnie, że był protestantem); Seredyka J., Rzeczpospolita Polska w ostatnich latach panowania Zygmunta III; Sobisiak W., Dzieje ziemi rawickiej, P. 1967; – Akta do dziejów Pol. na morzu, I–II; Akta sejmikowe woj. pozn., II; Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza; Vol. leg., III 550, 615, 687, 804, 922, 938, 955, IV 18; Wypisy źródłowe do historii polskiej sztuki wojennej, Z. 5, W. 1961 s. 136; – AGAD: Metryka Kor., t. 165 k. 213–214 t. 186 k. 178; Arch. Archidiec. w P.: Liber Mort. Krzywiń; Arch. Państw. w P.: Gniezno Grodz. 138 k. 316, Inowrocław Z. 10 k. 395v., 398, 524v., Z. 11 k. 29–48, Kalisz Grodz. 252 k. 308, 311v., 314v., 318, 323, 326, 263 k. 799v., 268 k. 223, Konin Grodz. 44 s. 544, Kościan Grodz. 75 k. 554, Nakło Grodz. 10 k. 702v., 112 k. 494, Poznań Grodz. 35 k. 488, 496v., 501, 36 k. 379, 582v., 37 k. 1281v., 41 k. 147, 733v., 42 k. 1460, 1480v., 45 k. 264v., 672 k. 17, 32, 34, 327, 437, 1715v., 1717v., 680 k. 235v., 236, 683 k. 68–78, 684 k. 81v., 560, 685 k. 207–215, 557–560v., Wschowa Grodz. 9 k. 384, 11 k. 107v., 353, 383, 12 k. 128v., 133v., 135, 50 k. 252v., 61 k. 29, 143 k. 221v., 223; B. Uniw. Warsz.: rkp. 44.
Włodzimierz Dworzaczek