Świderski Adolf Bolesław (1912—1969), działacz polityczny, emigracyjny księgarz i wydawca, współpracownik wywiadu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Ur. 7 I we Lwowie, był synem Bolesława i Adolfiny z Konuszewskich.
Ś. uczył się w gimnazjum w Nowym Sączu, a od r. 1927 w gimnazjum w Bochni, gdzie w r. 1930 zdał maturę. Następnie podjął studia na Wydz. Lekarskim UJ, ale w r. 1933 przeniósł się na Wydz. Prawa i Administracji. T.r. został prezesem krakowskiego koła Młodzieży Wszechpolskiej, a także wstąpił do oddz. akademickiego Obozu Wielkiej Polski; współpracował z wydawanym przez oddz. warszawski Obozu dwutygodnikiem „Akademik Polski”. Po rozwiązaniu organizacji przez władze 28 III 1933 przeszedł z całym oddz. akademickim do Sekcji Młodych Stronnictwa Narodowego (SN). Mimo to 25 VII t.r. na zwołanej przez Romana Dmowskiego tajnej naradzie działaczy Obozu Wielkiej Polski w Karwieńskich Błotach (pow. wejherowski) sprzeciwił się scaleniu Sekcji ze SN. W r. 1934 współpracował z „Kurierem Powszechnym”, krakowską mutacją „Kuriera Lwowskiego”. Po powstaniu w kwietniu t.r. Obozu Narodowo-Radykalnego (ONR) bezskutecznie usiłował w czerwcu powołać jego koło w Krakowie.
Po zamordowaniu 15 VI 1934 ministra spraw wewnętrznych Bronisława Pierackiego przez terrorystę Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów Hryhorija Maciejkę dwa dni później aresztowano Ś-ego oraz działaczy ONR i Sekcji Młodych SN. Osadzony 7 VII t.r. w nowo założonym obozie odosobnienia w Berezie Kartuskiej, otrzymał obozowy nr 2; zaprzyjaźnił się tam z Bolesławem Piaseckim. Dn. 18 IX został zwolniony, ale studiów na UJ nie kontynuował i zamieszkał w Warszawie. W kwietniu 1935 przystąpił do utworzonego przez Piaseckiego nielegalnego Ruchu Narodowo-Radykalnego (RNR), zwanego także ONR «Falanga». Uczestniczył w jego zjeździe organizacyjnym 28 VI t.r. w majątku Kąty (pow. bielski); kierował odtąd okręgiem pierwszym RNR na województwa poznańskie i pomorskie. Na zjeździe zarządu RNR latem 1936 w Łęgonicach nad Pilicą sprzeciwił się kontaktom z obozem rządowym. Od t.r. współpracował z organem RNR, warszawskim tygodnikiem „Falanga”, ale także współredagował konkurencyjną warszawską prasę ONR: od r. 1936 tygodnik „Prosto z mostu” (od r. 1937 jako sekretarz jego redakcji), a od r. 1937 dziennik „ABC”; współredagował też regionalne mutacje „Małego Dziennika”. Wspólnie m.in. z Piaseckim, Marianem Reuttem, Olgierdem Szpakowskim i Wojciechem Wasiutyńskim ułożył Zasady Programu NarodowoRadykalnego („Falanga” R. 2: 1937 nr 5). Ogłosił także artykuł Chłop w szeregach Ruchu NarodowoRadykalnego (tamże R. 3: 1938 nr 10), w którym propagował parcelację majątków ziemskich i skierowanie ludności wiejskiej «do handlu i rzemiosła w miejsce wyrugowanego żydostwa». Wg Włodzimierza Sznarbachowskiego należał również do tajnej Narodowej Organizacji Bojowej i na jej polecenie 20 IX 1938 podłożył bombę w siedzibie ZNP w Łodzi (w wyniku wybuchu zginęła jedna osoba, a sześć zostało rannych). Skonfliktowany z Piaseckim, zerwał z RNR i przeszedł do tolerowanego przez władze ONR, w dalszym ciągu współredagując „ABC”, „Prosto z mostu” oraz regionalne mutacje „Małego Dziennika”.
Ś. walczył w kampanii wrześniowej 1939 r. w stopniu porucznika w 5. Pułku Strzelców Podhalańskich 22. DP Górskiej WP. Po rozwiązaniu Pułku 18 IX t.r. w okolicy Mielca przedostał się na Węgry, gdzie został internowany w obozie w Egerze. Zbiegł stamtąd do Budapesztu i przez ppłk. Jana Pindela-Emisarskiego, kierującego ataszatem wojskowym przy tamtejszym poselstwie RP, został wysłany do Krakowa z zadaniem nawiązania kontaktu z konspiracyjną Organizacją Wojskową, dowodzoną przez płk. Tadeusza Komorowskiego. Ujęty w nocy z 31 XII 1939 na 1 I 1940 przez Niemców pod Sanokiem, przebywał kolejno w więzieniach w Sanoku, na Montelupich w Krakowie oraz w Nowym Wiśniczu. Dn. 20 VI 1940 został przewieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz w drugim transporcie więźniów. Dzięki znajomości języka niemieckiego pełnił tam funkcję zastępcy szefa (kapo) komanda roboczego, pracował w kuchni, a następnie w szpitalu jako sanitariusz. Korzystając z pełnionych funkcji obozowych, pomagał także działaczom lewicowym i Żydom. Był jednym z założycieli powołanego w obozie jesienią 1940 konspiracyjnego SN, do którego wiosną 1941 przyjął Jana Mosdorfa, a w lipcu t.r. Romana Rybarskiego. Jesienią 1941 zachorował na tyfus plamisty. W styczniu 1943 został przeniesiony do obozu koncentracyjnego Neuengamme w Hamburgu, a w kwietniu 1944 do Mauthausen-Gusen, gdzie pracował przy odgruzowywaniu obozu po alianckich nalotach. Został wyzwolony 5 V 1945 przez armię amerykańską.
Od 5 VI 1945 mieszkał Ś. z żoną w Niemczech, gdzie jako oficer prasowy Wydz. Informacji II Korpusu Polskiego zajmował się kolportażem książek i czasopism. Podobne zadania wykonywał od września t.r. w ramach Zrzeszenia Wydawców i Dziennikarzy Polskich w Niemczech (od maja 1946 Zrzeszenie Wydawców i Księgarzy Polskich za Granicą). We wrześniu 1946 przeniósł się do Wielkiej Brytanii i nadal pracował w Wydz. Informacji II Korpusu. Po rozwiązaniu Korpusu w r. 1947 zamieszkał w Londynie i kierował założonym tam t.r. Katolickim Ośrodkiem Wydawniczym «Veritas», a od maja 1948 redagował wydawany przez Ośrodek tygodnik „Życie”. Skonfliktowany z kuratorami Ośrodka, odszedł z niego w r. 1949 i odtąd kierował założoną przez siebie t.r. firmą księgarską «Polish Book House», utrzymując się równocześnie z pracy fizycznej. W r. 1949 wydał jeden numer czasopisma „Co czytać”, propagujący polski ruch wydawniczy w Wielkiej Brytanii (w l. 1950 i 1956 ogłosił jeszcze kilka jego numerów). Od maja 1949 do marca 1952 redagował w Londynie z Tadeuszem Zielińskim „Tygodnik Ilustrowany”; od lipca do grudnia 1950 był równocześnie jego wydawcą. W r. 1954 przeniósł swą księgarnię do Domu Stow. Polskich Kombatantów przy Queen’s Gate Terrace, gdzie kolportował również książki i czasopisma wydawane w PRL. W r. 1955 otworzył własne wydawnictwo «B. Świderski» i szybko zyskał 6 tys. abonentów w różnych krajach. Pod patronatem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie wydał pracę zbiorową „Mickiewicz żywy” (Londyn 1955), która zapoczątkowała serię prac zbiorowych pt. „Żywi”: o twórczości Stanisława Wyspiańskiego (1957), Josepha Conrada (1957), Zygmunta Krasińskiego (1959), Cypriana Norwida (1962) i Henryka Sienkiewicza (1967). W cyklu „Czasy i Ludzie” wydał pamiętniki i przyczynki historyczne, m.in. Zygmunta Zaremby „Wojna i konspiracja” (1957), Stefana Korbońskiego „W imieniu Polski Walczącej” (1963) i Adama Pragiera „Czas przeszły dokonany” (1966), a w rozpoczętej w r. 1958 serii „Londyńska Biblioteka Literacka” m.in. książki Wita Tarnawskiego „Ucieczka” (1960), Tymona Terleckiego „Ludzie książki i kulisy” (1960), Stefanii Zahorskiej „Ziemia pojona gniewem” (1961), Ferdynada Goetla „Anakonda” (1964), Sergiusza Piaseckiego „Żywot człowieka rozbrojonego” (1962) i Marii Czapskiej „Szkice mickiewiczowskie” (1963). Publikował też podręczniki Polskiego Uniw. na Obczyźnie, m.in. „Dzieje Polski nowożytnej” Władysława Konopczyńskiego (1958—9) i „Dzieje Polski porozbiorowe 1795—1921” Mariana Kukiela (1961), a w r. 1961 „Iliadę” Homera w nowym przekładzie Ignacego Wieniewskiego.
W r. 1958 nawiązał Ś. współpracę z wywiadem PRL, proponując wydawanie tygodnika popierającego prezydenturę Augusta Zaleskiego. Dn. 12 VIII 1961 złożył ustną deklarację współpracy, po czym otrzymał wsparcie finansowe i 17 XI 1962 rozpoczął wydawanie w Londynie tygodnika „Kronika”. Do redakcji weszli m.in. Jerzy Zdzisław Kędzierski i Bolesław Sulik, a współpracownikami z kraju byli m.in. Jan Dobraczyński, Klaudiusz Hrabyk i Edmund Męclewski. Pismo, mimo poparcia dla władz PRL i krytyki organizacji emigracyjnych, nie uzyskało debitu w Polsce, a przez brytyjską Polonię było bojkotowane. W październiku 1963 został Ś. oskarżony o oszczerstwo przez gen. Władysława Andersa, Polską Fundację Kulturalną oraz redakcję „Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza”. W r. 1964 otrzymał wymówienie z Domu Stow. Polskich Kombatantów i przeniósł księgarnię, wydawnictwo i redakcję „Kroniki” do lokalu na Warwick Road; w r.n. zakupił też drukarnię. W czerwcu 1964 odwiedził Polskę i spotkał się z działaczami Stow. «PAX»; po powrocie opublikował w „Kronice” (1964 nr 26) artykuł Jest lepiej niż myślałem. W l. 1964—5 wydał pracę zbiorową „Literatura polska na obczyźnie 1940—1960” (Londyn I—II). W styczniu 1965 został przedstawicielem krajowych Centrali Handlu Zagranicznego «Ars Polona» oraz Państw. Przedsiębiorstwa Kolportażu; wywołało to oburzenie emigracji. Na zaproszenie Stow. Dziennikarzy Polskich zorganizował t.r. wycieczkę literatów-emigrantów na uroczystości 20-lecia włączenia ziem zachodnich i północnych do Polski. W lipcu 1966 uczestniczył w Warszawie w obchodach 1000-lecia państwa polskiego. W styczniu r.n. finansowanie „Kroniki” przejęło polskie MSZ przez nowo utworzoną Polską Agencję «Interpress». W r. 1968 wspierał Ś. w „Kronice” frakcję tzw. partyzantów w PZPR (gen. Mieczysława Moczara) oraz kampanię antysemicką (Sól w oku i oczko w głowie, 1969 nr 7). Zredagował wybór publikowanych w „Kronice” reportaży z wizyt w PRL pt. „Polska przemienionych kołodziejów” (Londyn 1968). W przeddzień kolejnego wyjazdu do Polski doznał zawału serca i zmarł 28 IV 1969 w Londynie; został pochowany 5 V w Warszawie na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w grobie rodzinnym Gliwiczów (kw. B 20 rząd 8 grób 17—19). Był odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1969) i brytyjskim Medalem za Wojnę 1939—1945.
W zawartym w r. 1945 w kaplicy byłego Oflagu VII A w Murnau małżeństwie z Wandą Gliwicz (zm. 1997) miał Ś. córkę Hannę (ur. 1947) oraz synów Marka i Wojciecha.
Po śmierci Ś-ego księgarnię, wydawnictwo i redakcję „Kroniki” prowadziła wdowa z Marianem Czuchnowskim, a 1 III 1970 księgarnię i wydawnictwo przejęła firma Earlscourt Publications Ltd, powołana przez Polską Agencję «Interpress». Ostatni numer „Kroniki” ukazał się 28 VIII 1971.
Enc. wiedzy o książce; Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii, Tor. 2005 V; Kowalik J., Bibliografia czasopism polskich wydanych poza granicami Kraju od września 1939 roku, L. 1976 I—IV; PSB (Reutt Marian); Słown. pracowników książki pol., Supl. II; Słownik literatury polskiej XX wieku, Wr. 1992; — Bagieński W., Przyczynek do historii emigracyjnej prasy „prokrajowej”, w: Dziennikarze władzy, władza dziennikarzom. Aparat represji wobec środowiska dziennikarskiego 1945—1990, W. 2010 s. 301—35; Czaykowski B., Sulik B., Polacy w Wielkiej Brytanii, Paryż 1961; Danilewicz-Zielińska M., Szkice o literaturze emigracyjnej, Wr. 1992; Dudek A., Pytel G., Bolesław Piasecki, próba biografii politycznej, Londyn 1990; Friszke A., Życie polityczne emigracji, W. 1999; Garliński J., Oświęcim walczący, W. 1992; Habielski R., Życie społeczne i kulturalne emigracji, W. 1999; Janas I., Polskie firmy wydawnicze w Wielkiej Brytanii po II wojnie światowej (1945—1985), „Roczn. B. Narod.” T. 21/22: 1985/6 s. 198, 209—11; Kojs M., „Kronika” Bolesława Świderskiego, w: Życie literackie drugiej emigracji niepodległościowej, Red. J. Kryszak, R. Moczkodan, Tor. 2001 I 125—36; Lewandowski W., Zobaczyć Polskę z bliska. O okolicznościach i skutkach wycieczki emigracyjnych literatów do kraju, w: toż, Red. B. Czarnecka, J. Kryszak, Tor. 2004 II 55—78; Literatura pol. na obczyźnie; Majchrowski J., Geneza politycznych ugrupowań katolickich, Paris 1984; Motas M., Od Dmowskiego do Giertycha. Szkice z dziejów obozu narodowego, W. 2012 s. 44—50; Muszyński W., Duch młodych. Organizacja Polska i Obóz Narodowo-Radykalny, W. 2011 (fot.); Rudnicki S., Obóz Narodowo-Radykalny. Geneza i działalność, W. 1985; Siekanowicz P., Obóz odosobnienia w Berezie Kartuskiej 1934—1939, W. 1991; Tarka K., Jest tylko jedna Polska? Emigranci w służbie PRL, Łomianki 2014; tenże, Mackiewicz i inni. Wywiad PRL wobec emigrantów, Łomianki 2007 (fot.); Turek W., Arka przymierza: Wojciech Wasiutyński 1910—1994. Biografia polityczna, Kr. 2008; — Bednarczyk C., W podmostowej arkadzie, Londyn 1988; Hertz Z., Listy do Czesława Miłosza 1952—1979, Paryż 1992; Przetakiewicz Z., Od ONR-u do PAX-u (Wspomnienia), W. 1994; Ptakowski J., Oświęcim bez cenzury i bez legend, Londyn 1985; Sprawozdania dyrekcji Państwowego Gimnazjum w Bochni za l. 1927—30, Bochnia 1927—30; Sznarbachowski W., 300 lat wspomnień, Londyn 1997; Wasiutyński W., Prawą stroną labiryntu. Fragmenty wspomnień, Gd. 1996; — „Glaukopis” 2009 nr 13—14 s. 332—6; „Kronika” 1964 nr 6, 27, 1966 nr 39, 1968 nr 42, 1970 nr 18; — Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Kierunki” 1969 nr 18, 19, „Kronika” 1969 nr 17, 19, 21/22, 25, 1970 nr 18, „Słowo Powsz.” 1969 nr 105, 107, 109 (fot.), nr 110, „Trybuna Ludu” 1969 nr 121, 126, „Zesz. Prasoznawcze” R. 10: 1969 nr 4, „Życie Warszawy” 1969 nr 104; 106, 107, 108; — AAN: sygn. 237/XVIII—330 (KC PZPR); Arch. UJ: sygn. S II 518 (Album Studiosorum Universitatis Cracoviensis ab anno 1930—31), sygn. S II 375, 384 (karty wpisowe studentów); IPN w W.: sygn. IPN BU 01168/217/Jacket.
Wojciech Turek