Izenszmid (Izenschmidt, Izensmid) -Milbitz Aleksander (1800–1883), powstaniec 1831 r., generał w służbie włoskiej. Ur. 20 VIII w Kurszanach w pow. wiłkomierskim, był synem Aleksandra i Karoliny z Kossowskich. W r. 1816 wstąpił na ochotnika do pułku wołyńskiego jazdy w korpusie litewskim, gdzie po 10 latach dosłużył się stopnia kapitana. Wziąwszy dymisję w r. 1829, został nadleśnym lasów rządowych w Wiłkomierzu. Przystąpił do powstania listopadowego, sformował ze służby leśnej jazdę w swym powiecie i stanął na jej czele. Bił się pod Prestowianami i Powendeniem; dwukrotnie ranny, przekroczył granicę pruską z korpusem Giełguda jako major 6 p. strzelców konnych. Stopień podpułkownika i krzyż oficerski wpisano mu do stanu służby po zakończeniu kampanii.
W r. 1832 I. należał w Avignon do Rady Zakładowej jako gorliwy stronnik partii wojskowej, tzw. patrontaszy. W r. 1833 zaciągnął się do Legii portugalskiej, organizowanej przez gen. Bema. Po rozchwianiu się tego przedsięwzięcia osiadł w Paryżu i w l. 1838–40 uczęszczał do Szkoły Górniczej, a w 1842–3 jako ekstern do Szkoły Sztabu Generalnego. Zarobkował grywając wieczorami w orkiestrze teatralnej. W tym czasie zbliżył się do gen. Rybińskiego i w r. 1840 złożył na jego ręce 2 memoriały dla rządu francuskiego o możliwościach powstania na Litwie. W r. 1848 występował w roli szefa sztabu przy Rybińskim jako fikcyjnym «wodzu» armii polskiej; z tego tytułu prowadził rokowania z rządami tymczasowymi w Mediolanie i Wenecji o utworzenie legionu polskiego we Włoszech. W kwietniu 1849 r. wstąpił w służbę Republiki Rzymskiej, objął dowództwo 4. brygady piechoty i bił się u boku Garibaldiego pod Velletri. W obronie Rzymu odznaczył się przy Ponte Molle i Monti Parioli; awansował też na generała brygady.
Po kapitulacji Rzymu objął dowództwo nad ostatkami Legionu Mickiewicza i drogą morską udał się z nimi do Grecji w złudnej nadziei przedostania się na Węgry. Bawiąc w Atenach zabiegał o wsparcie dla internowanych legionistów, utrzymywał się zaś jako dyrektor założonej przez siebie ujeżdżalni. W r. 1852 został wydalony z Grecji na żądanie posła rosyjskiego. Osiadł na Malcie, gdzie ożenił się z Różą de Briffa i trudnił się podobno handlem. W r. 1854 wyprawił się do Salonik z myślą odegrania jakiejś roli w wojnie krymskiej, ale rychło wrócił na Maltę. W r. 1859 szukał na próżno służby w armii sardyńskiej. Dn. 13 VII 1860 r. stawił się w Palermo do dyspozycji Garibaldiego. Mianowany dowódcą 16 dywizji, odbył kampanię neapolitańską, broniąc m. in. pozycji S. Maria di Capua w toku bitwy nad Volturno. W r. 1862 przeszedł do armii włoskiej w randze generała-majora; odznaczony wielu orderami, przeniesiony został w stan spoczynku w r. 1871. We Włoszech używał przeważnie nazwiska Milbitz; podawał się różnymi czasy za hrabiego lub barona. Zmarł w Turynie 17 VI 1883 r. Córka Aleksandryna przekazała jego papiery (m. in. dziennik kampanii 1860 r.) do miejscowego archiwum.
Lewak – Więckowska, Zbiory B. Rap. Katalog.; – Colombo A., Il Generale A. I. de Milbitz nel Risorgimento Italiano, VII Congrès Intern. des Sc. Hist., Résumés, W. 1933 I 213 n.; Frejlich J., Legion jen. J. Bema, W. 1912 s. 117; Gadon L., Emigracja polska, Kr. 1902 III; Mickiewicz W., Mémorial de la Légion polonaise de 1848, Paris 1910 III 311–403, 430 n.; Przewalski S., Gen. Maciej Rybiński, Wr. 1949; – Krosnowski A., Almanach de l’émigration polonaise, Paris 1846; Wrotnowski F., Zbiór pamiętników o powstaniu Litwy w r. 1831, Lipsk 1875 s. 123; – Muz. Mickiewicza w Paryżu: rkp. 866, 871, 874, 1035; B. Ossol.: rkp. 3808; B. Pol. w Paryżu: rkp. 470.
Stefan Kieniewicz