Kotowicz Aleksander h. Korczak (ur. ok. 1622–1686), biskup wileński. Syn Jana, stolnika orszańskiego i podstarościego grodzieńskiego. Studia odbył w Akademii Wileńskiej i uzyskał stopień magistra filozofii w r. 1644, a następnie studiował tamże jeszcze przez kilka lat teologię scholastyczną i prawo kanoniczne. Po przyjęciu święceń został kanonikiem smoleńskim, w r. 1652 odbył podróż do Włoch i wpisał się do księgi studentów uniwersytetu w Padwie. W czasie wojny moskiewskiej obrany został 23 VII 1657 r. w Braszewiczach kanonikiem wileńskim. Karierę zawdzięczał stryjowi Andrzejowi Franciszkowi Kotowiczowi, kaszt. wileńskiemu, i bpowi wileńskiemu Janowi Dowgiałło Zawiszy, którego był bliskim współpracownikiem. Otrzymał od niego scholasterię wileńską (1661) i pełnił funkcje oficjała w konsystorzu biskupim i audytora kurii biskupiej. Był również sekretarzem królewskim i regentem kancelarii większej litewskiej. Posiadał także bogate probostwa w Różannie, Mścibowie, Stokliszkach i prepozyturę kaplicy Wojniańskiej w katedrze. Siedzibą jego był przebudowany przez niego pałac kapitulny położony koło katedry wileńskiej, zwany pałacem kotowiczowskim. W r. 1658 był posłem Rzpltej do Dołhorukiego, w r. 1669 jeździł do Warszawy i Krakowa na elekcję i koronację Michała Korybuta jako poseł kapituły wileńskiej. W r. 1671 był sekretarzem poselstwa Jana Gnińskiego, woj. chełmińskiego; po powrocie z Moskwy składał sprawozdanie z poselstwa przed sejmem w czerwcu 1672 r. Jako nagrodę otrzymał nominację na biskupstwo smoleńskie w r. 1672, potwierdzenie papieskie uzyskał 27 II 1673 r. wraz ze zgodą na zatrzymanie scholasterii i parafii w Mścibowie. Procesował się wraz z innymi członkami kapituły o dobra stołowe biskupa wileńskiego z bpem-nominatem wileńskim Mikołajem Stefanem Pacem. Sejm konwokacyjny wydelegował go zimą 1674 r. do prowadzenia rozmów z nuncjuszem papieskim Galeazzo Marescottim. W r. 1674 uczestniczył w elekcji Jana III, został członkiem komisji o zapłatę wojsku zaległego żołdu, obecny był również 5 II 1676 r. przy koronacji króla Jana III. Został obrany komisarzem w sprawie rozgraniczenia pow. brasławskiego z księstwem kurlandzkim. Jan III nadał mu prepozyturę królewskiej kaplicy św. Kazimierza w katedrze wileńskiej, którą K. odstąpił 19 V 1681 r. bratu swemu Eustachemu kanonikowi wileńskiemu. W r. 1677 zabiegał o rewindykację dóbr i dochodów biskupstwa piltyńskiego opanowanego przez luteranów. W r. 1679 został członkiem Trybunału Skarbowego W. Ks. Lit. W r. 1684 po śmierci bpa Mikołaja Stefana Paca otrzymał od króla nominację na biskupstwo wileńskie. Kapituła wileńska nie uznała jednak wyboru króla i na urząd administratora diecezji wybrała 18 V 1684 r. Mikołaja Słupskiego, bpa-sufragana wileńskiego. K. uzyskał jednak 9 IV 1685 r. prowizję papieską i 29 IX t. r. objął uroczyście katedrę wileńską, a następnie odbył w dn. 30 IX–2 X synod diecezjalny. Usiłował w czasie synodu zaprowadzić karność wśród kleru. Konstytucje i dekreta wydane w czasie synodu ukazały się w druku w r. 1861 w Wilnie. W r. 1685 K. wydał po polsku Listy pasterskie do kaznodziejów diecezji wileńskiej. W r. 1685 sprowadził do Wilna zakon misjonarzy założony przez św. Wincentego à Paulo i nadał mu dobra Jęczmieniszki pod Wilnem. Był także fundatorem nowego kościoła parafialnego w Stokliszkach, którego budowę ukończył już brat jego Eustachy. Przekazał mu K. większość swych godności i beneficjów kościelnych. Zmarł 30 XI 1686 r. po krótkiej chorobie.
Estreicher; Enc. Kośc., XXVI 35, XXVII 413; Enc. Org.; W. Enc. Ilustr.; Przyałgowski, Żywoty bpów wil., II 154, 156, III 64–74; Szostkiewicz Z., Katalog biskupów obrządku łacińskiego przedrozbiorowej Polski, w: Sacrum Poloniae Millenium, Rzym 1964 I; Boniecki; Niesiecki; – Kurczewski J., Biskupstwo wileńskie, Wil., 1912 s. 49–50; Wójcik Z., Między traktatem andruszowskim a wojną turecką. Stosunki polsko-rosyjskie 1667–1672, W. 1968; – Hierarchia Catholica, V 359, 416; Kochowski W., Roczników Polski Klimakter IV…, Wyd. J. N. Bobrowicz, Lipsk 1853 s. 289; Vol. leg., V s. 214 fol. 435, s. 301 fol. 617; – Arch. Watykańskie: Zespół Arch. Konsystorza, Processus consistoriales, vol. 71 k. 780–791 v., vol. 83 k. 560–566 v., 570–581; (Uzupełnienia Wiesława Müllera).
Tadeusz Wasilewski