Massalski (Mosalski) Aleksander h. własnego, Kościesza na Księżycu (zm. 1643), wojewoda miński. Był synem Hrehorego (zob.) i Maryny Raczkówny. Nosił zapewne drugie imię Jerzy, pod którym studiował wraz z bratem Łukaszem Felicjanem w r. 1584 w Królewcu, w r. 1589 w Heildelbergu, w r. 1590 w Bazylei i w r. 1592 w Padwie (gdzie był wraz ze Skuminem Tyszkiewiczem pod opieką Stanisława Skorulskiego, przyjaciela Jana Łasickiego). Brał udział w wojnie ze Szwedami w Inflantach pod wodzą J. K. Chodkiewicza, a następnie w którejś z wypraw na Moskwę. Początkowo posiadał jedynie godność ciwuna retowskiego na Żmudzi, 1 XII 1617 mianowano go marszałkiem kowieńskim. W r. 1621 posłował na sejm. W r. n. wystawił 6 husarzy na kampanię inflancką przeciwko Szwedom. W r. 1625 otrzymał, na mocy cesji Jana Stanisława Sapiehy, marszałka wielkiego lit., starostwo jaswońskie na Żmudzi. W r. 1627 został kasztelanem derpskim, a w r. 1628 wyznaczono go komisarzem do wojska inflanckiego. W obradach sejmu wziął udział w r. 1629, a 25 II 1631 mianowany został kasztelanem smoleńskim. Brał aktywny udział w pracach sejmu, w l. 1621, 1629 i 1631 był członkiem Trybunału Skarbowego W. Ks. Lit. Brał ponadto udział w komisjach sejmowych (1632, 1633 i 1634) zajmujących się rozgraniczeniem Korony i W. Ks. Lit., sprawami portu w Królewcu i zapłatą żołdu wojsku. W r. 1635 otrzymał przywilej na starostwo sądowe kowieńskie, a w listopadzie 1638 mianowany został wojewodą mińskim. Po ojcu odziedziczył M. dobra Sapieżyszki w pow. kowieńskim. W r. 1623 wziął w zastaw za sumę 35 tys. zł od marszałka wielkiego lit. Sapiehy dobra jego żony, Anny z Chodkiewiczów, Kretyngę na Żmudzi. Gromadził też mniejsze królewszczyzny (wójtostwo jadańskie, 2 wsie na Żmudzi, jurydykę w Kownie itd.). Fundował w Kownie kościół Św. Trójcy i klasztor Dominikanów. Zmarł w czasie wielkiego postu w r. 1643, pochowany został 19 V t. r. w kościele klasztornym Św. Trójcy w Kownie. Był żonaty (od ok. r. 1610) z Apolonią Jasińską (zm. we wrześniu 1643), córką Mikołaja, pisarza W. Ks. Lit., i Maryny Pawłówny Sapieżanki, wojewodzianki nowogródzkiej. Synowie M-ego zmarli młodo i bezpotomnie, Aleksander podczas nauki w Krakowie, a Stanisław, dzierżawca jaswoński z cesji ojca od r. 1628, w czasie «moru» w r. 1630 w Wiedniu. Dobra Sapieżyszki odziedziczyła córka Zofia Wiktoria, w zakonie Klara, która testamentem przekazała je klasztorowi Bernardynek w Kownie (była przez wiele lat przełożoną tego klasztoru).
Słow. Geogr., X 304; Kojałowicz W. W., Herbarz rycerstwa W. X. Litewskiego tak zwany Compendium, Wyd. F. Piekosiński, „Herold Pol.” 1897 s. 206; Niesiecki; Uruski; Wolff, Kniaziowie lit.-rus., s. 236; tenże, Senatorowie W. Ks. Lit.; – Akty Vil. Archeogr. Kom., XXV 382; Archiwum nacji polskiej w uniwersytecie padewskim, I 325; Opis dokumentov Vilenskogo Centralnogo Archiva, Vyp. VII; Radziwiłł K., Sprawy wojenne i polityczne 1621–1632, Paryż 1859 s. 225; Sapiehowie, Materiały historyczno-genealogiczne i majątkowe, Pet. 1890–1 I 131, 138, II 5, 7; Vol. leg., III s. 208 fol. 430, s. 277 fol. 577, s. 296 fol. 616, s. 322 fol. 674, s. 325 fol. 679, s. 367 fol. 773, s. 384 fol. 811, s. 398 fol. 838; Wituński A., Radosny grób … Alexandra Mosalskiego, woiewody mińskiego..., [Wil. 1643]; B. Czart.: rkp. 1352 (Kojałowicz W., Nomenclator, rkp.) s. 274; B. Kórn.: nr 1095.
Tadeusz Wasilewski