INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Aleksander Mieliński (Mieleński) h. Wczele      Aleksander Mieliński, Opat Trzemeszeński - nagrobek w Bazylice w Trzemesznie - fot. Kaj Małachowski (FINA/iPSB), niedziela, 6 sierpnia 2023 - fragment.

Aleksander Mieliński (Mieleński) h. Wczele  

 
 
Biogram został opublikowany w 1975 r. w XX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Mieliński (Mieleński) Aleksander h. Wczele (1527–1584), opat trzemeszeński, biskup-nominat wendeński (inflancki). Pochodził z rodziny osiadłej w woj. kaliskim. Był synem Piotra i Katarzyny Sulińskiej, bratem Krzysztofa (zob.) i Mikołaja, wojskiego kaliskiego (zob.). Ur. w listopadzie 1527. Przebywał za młodu na dworze Zygmunta Augusta i został jednym z królewskich sekretarzy. W r. 1557, po rezygnacji opata trzemeszeńskiego S. Gostyńskiego, otrzymał opactwo tamtejszych kanoników regularnych. Protonotariuszem apostolskim został w r. 1559. M. posiadał dobrą znajomość kilku języków, w tym niemieckiego. Cieszył się zaufaniem króla i był używany przez niego do rozmaitych misji dyplomatycznych, zwłaszcza związanych ze sprawą inflancką. I tak w r. 1563 jeździł w poselstwie do królewskiego szwagra, Henryka II księcia brunszwickiego, celem przeszkodzenia królowi szwedzkiemu w robieniu zaciągów w Niemczech. Jako opat zdobył sobie rychło opinię jednego z najrządniejszych. Odnowił porujnowane budynki klasztorne, znacznie je przy tym rozbudowując. Dla kościoła sprawił nowe organy, cenne szaty liturgiczne oraz liturgiczne księgi wg nowego rzymskiego, potrydenckiego rytuału, w Polsce jeszcze mało upowszechnionego. Klasztor pod jego rządami przeżywał okres szczególnego dobrobytu. M. wystawił w Trzemesznie browar i młyn. Pobudował też młyny we wsiach opactwa. Dla dóbr klasztornych wyjednał w r. 1557 uwolnienie od różnych świadczeń, w r. 1559 od podwód. Pamiętając o własnych interesach, przeprowadził t. r. ścisłe rozgraniczenie dochodów opackich od klasztornych. Uzyskał w r. 1563 dogodniejsze terminy dla jarmarków i targów w Trzemesznie, w r. 1567 potwierdzenie dawnego przywileju dotyczącego wolności celnych. Ze swej strony wystawił w r. 1567 przywileje, jeden dla trzemeszeńskiego cechu kuśnierskiego, drugi dla miasta Wielatowa. Dochody opackie urosły w jego czasach do bardzo poważnej kwoty 6 000 zł.

Nic tedy dziwnego, że właśnie na M-ego, «godnego i zamożystego» opata, zwrócił uwagę kanclerz Jan Zamoyski, kiedy w maju 1582 przyszło szukać kandydata na obsadzenie biskupstwa inflanckiego, które miało być w niedalekim czasie kreowane. Potrzebny był na to stanowisko ktoś, kto swe dotychczasowe zasobne beneficjum mógłby łączyć z nową godnością, dochodami zaś z niego przyczyniać się walnie do odbudowy organizacji kościelnej w Inflantach, zrujnowanej najpierw przez reformację, potem przez wojny. Batory myślał zrazu o J. D. Solikowskim, jednak pod wpływem Zamoyskiego przystał na M-ego. Zdecydowanie przeciwny tej kandydaturze był prymas S. Karnkowski i nie krył się z tym wobec Possewina. Nuncjusz A. Bolognetti począł w takiej sytuacji zbierać dokładniejsze dane o M-m. Kiedy jednak poparł go gorąco Wojciech Baranowski, sekretarz w. kor., a zwłaszcza kiedy prymas, zapewne pod naciskiem króla i kanclerza, cofnął swoje zastrzeżenia, oparte jakoby na mylnych informacjach i dotyczące spraw dawno minionych, i kiedy teraz na odmianę chwalił wykształcenie, zdolności i znajomość świata i ludzi M-ego, nuncjusz skłonił się również do opowiedzenia się za tym kandydatem. Warunkiem zasadniczym nominacji miało być zatrzymanie przez M-ego opactwa trzemeszeńskiego wraz z jego poważnymi dochodami. Dałoby to ponadto nowemu biskupowi możność eksportowania płodów rolnych z dóbr opackich drogami rzecznymi do morza i tędy do Rygi. Kandydaturę M-ego uznał za pożyteczną także Possewin i w grudniu t. r. słał mu wskazówki, informując o stosunkach kościelnych na terenie przyszłej diecezji. Przy tej okazji nie omieszkał wyjednać od bogatego opata stałej pomocy materialnej dla sześciu ubogich uczniów kolegium jezuickiego w Poznaniu.

Już 2 XII 1582 Bolognetti donosił do Rzymu o dokonanej nominacji M-ego, jakkolwiek akt erekcji biskupstwa podpisany został dopiero dnia następnego. Król 29 I 1583 zwrócił się do papieża z prośbą o zatwierdzenie fundacji biskupstwa i o prekonizowanie M-ego. Biskup nominat wysłał tymczasem swego brata Krzysztofa, stolnika kaliskiego, do Inflant dla objęcia w posiadanie dóbr biskupich, ale dopuszczono go tam tylko do Wolmaru, zamykając przed nim inne zamki stanowiące niegdyś własność duchowną. Ponieważ M. liczył się z rychłym wyjazdem do diecezji, powołał na koadiutora opactwa w r. 1583 bratanka Wojciecha (zob.), co król, nie pytając o zdanie prymasa, zatwierdził. Tymczasem prowadzone w Rzymie starania o prekonizację szły nad wyraz opornie. Zrazu przeszkodą niby zasadniczą był błąd formalny w redakcji dokumentu erekcyjnego, ale po jego usunięciu zatwierdzono tylko samą erekcję, zaś biskupa-nominata nie. Zalecali go w listach słanych do Rzymu Bolognetti, H. Rozrażewski, Possewin, ale kanoniści rzymscy czynili wciąż nowe trudności. Musiała tu grać rolę jakaś żywiona w kurii niechęć do tej kandydatury, spowodowana może nie najlepszymi wówczas stosunkami z głównym protektorem M-ego, kanclerzem Zamoyskim. Nie bez winy był też, jak się zdaje, agent polski Jerzy z Tyczyna. Następca Bolognettego w nuncjaturze F. J. Mazza de Canobbi chciał sprawę przyspieszyć też i przy pomocy przebywających w Rzymie A. Batorego i S. Reszki. Prosił ich, by wyjednali jeszcze jedno pismo królewskie do papieża, obaj jednak odmówili uważając, że kilkakrotne proszenie o tę samą rzecz uwłaczałoby godności królewskiej. Dopiero w początkach 1584 r. przeszkody zdawały się być usunięte, ale M. był już wtedy bardzo chory. Zmarł w Trzemesznie 4 III 1584 – taka data figuruje w „Kronice trzemeszeńskiej”, w napisie na nagrobku 28 II. W trzy tygodnie potem Reszka donosił z Rzymu Zamoyskiemu o gotowym już potwierdzeniu. Pochowano M-ego w kościele trzemeszeńskim, gdzie nagrobek wystawił mu następca na opactwie bratanek Wojciech.

 

Korytkowski, Prałaci gnieźn., II 619; Niesiecki; Paprocki; Uruski; – Boratyński L., Studia nad nuncjaturą Bolognettego, Kr. 1906; Etienne Báthory, roi de Pologne, prince de Transylvanie, Kr. 1935; Kuntze E., Utworzenie biskupstwa wendeńskiego, w: Studia historyczne ku czci Stanisława Kutrzeby, Kr. 1938 II 456–65; Łukowski J., Archiwum trzemeszeńskie, „Roczn. Pozn. Tow. Przyj. Nauk” T. 11: 1881 s. 359, 363, 366, 367; Tyszkowski K., Polska polityka kościelna w Inflantach, w: Polska a Inflanty, Gdynia 1939 s. 69–72; – Analecta Romana, Kr. 1884, Script. Rer. Pol., XV; Arch. Zamoyskiego, III; Cod. Regni Pol. et M. Duc. Lit., V 317; Elementa ad Fontium Editiones, XXII, XXXII; Korespondencja Rozrażewskiego, Tor. 1939–47 II; Matricularum summ., V 2832, 8944; Mon. Pol. Vat., V, VI, VII 23, 38, 93, 105, 125, 139, 150, 162; Przezdziecki, Jagiellonki, III 44; – Arch. Państw. w P.: Gniezno Grodz. 30 k. 144, Poznań Grodz. 19 k. 813; B. Czart.: rkp. 1619 k. 413.

Włodzimierz Dworzaczek

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Mikołaj Mieliński (Mieleński) h. Wczele

1 poł. XVI w. - krótko przed 1604 wojski kaliski
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Samuel Zborowski h. Jastrzębiec

1 poł. XVI w. - 1584-05-26
hetman kozacki
 

Mikołaj Dzierzgowski

c. 1490 - 1559-01-18
prymas Polski
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Stanisław Odrowąż ze Sprowy h. Odrowąż

ok. 1509 - 1545, między 4 a 7 III
wojewoda ruski
 
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.