Szczęścikiewicz Aleksander Napoleon, pseud. i krypt.: A.Sz., Olek, Stawicz, Stary (1897–1980), urzędnik skarbowy, działacz harcerski, śpiewak operowy.
Ur. 24 VIII we Lwowie, był synem Stanisława (1873–1938), drukarza i poety, oraz Karoliny z Kurasiewiczów (1868–1957). Miał młodsze rodzeństwo: Marię Izabelę (1899–1975), zamężną za Aleksym Weberem, polonistkę, nauczycielkę i instruktorkę harcerską, oraz Zbigniewa (1903–1970), pracownika technicznego Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu.
S. uczęszczał do szkoły handlowej we Lwowie. Dn. 5 VIII 1911 wstąpił do IX Lwowskiej Drużyny Skautowej im. Jana Kilińskiego; 20 X r.n. został w niej zastępowym. Dn. 27 VI 1914 zdał maturę. Po wybuchu pierwszej wojny światowej zgłosił się 31 VIII t.r. do Legionu Wschodniego, a po jego rozwiązaniu 21 IX do Legionu Zachodniego w Krakowie. Zachorował na czerwonkę i został 8 XII zwolniony oraz odesłany 12 XII na leczenie do Rudnic (Roudnice) nad Łabą; na początku r. 1915 przeniesiono go do obozu polskiego w czeskiej miejscowości Choceň. Od maja t.r. organizował tam drużynę skautową i otrzymał 1 VIII stopień przodownika. Powołany w maju 1916 do armii austro-węgierskiej, służył w 61. baonie saperów w Krems nad Dunajem, a następnie na froncie włoskim. W październiku 1918 został ranny nad Soczą (Isonzo); leczył się w szpitalach w Bozen (Bolzano), Innsbrucku, Pardubicach i Mährisch Schönbergu (Šumperk). Dn. 2 XI t.r. wrócił do Lwowa, gdzie został uwięziony przez oficera ukraińskiego w piwnicy kamienicy przy Rynku 41. Po oswobodzeniu miasta przez Polaków zgłosił się 23 XI do WP i został przydzielony do oddziału wartowniczego 30. Pułku Piechoty im. króla Jana Sobieskiego (od 15 II 1919 3. Pułk Strzelców Lwowskich, od 1 V 1919 – 40. pp). Następnie służył jako plutonowy w stacjonującej we Lwowie 1. komp. etapowej. Równocześnie od r. 1919 uczył się śpiewu solowego w Szkole Muzycznej im. Ignacego Paderewskiego we Lwowie oraz pobierał prywatne lekcje śpiewu u Ireny Różyckiej. Ponownie włączył się w ruch skautowy; 24 V t.r. został mianowany sekretarzem lwowskiej Miejscowej Komendy Skautowej. Dn. 20 XII awansował do stopnia sierżanta. Powołany 28 IV 1920 do Naczelnej Komendy Skautowej we Lwowie, był od 10 VII t.r. gospodarzem kursu instruktorskiego przyszłej Męskiej Chorągwi Lwowskiej w Rzęsnej Polskiej (pow. lwowski). Walczył w wojnie polsko-sowieckiej 1920 r. Dn. 15 XII został mianowany podharcmistrzem. Po powołaniu 1 I 1921 Męskiej Chorągwi Lwowskiej, obejmującej tereny województw lwowskiego, stanisławowskiego i tarnopolskiego, pełnił w niej funkcję kierownika referatu personalnego. Dn. 19 IV t.r. został w WP przeniesiony do rezerwy. Z okazji Zlotu Harcerstwa Lwowskiego (1–3 VII) przygotował z Wacławem Muszyńskim wystawę w Kasynie Miejskim o dziesięcioleciu miejscowego skautingu. Jesienią t.r. objął komendę Obwodu III lwowskiego Hufca Męskiego. W tym okresie pracował też jako referent personalny i rejestrator korespondencji poufnej w wojskowym Dowództwie Okręgu Generalnego we Lwowie (do 30 IV 1923). Od 14 I 1923 był drużynowym I Lwowskiej Drużyny Harcerzy, ale z funkcji tej zrezygnował 4 III t.r., po powołaniu do komendy lwowskiego Hufca Męskiego. Od 1 X pracował w I Wydz. Izby Skarbowej we Lwowie. Kierował reprezentacją I Lwowskiej Drużyny Harcerzy na Harcerski Zlot Narodowy w Warszawie w r. 1924, a w lipcu r.n. był komendantem obozu wędrownego «dookoła Polski» (Lwów–Lesko–Zakopane–Tarnów). W r. 1927 został harcmistrzem, ale zrezygnował z pracy w komendzie Hufca Męskiego, koncentrując się na karierze wokalnej. Dn. 9 VII t.r. zdał egzamin państw. w ZASP w Warszawie i nabył uprawnienia do występowania publicznego. W sezonie 1928/9 śpiewał w operze lwowskiej, gdzie występował jako Cicilo, komorzysta, w „Klejnotach Madonny” E. Wolfa-Ferrariego (5 XII 1928 – 12 III 1929); później koncertował w Polskim Radiu.
W l. 1928–31 był S. hufcowym Hufca Męskiego we Lwowie i kierownikiem Wydz. Organizacyjnego komendy Męskiej Chorągwi Lwowskiej. Kierował reprezentacją lwowskich drużyn na II Zlot Narodowy Harcerzy w Poznaniu (1929) oraz wydz. organizacyjnym komendy wyprawy na Zlot Skautów Słowiańskich w Pradze (1931). Od 19 XII 1931 (z przerwą od kwietnia do sierpnia 1932) do lipca 1933 (formalnie do 7 XII 1933) był komendantem Lwowskiej Chorągwi Harcerzy. Od r. 1932 kierował komisją prób na stopień harcmistrza. Przewodził wydz. organizacyjnemu w komendzie wyprawy na IV Światowy Zlot Skautowy w Gödölő na Węgrzech (1933). W l. 1934–5 ponownie kierował wydz. organizacyjnym komendy Lwowskiej Chorągwi Harcerzy; 4 V 1935 został jej komendantem. Na Zlocie Jubileuszowym ZHP w Spale (10–25 VII 1935) był komendantem podobozu Lwowskiej i Wołyńskiej Chorągwi Harcerzy oraz komendantem, wchodzącego w skład tego podobozu, hufca drużyn polskich z zagranicy i gości z innych państw. Uczestniczył w II Światowym Zlocie Roversów na wyspie Ingarö w Szwecji (1935) oraz w V Światowym Zlocie Skautowym w Vogelenzang-Bloemendaal w Holandii (1937). W r. 1937 był komendantem drużyny reprezentacyjnej ZHP podczas wizyty prezydenta RP Ignacego Mościckiego w Bukareszcie oraz komendantem wyprawy polskiej na Wystawę Światową w Paryżu. W l. 1938–9 kierował Referatem Zagranicznym komendy Lwowskiej Chorągwi Harcerzy. Jesienią 1938 prowadził rozmowy z dowódcą Okręgu Korpusu nr VI we Lwowie gen. Władysławem Langnerem o organizacji pomocniczych oddziałów wojskowych na wypadek wojny. W r. 1938 ponownie został zatrudniony w operze lwowskiej.
Po wybuchu drugiej wojny światowej, 1 IX 1939, organizował S. we Lwowie Pogotowie Harcerzy, a od 5 IX t.r. służył pod dowództwem Zbigniewa Czekańskiego w I Ochotniczej Kompanii Harcerskiej Obrony Lwowa. Na kilka godzin przed wkroczeniem do miasta Armii Czerwonej uczestniczył 22 IX w powołaniu Harcerskiej Organizacji Niepodległościowo-Wojskowej (został w niej pierwszym zastępcą komendanta, Wilhelma Słabego), a po jej włączeniu w październiku do Polskiej Organizacji Walki o Wolność, podporządkowanej 24 XII Naczelnictwu Szarych Szeregów w Warszawie, został drugim zastępcą Słabego jako komendanta Obszaru Wschód. Jednocześnie był do stycznia 1940 komendantem konspiracyjnej Lwowskiej Chorągwi Harcerzy. Po aresztowaniu przez NKWD dwóch kolejnych szefów Komendy Obszaru Wschód, Słabego (z 21 na 22 III 1940) i Leopolda Adamcio (14 V 1940) objął 15 V 1940 stanowisko jej komendanta. W nocy z 27 na 28 VI 1940 został również aresztowany; osadzono go w lwowskich więzieniach kolejno przy ul. Zamarstynowskiej, ul. Łąckiego oraz ul. Kazimierzowskiej (Brygidki). Miał być oskarżony w procesie grupy harcerzy, do którego jednak nie doszło z powodu wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej. Po wycofaniu się wojsk sowieckich ze Lwowa zbiegł 30 VI 1941 z więzienia w Brygidkach. Podczas okupacji niemieckiej pracował w grupie tzw. strzykaczy w Inst. Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami (Institut für Fleckfieber und Virusforschung) Rudolfa Weigla. W marcu 1943 organizował nowe komórki Szarych Szeregów i uczestniczył w tzw. spotkaniach czwartkowych w mieszkaniu Jana Reutta przy ul. Pułaskiego 14. Po ponownym zajęciu Lwowa przez Armię Czerwoną, w lipcu 1944, podjął pracę w Państw. Teatrze Opery i Baletu. W ramach tzw. repatriacji wyjechał ze Lwowa 30 IX 1945.
S. zamieszkał w Bochni, gdzie w lutym 1946 został zatrudniony w Urzędzie Miasta jako zastępca rachmistrza. Równocześnie był reżyserem teatralnym w tamtejszym Domu Kultury oraz wizytatorem miejscowego Hufca Harcerzy. W sierpniu t.r. wyjechał do Bytomia i od 1 IX pracował tam w Operze Śląskiej oraz Wydz. Finansowym Miejskiej Rady Narodowej. Na scenie Opery Śląskiej (od 1 IX 1949 Państw. Opera Śląska) występował w chórze (w głosach tenorowych), a także w rolach solowych jako Gaston w „Traviacie” G. Verdiego (premiera 9 II 1946, wznowienie od 23 XI 1946, reż. Adam Dobosz), król Zygmunt August w „Panu Twardowskim” Ludomira Różyckiego (premiera 10 IV 1948, reż. Stanisław Miszczyk), Kapłan w balecie „Swantewit” Piotra Perkowskiego (premiera 26 II 1949, reż. Miszczyk) oraz Mieszczanin w „Wesołych kumoszkach z Windsoru” O. Nicolaia (premiera 1 II 1958, reż. Lia Rotbaumówna). Do r. 1950 śpiewał też jako solista w Tow. Śpiewaczym «Halka» w Bytomiu. Był członkiem ZASP, Związku Zawodowego Muzyków RP, Związku Zawodowego Przyjaciół Kultury i Sztuki (od r. 1949), Stow. Polskich Artystów Teatru i Filmu – ZASP (od r. 1952) i Stow. Polskich Artystów Muzyków (od r. 1960). Należał też do Polskiego Tow. Numizmatycznego, Stow. Miłośników Dawnej Broni i Barwy oraz Polskiego Związku Filatelistów. W r. 1964 przeszedł na emeryturę. W dwóch numerach londyńskiego pisma „Skaut” (1973 nr 17, 1975 nr 18/19) opublikował pod pseud. A.Sz. wspomnienia z wypraw na przedwojenne zloty harcerskie. W r. 1976 uczestniczył we Wrocławiu w spotkaniu członków I Lwowskiej Drużyny Harcerskiej. Zmarł 21 IV 1980 w Bytomiu, został pochowany 24 IV na cmentarzu Mater Dolorosa przy ul. Piekarskiej (pole 7, rząd 2, grób 58–60). Był odznaczony Odznaką Honorową «Orlęta» (1919), Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem Zwycięstwa i Wolności (1945) oraz Medalem X-lecia Polski Ludowej.
S. rodziny nie założył.
Jarzembowski K., Kuprianowicz L., Harcmistrzynie i Harcmistrze Związku Harcerstwa Polskiego mianowani w latach 1920–1949, Kr. 2006; Materiały do Harcerskiego Słownika Biograficznego, „Harcerstwo” R. 37: 1995 nr 9 s. 141; Mazur G., Węgierski J., Konspiracja lwowska 1939–1944. Słownik biograficzny, Kat. 1997 (fot.); Słown. Teatru Pol., II (fot.); – Błażejewski W., Z dziejów harcerstwa polskiego (1910–1939), W. 1985; Gruchała-Węsierski M., Z życia i działalności bibliofilów polskich w latach II wojny światowej, „Roczn. B. Narod.” T. 14: 1978 [1980] s. 284; Jabrzemski J., Chorągwie Wschodnie „Szarych Szeregów”, cz. 1, „Harcerstwo” R. 37: 1995 nr 4/5 s. 30, 32, 36, 39; tenże, Harcerze z Szarych Szeregów, W. 1997; Kozimala I., Lwowska Chorągiew Harcerzy ZHP w latach 1921–1939, Przemyśl 2007; taż, Polski skauting męski w Galicji Wschodniej w latach 1911–1920, Kr. 2009; Miszczuk M., Bilans otwarcia. Odsłona II: 1918–1920, „Harcerstwo” R. 30: 1988 nr 8 s. 27; Od pierwszej „Halki”. Opera Śląska w latach 1945–1985. Księga pamiątkowa Opery, Kat. [1986] s. 52, 277, 279; Opera Śląska 1945–1955, Stalinogród 1956 s. 92, 97, 123; Rudolf Stefan Weigl (1883–1957) – profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, twórca szczepionki przeciw tyfusowi plamistemu: wystawa i publikacja przygotowana z okazji ogólnopolskiej sesji pod tytułem „Profesor dr Rudolf Stefan Weigl i działalność jego Instytutu Tyfusowego we Lwowie w latach 1939–1944”, Wrocław, październik 1994 r. Muzeum Arsenał, Wr. [1994] s. 35–6, 58 (fot.); Szare Szeregi. Harcerze 1939–1945, W. 1988 I–II; Węgierski J., Lwów pod okupacją sowiecką 1939–1941, W. 1991 (fot.); – Błażejewski W., Ingarö – Wyspa Braterstwa. Wspomnienia z wyprawy polskiej na II Światowy Zlot Roversów na Ingarö w Szwecji w 1935 r., W. 1936 s. 131; Jubileuszowy Zlot Harcerstwa Polskiego. Spała 11–25 lipca 1935 r. Przewodnik po Zlocie. Dzienniczek uczestnika, W. 1935 s. 26; Od lat najmłodszych do późnej siwizny… Wspomnienia harcerzy obrońców Lwowa 1939, Kr. 2001 XII 26 (fot.), s. 28–37; Reutt J., Aleksander Szczęścikiewicz, w: Od lat najmłodszych do późnej siwizny… Wspomnienia harcerzy obrońców Lwowa 1939, Kr. 2000 IX 74–80; Sielski J., Otchłań. Czas czwartego rozbioru Rzeczypospolitej Polskiej i nieustającej walki Polaków o odzyskanie niepodległości, W. 1995 s. 257–60; Sławski A. J., Ścieżka przez życie, Kat. 1995 s. 47, 53 (mszp. w posiadaniu autora); Uniwersytet Wrocławski w latach 1956–1959, Wr. 1964 (dot. brata S-a, Zbigniewa); Wspomnienia harcerzy-uczestników obrony Lwowa we wrześniu 1939 roku, Kr. 2002; – „Czas. Skarbowe” R. 4: 1929 nr 7/8 s. 173, R. 7: 1932 nr 2 s. 58; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: Almanach sceny polskiej, T. 21: 1979/80 [1982]; – B. Jag.: rkp. Przyb. 424/01 (arch. Jerzego Polaczka); B. Ossol.: akc. 5/00–14/00 (papiery S-a oraz jego rodziców); Inst. Teatr. im. Zbigniewa Raszewskiego w W.: sygn. 652, 1418 (fot., akta S-a z ZASP); – Mater. Red. PSB: Popiel M., Aleksander Szczęścikiewicz (1897–1980) – ostatni komendant lwowskiej Chorągwi Harcerzy ZHP, „Skaut” (Tarnów) 2009 nr 3/4 s. 2–10 (fot., wydruk strony internetowej: www.skaut.okay.pl/download/sk_03_19.pdf); – Informacje Barbary Maresz z Ligoty koło Bielska-Białej oraz Działu Kadr Opery Śląskiej i USC w Bytomiu.
Janusz Wojtycza