Spasowski (Grott-Spasowski) Aleksander, pseud.: A Sp...ski (ok. 1808 – ok. 1847), poeta. Pochodził z rodziny ziemiańskiej osiadłej na Białorusi w gub. witebskiej. W końcu XIX w. Spasowscy posiadali duże dobra w pow. lepelskim; Nikodem Grot-Spasowski był marszałkiem pow. lepelskiego.
S. otrzymał staranne wychowanie, kształcił się zapewne w gimnazjum klasycznym, potem studiował na Uniw. Wil. Od wczesnej młodości pisał wiersze, fraszki, szarady oraz przekładał poezje z języka łacińskiego. Pierwsze utwory literackie S-ego ukazały się w r. 1825 w „Dzienniku Wileńskim”, z którym współpracował do r. 1828. Tu opublikował kilkadziesiąt utworów, w tym próby przekładów, m.in. Horacego, Owidiusza i Marcjalisa. W l. 1828–9 napisał dziewięć ballad, niektóre z nich zostały osnute na podaniach czy motywach ludowych. Zdaniem Czesława Zgorzelskiego «większość z nich to nieudane próby połączenia nawyków dumy sentymentalnej z nowymi tendencjami ballady romantycznej». Brak materiałów biograficznych o przebiegu życia S-ego, jedynie drobne aluzje zawarte w niektórych utworach, zwłaszcza w listach poetyckich adresowanych do przyjaciół, sugerują, że służył w wojsku rosyjskim, stąd realistyczne opisy życia żołnierskiego może powstawały w miejscach postoju, np.: Mohylew, Peczersk (1828–9), Chocim (1830), Tulczyn (1831), Ostaszków, Twer, Nowogród koło jeziora Ładoga (1832), Wielkie Łuki (1834).
W r. 1835 nawiązał S. współpracę z „Tygodnikiem Petersburskim” i do r. 1840 opublikował na jego łamach kilkadziesiąt utworów, które znalazły się, obok wcześniej drukowanych, w dwutomowej edycji Poezji (Wil. 1840), wydanych własnym nakładem. W przedmowie, bardzo chaotycznie napisanej, utrzymanej w formie dyskusji między kilkoma osobami, przedstawił S. poglądy na sztukę i literaturę, zwłaszcza poezję romantyczną. Pochwalił tu m.in. Bohdana Zaleskiego, polemizował natomiast z pochlebnym sądem Maurycego Mochnackiego o „Zamku Kaniowskim” Seweryna Goszczyńskiego, co wywołało oburzenie Michała Grabowskiego. W listach do Józefa I. Kraszewskiego z r. 1841 Grabowski ubolewał, że zbyt pochlebnie ocenił wcześniejsze utwory S-ego, bo wydanie tomu pokazało, jak niewiele są one warte. Poezje S-ego na ogół oceniano bardzo krytycznie. Erazm Izopolski przychylnie potraktował tylko kilka sonetów, ballady uznał za wtórne, a drobnostki (fraszki) za zupełnie chybione. Tylko redaktor „Tygodnika Petersburskiego” Józef E. Przecławski uznał S-ego za prawdziwego poetę. Po r. 1840 przestał S. pisać. Zmarł ok. r. 1847.
O stosunkach rodzinnych S-ego brak informacji.
Portret S-ego przez Józefa Oziębłowskiego, litogr., w: Spasowski A., Poezje, Wil. 1840; – Estreicher w. XIX; – Janowski, Słown. bio-bibliogr. Uniw. Wil. (tu błędnie Wincenty Grott-Spasowski); – Słown. Geogr. (Horodzieniec, Kaniewo, Lepel, Mitkowicze, Wodopoje, Zabołocie); – Inglot M., Polskie czasopisma literackie ziem litewsko-ruskich w l. 1832–1851, W. 1966 s. 50; Opacki I., Zgorzelski C., Ballada, Wr. 1970; Stankiewicz S., Pierwiastki białoruskie w polskiej poezji romantycznej, Wil. 1936 cz. 1 s. 287–92; Straszewska M., Czasopisma literackie Królestwa Polskiego, Wr. 1953–9 cz. 1 s. 39; Zdziarski S., Pierwiastek ludowy w poezji polskiej XIX w., W. 1901 s. 583–7; – Ballada polska, Oprac. C. Zgorzelski, Wr. 1962 s. 93–8; Grabowski M., Listy literackie, Kr. 1934; Hertz, Zbiór poetów pol., Ks. 2, 7; – [Rec. Poezji S-ego]: „Orędownik Nauk.” (P.) 1841 nr 8, „Tyg. Pet.” 1841 nr 32, 38 (odpowiedź na rec. E. J.), nr 47 ([Izopolski E.] E. J.), nr 74, 78 ([Przecławski J. E.] Micros); – IBL PAN: Kartoteka bibliogr. (A. Bara).
Cecylia Gajkowska