Olendzki Aleksander Stefan Jerzy (1879–1944), inżynier elektryk-teletechnik, dyrektor Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej w Warszawie. Ur. 22 II w Warszawie, był synem Władysława (zob.) i Heleny z Dowojno-Sylwestrowiczów. Po ukończeniu w r. 1896 szkoły realnej Wojciecha Górskiego w Warszawie zdał maturę w r. 1897 w państwowym gimnazjum realnym w Warszawie. Następnie studiował w Szkole Technicznej Poczt i Telegrafów w Petersburgu, którą ukończył (już po przekształceniu jej w Instytut Elektrotechniczny) ze srebrnym medalem (1902). Pracę zawodową rozpoczął w warszawskim okręgu pocztowo-telegraficznym. Następnie pracował w Tow. Telefonów H.T. Cedergren w Moskwie (1904–5) jako inżynier stacyjny, a po przeniesieniu do Warszawy na stanowisko wicedyrektora tego Towarzystwa zajmował się nadzorem nad intensywnie w tym okresie prowadzoną rozbudową miejskiej sieci kablowej telefonicznej w kanalizacji podziemnej. Uczestniczył w ogólnorosyjskich zjazdach elektrotechnicznych w Petersburgu (1903–4) i Moskwie (1908–9). W r. 1916 został dyrektorem Tow. Cedergren w Warszawie. Po odzyskaniu niepodległości Polski w r. 1918 podjął energiczną akcję jak najszybszego uruchomienia sieci telefonów warszawskich zdewastowanych przez niemieckiego okupanta. W r. 1922 przekształcono Tow. Cedergren w Polską Akcyjną Spółkę Telefoniczną (PAST), o kapitale polskim (głównie państwowym) i szwedzkim (koncernu Telefonaktiebolaget L. M. Ericsson); Spółka otrzymała 25-letnią koncesję rządową na budowę i eksploatację miejscowych urządzeń i sieci telefonicznych w Warszawie, Łodzi, Lwowie, Lublinie, Zagłębiu Sosnowiecko-Dąbrowskim (do r. 1934), Białymstoku, Zagłębiu Borysławskim i w Bydgoszczy (od r. 1934) i była największym przedsiębiorstwem eksploatacji telefonów w Polsce. O. został dyrektorem zarządzającym i prezesem zarządu PAST. We współpracy z resortem poczt i telegrafów i przy pomocy szwedzkiej firmy «Ericsson» zainicjował i rozwinął wiele prac związanych z unowocześnieniem urządzeń i sieci telefonicznych PAST, zarówno dla potrzeb abonentów indywidualnych (centrale miejskie), jak też dla instytucji (centrale abonenckie). W r. 1927 należał do inicjatorów wprowadzenia znormalizowanych typów aparatów telefonicznych i zainstalowania liczników w centralach. Głównym osiągnięciem O-ego było zapoczątkowanie w r. 1928 automatyzacji telefonów w Polsce. W tym zakresie był autorem założeń technicznych przełączania central i sieci telefonicznych z systemu ręcznego na automatyczny, co zastosowano najpierw w Łodzi (1929), a następnie w Warszawie (1930) oraz w innych miastach (do r. 1935). Ok. r. 1934 zainicjował O. instalowanie w centralach zegarynek, a także aparatów telefonicznych samoinkasujących w miejscach publicznych.
W l. 1916–19 pełnił O. funkcję honorowego konsula szwedzkiego w Warszawie. W l. 1916–17 prowadził wykłady łączności na kursach Polskiej Organizacji Wojskowej, a w l. 1918–19 wykłady teletechniki (jako pierwszy w Polsce) na Politechnice Warszawskiej. Brał udział w pracach społecznych zarządu Koła Elektrotechników przy Stowarzyszeniu Techników w Warszawie i w r. 1917 został członkiem powstałej wówczas Centralnej Komisji Słownictwa Elektrotechnicznego. W r. 1919 uczestniczył w zjeździe założeniowym Stowarzyszenia Elektryków Polskich (SEP), po czym od r. 1925 był członkiem komisji rewizyjnej Oddziału Warszawskiego SEP. Od r. 1933 był O. członkiem, a w r. 1939 prezesem zarządu Muzeum Techniki i Przemysłu w Warszawie. Należał do komitetu redakcyjnego biuletynu „Elektrotechnika” w „Przeglądzie Technicznym” (1904) i czasopisma „Światło i Siła” (1930). Od r. 1936 był członkiem komisji rewizyjnej wydawnictwa „Przegląd Elektrotechniczny”. W l. 1925–6 był prezesem Koła Teletechników, przekształconego w tym okresie w Stowarzyszenie Teletechników Polskich, w którym był potem członkiem i przewodniczącym komisji rewizyjnej.
Uczestniczył O. także w pracach przepisowo-normalizacyjnych Rady Teletechnicznej przy ministrze poczt i telegrafów, m. in. jako przewodniczący Komisji Normalizacji Łącznic Telefonicznych (1929–33). Opublikował kilka artykułów w „Przeglądzie Teletechnicznym”, m. in. na temat budowy telefonicznych sieci miejskich (1928) i uruchomienia automatycznej centrali telefonicznej w Łodzi (1930), a w wydawnictwie czeskim pt. „Elektrotechnika v Polsku” (Praha 1933) zamieścił opis koncesjonowanych sieci telefonicznych w Polsce. Był współautorem dwóch wydań „Kalendarza elektrotechnicznego” (W. 1919 i 1923–3) oraz broszury pt. „instalacje telefoniczne w domach” (W. 1938). O. gospodarował też w swojej posiadłości ziemskiej Moczulna w woj. białostockim.
Po napaści Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 r. O. kierował osobiście funkcjonowaniem telefonów warszawskich w czasie obrony stolicy. Podczas okupacji niemieckiej brał udział w zebraniach konspiracyjnych Sekcji Teletechnicznej SEP i w akcji ratowania jej mienia przed konfiskatą. Dn. 30 IX 1940 został usunięty przez Niemców z PAST (Spółka została wówczas przejęta pod nadzór Deutsche Post Osten). W związku z tzw. sprawą szwedzką (współdziałanie Szwedów z polskim ruchem oporu) został 19 VII 1942 aresztowany przez gestapo i uwięziony na Pawiaku, gdzie 9 V 1944 zmarł. Był odznaczony m. in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, szwedzkim Orderem Gustawa Wazy.
Z małżeństwa (1901) z Kamillą Ostrowską (1876–1977) pozostawił córki: Halinę, zamężną Święcicką (1902–1972), redaktora, Bogdanę, zamężną Krakowską (1904–1973), urzędniczkę, i Annę zamężną Janiszowską 1. v. Sobertinową (ur. 1906), księgarza, oraz syna Władysława (ur. 1914), biologa, redaktora w Państwowym Wydawnictwie Naukowym w Warszawie.
Bibliogr. Warszawy. Wydawn. ciągłe 1904–18; toż 1919–28; Dębicki S., Słownik elektrotechniki prądów słabych, P. 1922 s. 4; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Who’s Who in Central and East-Europe, Zurich 1935, 1937; Spis (imienny) członków Stow. Techników (Polskich), W. 1918–1923; Spis inżynierów elektryków polskich, W. 1936; – Bartoszewski W., Warszawski pierścień śmierci 1939–1944, W. 1970; Gnoiński K., Elektrotechnika prądów słabych. Z. 2: Telefonia, W. 1918 s. VI; Gospodarka elektryczna w Polsce, W. 1926 s. 172, 526–7, 1930 s. 1102–3; Historia elektryki polskiej, W. 1974–6 I–III; Historia SEP 1919–1959, W. 1959; Politechnika Warszawska 1915–1925, W. 1925 s. 363 (życiorys), 529; Profesor inżynier Stanisław Odrowąż Wysocki, W. 1932 s. 105, 113; Rudzińska H., „Sprawa szwedzka” w pełnym świetle, „Stolica” 1977 nr 10 s. 7, nr 11 s. 6 (fot.); – Avtobiografii okončivšich kurs v Elektrotechničeskom institute 1889–1904, Pet. 1905 s. 94a (fot.), 95; Cywilna obrona Warszawy we wrześniu 1939, W. 1964; Informator o władzach i organach SEP, W. 1935 s. 34, 79, 1936–7 s. 7, 23, 49, 1937–8 s. 8, 32, 69, 1939 s. 35, 84, 124, 151; Kalendarzyk polityczno-historyczny m. stoł. Warszawy na r. 1917; Śliwicki Z., Meldunek z Pawiaka, W. 1974; Wanat L., Za murami Pawiaka, W. 1972 s. 522; Wspomnienia więźniów Pawiaka, W. 1977; – „Biul. Muz. Techn. i Przem.” 1938 nr 6 s. 1, 57, 61, 1939 nr 7 s. 1; „Godzina Polski” 1916 nr 92 s. 5; „Kraj” (Pet.) 1902 nr 28 s. 18; „Przegl. Elektrotechn.” 1921 s. 21, 27, 1926 s. 172, 174, 180, 192, 209, 1927 s. 122, 123, 141, 171, 186, 208, 265, 1930 s. 296, 297, 594, 1932 s. 145, 217, 305, 1933 s. 582, 1934 s. 370, 1935 s. 349, 1936 s. 426, 1937 s. 709, 1938 s. 434, 505, 719, 747, 1939 s. 602, 620, 651 (fot.), 655, 670, 700, 766, 1946 s. 66; „Przegl. Telekomunikacyjny” 1969 s. 176 (życiorys, fot.); „Przegl. Teletechn.” 1929 s. 94, 187, 188, 263, 1930 s. 79, 136, 137, 199, 328, 1931 s. 232, 1932 s. 250, 282, 1933 s. 24, 27, 154, 156, 217, 218, 1934 s. 154, 185, 188, 1935 s. 155, 1936 s. 26, 1937 s. 187, 1938 s. 147, 150, 153, 377; Trudy vserossijskovo elektrotechničeskovo s’jezda, S. Pet. 1905 III, 1910 V; „Ziarno” 1908 nr 6 s. 14 (fot.); – AAN: Min. Poczt i Telegrafów; Centr. Arch. KC PZPR: 202/II-37; Arch. Muz. Więzienia „Pawiak” w W.: Kartoteka osobowa więźniów; Arch. SEP w W.: Księga protokołów Stow. Teletechników Pol. z l. 1935–9 (mszp) i Księga protokołów zebrań zarządu Sekcji Teletechnicznej SEP z l. 1945–51 (mszp.); – Informacje syna Władysława oraz Stanisława Ignatowicza i Stanisława Kuhna.
Jerzy Kubiatowski