Stromfeld-Klamrzyńska Aleksandra z Szumińskich, 1.v. Klamrzyńska, 2.v. Stromfeld (1859–1946), śpiewaczka.

Ur. 26 V w Tykocinie, była córką Sylwestra Szumińskiego i Emilii z Michałowskich.

Przed r. 1880 poślubiła Aleksandra nieznanego z imienia Klamrzyńskiego. Po śmierci męża od r. 1880 studiowała jako Klamrzyńska w Inst. Muzycznym w Warszawie grę na fortepianie u Jana Śliwińskiego oraz teorię muzyki u Karola Studzińskiego i Gustawa Roguskiego; miała zamiar zostać nauczycielką. Na jej możliwości wokalne zwrócił uwagę artysta Teatru Wielkiego Tytus Mikulski, u którego uczyła się śpiewu. Dzięki niemu już 16 XI 1881 debiutowała jako śpiewaczka na estradzie warszawskiego Tow. Muzycznego. Za namową jednego z dyrektorów opery Warszawskich Teatrów Rządowych (WTR) Adama Münchheimera zdecydowała się na karierę śpiewaczki. Odtąd lekcje u Mikulskiego opłacała prawdopodobnie dyrekcja WTR. Dn. 8 II 1883 zadebiutowała w WTR partią Helenki w operze „Duch wojewody” Ludwika Grossmana; dyrekcja WTR podpisała z nią w tym czasie trzyletni kontrakt. Wg recenzenta „Kuriera Warszawskiego” (1883 nr 32) miała «niewielki, ale bardzo sympatyczny głos sopranowy», a wg Michała Chomińskiego charakteryzowały ją «głos świeży, dźwięczny, rozległej skali, technika dość wyrobiona, ujmująca powierzchowność». Po ukończeniu studiów w r. 1884 została solistką; śpiewała partie sopranowe: Hanny w „Strasznym dworze” i Chichy w „Jawnucie” Stanisława Moniuszki, Filipiny w „Mignon” A. Thomasa, Lady Harriet w „Marcie” F. Flotowa, Zerliny w „Don Giovannim” W. A. Mozarta, Adiny w „Napoju miłosnym” G. Donizettiego. Na zaproszenie Józefiny Reszke doskonaliła pod jej kierunkiem umiejętności wokalne. Gry dramatycznej uczyła się u Czesława Stromfelda, którego poślubiła 7 IX t.r.; odtąd występowała jako Stromfeld-Klamrzyńska. Dwa dni później na zamku w Warszawie śpiewała dla cara Aleksandra III i carowej Marii Pietrowny. Koncertowała także w Ciechocinku oraz 19 I 1885 z pianistą Emanuelem Kanią w Lublinie. T.r. odeszła S.-K. z WTR i zaproszona przez Operę Cesarską wyjechała na występy gościnne do Petersburga; przy okazji szkoliła tam głos u C. Trombiniego. Następnie jako Emma Stromfeld występowała m.in. w Moskwie, Tyflisie, Charkowie i Odessie.

Po powrocie w r. 1886 do Warszawy doskonaliła S.-K. warsztat u Teodozji Friderici-Jakowickiej. Występowała na wielu scenach europejskich, m.in. w Mediolanie (Teatro dal Verme, La Scala w r. 1889), Madrycie (1890), w Londynie w Covent Garden (tytułowa rola w „Łucji z Lammermooru” Donizettiego, Gilda w „Rigoletto” G. Verdiego i Katharine w „Gwieździe północy” G. Meyerbeera), Florencji, Neapolu, Palermo, Hadze i Amsterdamie. Umiejętności wokalne doskonaliła w tym czasie głównie u F. Lampertiego w Mediolanie i D. Artôt w Paryżu, a także u L. Mancinellego w Madrycie, C. Rossiego we Florencji i Guarcii w Neapolu. Na koncertach estradowych występowała m.in. ze skrzypkiem P. Sarasatem, pianistką A. Jesipową i tenorem E. Tamberlikiem. W r. 1891 śpiewała w operze lwowskiej m.in. role tytułowe w „Łucji z Lammermooru” i „Dinorah” Meyerbeera oraz partię Małgorzaty w „Fauście” Ch. Gounoda. Od lipca 1892 występowała w Teatrze Wielkim w Warszawie wykonując partie Łucji w „Łucji z Lammermooru”, Violetty w „Traviacie” Verdiego, Julii w „Romeo i Julii” Gounoda, Neddy w „Pajacach” R. Leoncavalla i Rozyny w „Cyruliku sewilskim” Rossiniego. Po tych występach Jan Kleczyński napisał: «zarówno technika równa, perlista i pełna elegancji, jak i gra dowcipna i naturalna» („Echo Muzycz. Teatr. i Artyst.” 1892 nr 476). W maju 1893 na tejże scenie w partii Hanny ze „Strasznego dworu” partnerowała Janowi i Edwardowi Reszkom. Po zakończeniu 14 VII t.r. występów w Teatrze Wielkim, występowała t.r. w Odessie, a w r. 1895 w Mediolanie i Lizbonie. W styczniu i lutym 1896 śpiewała w Warszawie (dziesięć koncertów, m.in. partie Łucji i Gildy), a następnie w Wilnie i Neapolu. W marcu 1897 wystąpiła w Warszawie pięciokrotnie, po czym ponownie śpiewała w Mediolanie, a także w Bergamo i Florencji. Po zakończeniu w r. 1898 kariery koncertowej i scenicznej osiadła w Odessie; tam przez dwadzieścia lat prowadziła działalność pedagogiczną. W r. 1919 przeniosła się do Polski; zamieszkała w Kielcach, gdzie nadal uczyła śpiewu. S.-K. uchodziła za jedną z najwybitniejszych śpiewaczek operowych końca XIX w. Podkreślano artyzm techniki, łatwość operowania ozdobnikami koloraturowymi i skalę głosu, a także wdzięk. Miała w repertuarze arie z ok. sześćdziesięciu oper, oprócz wymienionych także z „Lunatyczki” i „Purytan” V. Belliniego oraz „Hugonotów” Meyerbeera. Zmarła 31 III 1946 w Kielcach, została pochowana 3 IV na cmentarzu Starym (kw. 11c).

S.-K. była dwukrotnie zamężna. Po śmierci (ok. 1880) Klamrzyńskiego, poślubiła Stromfelda, pseud. sceniczny Czewita (1849 – 14 V 1892), aktora związanego w l. 1876–86 z WTR; był on również sekretarzem prezesa W. Wsiewołożskiego (1882–6), a także reżyserem teatrów Małego (1880–2) i Nowego (1881–2). Od r. 1886 towarzyszył S.-K-iej w podróżach zagranicznych.

Album teatralny, W. 1897 II 60 (ilustr. s. 59); Bieńka M. O., Repertuar Warszawskich Teatrów Rządowych 1891–1900, W. 1995; Kutsch K. J., Riemens L., Grosses Sängerlexikon, München 2003 VI; Reiss J. W., Polscy śpiewacy i polskie śpiewaczki, W. 1948; Słown. Muzyków Pol., II; Słown. Teatru Pol.; – Kleczyński J., Aleksandra Stromfeld-Klamrzyńska, „Echo Muzycz. Teatr. i Artyst.” 1892 nr 459 (rys. E. Nicza); – „Echo Muzycz. Teatr. i Artyst.” 1885 nr 68, 1892 nr 480, 1893 nr 509, 1896 nr 644; „Kur. Warsz.” 1892 nr 31; „Tyg. Ilustr.” 1892 nr 132 (ilustr.); – Arch. Diec. w Kielcach: Akt zgonu nr 91/1946; IS PAN: Zbiory Specjalne, sygn. 1067/73 (Chomiński M., Wykaz chronologiczny aktorów teatru warszawskiego z lat 1774–1873, rkp.); – Informacje Barbary Chmary-Żaczkiewicz z W.

Jacek Chodorowski