Liczmański Alf (1904–1940), działacz harcerski w Gdańsku, pedagog, więzień Stutthofu. Ur. 10 X w Gdańsku, syn Stanisława i Teofili z Wielgoszewskich. Ojciec L-ego, krawiec, działacz Polonii Gdańska, należał od r. 1912 jako skarbnik do zarządu oddziału gdańskiego Tow. «Straż», organizacji Polaków zaboru pruskiego. L. uczęszczał do szkoły powszechnej i niemieckiego gimnazjum w Gdańsku, które ukończył w r. 1925. Miał szerokie zainteresowania: grał na skrzypcach, zajmował się fotografiką, odznaczał się uzdolnieniami matematycznymi oraz językowymi. Po maturze rozpoczął studia w Wyższej Szkole Technicznej w Gdańsku, na wydziale drugim budowy i na wydziale budownictwa lądowego, gdzie uzyskał półdyplom. Studia przerwał w r. 1926 z powodu trudnych warunków materialnych i choroby rodziców. Podjął pracę jako tłumacz w Izbie Handlowej w Gdańsku, a od października t. r. jako nauczyciel kontraktowy stenografii polskiej i niemieckiej oraz liternictwa artystycznego w Polskich Szkołach Handlowych Macierzy Szkolnej w Gdańsku. W r. 1936 uzyskał L. nominację na nauczyciela etatowego tych szkół i na tym stanowisku pozostał do chwili wybuchu drugiej wojny światowej. Jako nauczyciel posiadał duży wpływ na młodzież. Opracował podręcznik stenografii niemieckiej oraz stenografii angielskiej, jedyne w tym zakresie prace w języku polskim.
Głównym terenem działalności L-ego i jego pasją życiową było harcerstwo. Na terenie Gdańska wyrosło ono z tajnej organizacji młodzieżowej Tow. Filaretów, którego L. był członkiem. Był następnie jednym z założycieli powstałej 8 VIII 1920 pierwszej męskiej drużyny imienia Zygmunta Augusta w Gdańsku. Do czynnej pracy instruktorskiej w harcerstwie wrócił L. w r. 1934 obejmując stanowisko zastępcy komendanta hufca harcerzy w Gdańsku, 2 V 1934 uzyskał stopień podharcmistrza, a we wrześniu 1934 objął komendę Gdańskiego Hufca Harcerzy. Po utworzeniu odrębnej Chorągwi Harcerzy w Gdańsku 10 I 1935 L. objął komendę Chorągwi Gdańskiej, uzyskując 3 III 1935 stopień harcmistrza. Był inicjatorem i redaktorem nieregularnie ukazującego się w l. 1935–6 pisma pt. „Zewie”, wydawanego przez gdański oddział Związku Harcerstwa Polskiego. Z ważniejszych artykułów L-ego w tym piśmie należy wymienić programowy artykuł pt. Idea harcerska w wychowaniu młodzieży polskiej w Gdańsku („Zewie” 1935 nr 1).
Rozwój harcerstwa polskiego w Gdańsku to w dużym stopniu zasługa L-ego. W r. 1939 harcerstwo polskie w Gdańsku liczyło 4 hufce, kilkanaście drużyn i specjalny Hufiec Morski. L. brał udział w licznych obozach i zlotach harcerskich, m. in na Węgrzech (1933), w Holandii (1937), w Austrii, we Francji, oraz w lipcu 1939 w Londynie. W r. 1934 podjął starania o rozszerzenie działalności harcerskiej także na teren Powiśla, jednak z powodu wrogiego stosunku władz hitlerowskich nie udało mu się tej inicjatywy zrealizować. Działalność L-ego nie uszła uwadze hitlerowców. Jeszcze przed wojną był stale pod obserwacją tajnej policji gdańskiej.
Wybuch wojny 1939 zaskoczył L-ego w Gdyni. Próbował on tam organizować Ochotniczy Wojskowy Oddział Harcerzy Gdańskich. Po upadku Gdyni L. bezskutecznie usiłował przedostać się przez linię frontu w głąb kraju. Wkrótce potem został w Gdyni aresztowany i poprzez Victoria Schule i Nowy Port przewieziony do obozu koncentracyjnego w Stutthofie. Nie upadał tam na duchu, organizował życie kulturalne i samopomoc wśród więźniów. Nie udało się go złamać nawet specjalnymi torturami. W kartotece obozu zaznaczono, że jest on fanatycznym Polakiem i wodzem harcerstwa polskiego w Gdańsku, z adnotacją S. B. (Sonderbehandlung). Dn. 19 III 1940 zmaltretowanego L-ego przewieziono do Grenzdorfu (Graniczna Wieś), podobozu Stutthofu. Następnego dnia został tam rozstrzelany.
L. byf żonaty od r. 1931 (2 II) z Janiną Nelkowską i pozostawił jedyną córkę Reginę (ur. 1934), magistra filologii polskiej. Po wojnie, w r. 1948 zwłoki L-ego zostały ekshumowane i dn. 14 XI t. r. uroczyście pochowane na cmentarzu na Zaspie w Gdańsku. Pamięć L-ego została uczczona przez nazwanie jego imieniem ulicy w Gdańsku-Oliwie, Szkoły Podstawowej nr 65 w Gdańsku, na której dziedzińcu umieszczono pomnik L-ego dłuta Wiktora Tołkina, przez nadanie imienia «Alf» hufcowi harcerzy Gdańsk-Śródmieście (18 X 1970), jak również nadaniem nazwy «Alf Liczmański» jednemu ze sportowych jachtów, a także przez położenie kamienia pamiątkowego w Alei Zwycięstwa w Gdańsku u wylotu ulicy Traugutta z napisem «Ku czci poległych w walce z Niemcami przywódców harcerzy gdańskich».
Szkic portretowy (wykonany w obozie Stutthof) przez Czesława Marczaka w posiadaniu rodziny; Fot. w posiadaniu rodziny oraz w zbiorach B. Gdań. PAN; – Dunin-Wąsowicz K., Obóz koncentracyjny Stutthof, Gd. 1970; E. K., Myśmy odeszli – Ty zostałeś, (fot.); Festschrift des Stadtischen Gymnasiums und Realgymnasiums in Danzig, Danzig 1933 s. 104; Kapiszewski H., Związek Harcerstwa Polskiego w Niemczech, W. 1969 s. 107–8; Milewski E., Opowieści gdańskich uliczek, Gdynia 1966 s. 159–64 (fot.); Pelczar M., Alf Liczmański komendant Chorągwi Harcerzy w Gdańsku, „Dzien. Bałtycki” 1946 nr 37; W XV-lecie Macierzy Szkolnej w Gdańsku 1921–1936, [Gd. 1936] s. 23 (fot.); Woźniak R., Gdańscy harcerze, „Litery” 1962 nr 7 s. 12–3 (fot.); „Dzien. Bałtycki” 1948 nr 316, 1970 nr 248 (fot.); „Gaz. Gdań.” 1935 nr 53; „Głos Wybrzeża” 1970 nr 248; – B. Gdań. PAN: rkp. Pol. Gd. 313; WAP w Gd.: rkp. 259, s. 666–669, 671, 673–674, 679, 681–682, 684; – Informacje J. Liczmańskiej z 16 II 1971 r.
Krzysztof Dunin-Wąsowicz