Stadler Alfred (1889–1944), dyrygent, pedagog, kompozytor. Ur. w Stanisławowie.
S. ukończył studia na uniwersytecie we Lwowie, gdzie otrzymał także wykształcenie muzyczne w Konserwatorium Galicyjskiego Tow. Muzycznego; gry na skrzypcach uczył się pod kierunkiem Maurycego Wolfstahla, teorii zaś, a następnie kompozycji, u Mieczysława Sołtysa. Karierę dyrygencką rozpoczął w r. 1912, obejmując kierownictwo artystyczne chóru «Hejnał» oraz amatorskiej orkiestry symfonicznej we Lwowie. W czasie pierwszej wojny światowej znalazł się w Moskwie, gdzie jako asystent dyrygenta pracował w operze. Po powrocie do kraju, na wiosnę 1919, przez kilka miesięcy był kierownikiem muzycznym i dyrygentem w teatrze w Kielcach za dyrekcji Tadeusza Wołowskiego. T.r. zaangażowany został do Teatrów Miejskich we Lwowie i objął stanowisko dyrygenta opery w Teatrze Wielkim. Gdy 27 IX 1920 powstał nowy, przeznaczony dla operetki teatr «Nowości» z własną orkiestrą, S. został tam zaangażowany na stanowisko dyrygenta. Na inaugurację przygotował operetkę „Księżniczka fokstrota” R. Stolza. W r. 1924 lwowski zespół operowo-operetkowy pod dyrekcją S-a udał się na letnie występy do Krakowa. Równolegle z działalnością w operze i operetce S. prowadził chóry amatorskie, m.in. chór męski Lwowskiego Tow. Śpiewaczego «Bard» (jeden z najlepszych polskich chórów męskich) i Chór Medyków Weterynaryjnych.
W r. 1926 objął S. w Stanisławowie stanowisko dyrektora artystycznego Tow. Muzycznego im. Stanisława Moniuszki i zajmował je do r. 1932. Kierował równocześnie utrzymywaną przez Towarzystwo szkołą muzyczną, która dzięki staraniom S-a, przekształcona została w r. 1929 w konserwatorium. Prowadził chór jego słuchaczy, dyrygował chórem męskim i 60-osobowym chórem mieszanym Towarzystwa oraz jego 48-osobową orkiestrą symfoniczną. Kierował także Teatrem im. Stanisława Moniuszki, przyczyniając się do wskrzeszenia tam tradycji półamatorskiej opery. W ukończonym w r. 1929 nowym gmachu teatru S. wystawił m.in. „Straszny dwór” S. Moniuszki (1930) i „Madama Butterfly” G. Pucciniego (1931).
W r. 1932 powrócił S. do Lwowa i poświęcił się głównie dyrygenturze chórowej. Przez wiele lat kierował chórami męskimi: Lwowskim Chórem Technickim, chórem «Hejnał», chórem Kolejowego Przysposobienia Wojskowego i chórem męskim «Bard». Chóry pod jego batutą odnosiły sukcesy, zdobywały nagrody i wyróżnienia na ogólnopolskich zawodach śpiewaczych: w Warszawie (1922, 1936), w Katowicach (1925), we Lwowie (1928), w Poznaniu (1929) i w Toruniu (1933). W r. 1935 na ogólnopolskim konkursie orkiestr i chórów Kolejowego Przysposobienia Wojskowego we Lwowie chór pod dyrekcją S-a otrzymał pierwszą nagrodę, a w r.n., na pierwszym zlocie śpiewaków polskich z kraju i zagranicy w Warszawie, na konkursie chórów w Filharmonii Warszawskiej zajął pierwsze miejsce w klasyfikacji krajowej zespołów męskich. S. działał także nadal w Stanisławowie jako dyrygent, prowadząc – po wyjeździe w r. 1937 Tadeusza Jareckiego – zespoły Tow. Muzycznego im. Stanisława Moniuszki oraz chór i orkiestrę symfoniczną Tow. Muzycznego im. Fryderyka Chopina. Był wybitnym dyrygentem, zwłaszcza chórowym, z prowadzonymi przez siebie chórami występował często na koncertach, podczas uroczystości państwowych, w operach wystawianych w Teatrze Wielkim oraz w oratoriach przygotowywanych przez Polskie Tow. Muzyczne.
Na dorobek kompozytorski S-a składają się utwory orkiestrowe, jak Fantazja symfoniczna i poemat symfoniczny Sułkowski, przede wszystkim jednak wokalne. Jego opera w jednym akcie Warszawianka (libretto S-a na podstawie dramatu Stanisława Wyspiańskiego), skomponowana ok. r. 1919, wystawiona została pod batutą Bronisława Wolfstahla i w reżyserii Michała Tarasiewicza 30 IV 1920 na scenie Teatru Wielkiego we Lwowie (powtórzono ją 9 razy, po raz ostatni 19 III 1935). Zdaniem krytyki opera ta, pozostając w kręgu tradycjonalizmu, była jednak efektowna, odznaczała się prostą budową, łatwą melodyką, jasną i dobrze brzmiącą harmonizacją.
Od początku swej działalności kompozytorskiej S. uprawiał ponadto świecką pieśń solową oraz chóralną. Jeszcze przed pierwszą wojną światową ukazały się we Lwowie Historia znad strumyka na głos wyższy z towarzyszeniem orkiestry lub fortepianu. Z pieśni solowych wymienić trzeba Wspomnienie na głos barytonowy z fortepianem, Aż do cmentarnych bram, Piosenkę, Jabłoneczkę, Pastorelle – na głos sopranowy z fortepianem. Na chór męski a capella były przeznaczone m.in.: ballada Alpuhara do słów Adama Mickiewicza, Przedświt do słów Zygmunta Krasińskiego na głos barytonowy z towarzyszeniem chóru a capella, pieśni: A ta dudka z zielonej wierzbiny do słów Kazimiery Iłłakowiczówny, Czardasz do słów Kazimierza Tetmajera, Hasło, Paź królowej, Mazurek, Tyś wszystkim, Trzpiotka, Pożegnanie, Siew wiosny, Jesień, Niezłomni, Nieznany żołnierz, W żałobne biją dzwony. Skomponował nadto Serenadę i Z wiosennych dni, obie – na głos sopranowy z towarzyszeniem chóru męskiego i orkiestry symfonicznej oraz hymn Bogarodzico do słów Juliusza Słowackiego na chór mieszany z towarzyszeniem orkiestry symfonicznej. W r. 1937, podczas jubileuszowego koncertu kompozytorskiego, z okazji 25-lecia działalności artystycznej S-a, Rada Naczelna Zjednoczenia Polskich Związków Śpiewaczych i Muzycznych nadała mu odznaczenie honorowe najwyższego stopnia.
W l. drugiej wojny światowej S. przebywał w Stanisławowie. W r. 1943 jego nazwisko pojawiło się we Lwowie na afiszach z listą zakładników wziętych w odwecie za zabitego rzekomo przez Polaków Niemca. Rozstrzelany został 2 II 1944 we Lwowie na ul. Ormiańskiej. Na nabożeństwie żałobnym śpiewał działający w konspiracji chór «Bard» pod dyrekcją Romana Mackiewicza.
Nie wiadomo, czy S. założył rodzinę.
Dla uczczenia pamięci S-a powstał po wojnie w Zabrzu chór męski jego imienia.
Bibliogr. pol. czasopism muzycz., XIV cz. 1–2, XV; – Błaszczyk, Dyrygenci; Słown. Muzyków Pol., II; Słown. Teatru Pol., II; – Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Rutowska M., Serwański E., Straty osobowe polskiego środowiska muzycznego w latach 1939–1945, W. 1977 s. 46–7; – Jachimecki Z., Twórczość chóralna i liryczna współczesnych kompozytorów polskich, w: Księga pamiątkowa VI Ogólnośląskiego Zjazdu Śpiewaków i śląskich uroczystości moniuszkowskich w Katowicach w czerwcu 1930 roku, Red. S. M. Stoiński, Kat. 1930 s. 133–4; Komorowska M., Jak upadła opera lwowska (1919–1933), w: Teatr polski we Lwowie, Red. L. Kuchtówna, W. 1997; taż, Teatry muzyczne drugiej Rzeczypospolitej, W. 1997; Rzepkowski R., Życie muzyczne Lwowa między wojnami, „Ruch Muzycz.” 1988 nr 5; Starczewski F., Stanisław Wyspiański w muzyce, „Muzyka” 1932 nr 12; Schmidt S., Alfred Stadler, „Życie Śpiewacze” 1951 nr 7–9; Swatoń J., Pamięci Alfreda Stadlera, „Ruch Muzycz.” 1949 nr 3 s. 20.
Leon Tadeusz Błaszczyk