Rejchan (Reichan) Alojzy (1807–1860), malarz, miniaturzysta i litograf. Ur. 22 VI we Lwowie, był synem Józefa (zob.) i Marii z Garbaczyńskich.
R. pobierał wstępne nauki u ojca i u Józefa Klimeša we Lwowie. Dn. 14 XI 1823 zapisany został do Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu, notowany w niej do r. 1828 jako uczeń F. Cauciga i A. Pettera. Pod koniec 1829 r. wrócił do Lwowa z dyplomem malarza historycznego, portretów i miniatur. Co najmniej od r. 1833 (sygn. na litografii przedstawiającej śpiewaka Antonia Poggi) przebywał w Rzymie, gdzie w r. 1835 debiutował na wystawie portretami śpiewaczki Adeliny Speck i jej ojca. W r. 1834 zaświadczony jest pobyt R-a w Neapolu. We Włoszech i we Francji R. używał imienia Luigi, podpisując swe dzieła «L. Reichan». Latem 1835 powrócił do Lwowa. W r. 1837 uczestniczył w wystawie we Lwowie, na której pokazał bardzo chwalone kompozycje: Dziewczyna z dzbankiem i Włoski bandyta. W 2 poł. 1837 r. był już w Paryżu. Jak doniosła prasa, R. «w podróży swej do Paryża zwiedził m. in. Bawarię i Niderlandy dla obeznania się zupełnego ze szkołą flamandzką». We Francji spędził 9 miesięcy, pracował m. in. w atelier H. Verneta, malując portrety i kopiując – jak poprzednio we Włoszech – obrazy muzealne. Powróciwszy w r. 1838 do Lwowa, R. już swego miasta rodzinnego na dłużej nie opuszczał; jeszcze tylko krótki pobyt wraz z żoną w r. 1843 w Karlsbadzie poświadczony jest sygnaturą akwarelowego portretu Jana Gwalberta Pawlikowskiego (B. Ossol.). W r. 1847 R. uczestniczył w lwowskiej wystawie urządzonej przez «Przyjaciół Ludzkości» na korzyść Instytutu Ubogich. Pokazał 7 obrazów, wśród nich szczególnie chwaloną kompozycję U studni (Muz. Narod. w W.), uważaną za «prawdziwie narodową». Powszechnie uznany został za artystę najwybitniejszego i szczególnie chwalony, choć narzekano, że «na portretach zużywa p. Rejchan czas i ten wyborny pędzel», a chciano by «choć jeden obraz historyczny z niego wydusić».
Na tle zupełnie prowincjonalnego środowiska lwowskiego drugiej ćwierci XIX w. R. zdecydowanie wyróżniał się prawdziwie europejską kulturą artystyczną i suwerennym panowaniem nad techniką malarską (olejną i akwarelą). Z Akademii wyszedł jako typowy przedstawiciel austriackiego portretu biedermeierowskiego w typie F. von Amerlinga czy J. Danhausera. Szczególnie doskonałe wizerunki akwarelowe, starannie opracowane kolorystycznie, naturalne w ujęciu, świetnie chwytające charakter i podobieństwo wskazują na klasę artysty. Równie typowe dla szkoły wiedeńskiej były jego wczesne portrety olejne, np. historyka Augusta Bielowskiego, lub subtelny w charakterystyce Portret Heleny Matzel (oba Lw. Państw. Galeria Obrazów). Wyidealizowane, upiększone twarze dam, powaga mężczyzn o konwencjonalnych gestach rąk, uproszczony kontur i skłonność do pastelowych, bladych kolorów znamionują twórczość artysty sprzed połowy wieku. W tej wiedeńskiej manierze pewien wyłom stanowił krótki pobyt w r. 1837/8 we Francji. Znamy z tego czasu tylko Portret Leonarda Chodźki w mundurze kapitana gwardii narodowej paryskiej (Muz. Narod. w W.), który w zsyntetyzowaniu brył, zastosowaniu intensywnych gorących barw i żywości wyrazu twarzy wyraźnie nawiązuje do obrazów H. Verneta. Impulsy wyniesione z tej podróży zdecydowanie dobrze wpłynęły na styl R-a. Duży Portret aktorki Anieli Aszpergerowej, wyciszający rolę bogatego stroju i likwidujący tło, by całą uwagę skupić na pełnej wdzięku i zadumy wyrazistej twarzy i pozie artystki, bardzo nastrojowy wizerunek muzyka Karola Lipińskiego (oba w Muz. Narod. w Kr.), czy znakomita, pełna ekspresji głowa historyka Dionizego Zubrzyckiego (Muz. Hist. we Lw.) pokazują, że R. osiągał w swych późnych obrazach bardzo wysoki poziom portretowego kunsztu. Po wystawie lwowskiej 1856 r. szczególnie chwalone były portrety jego pędzla: K. Lipińskiego, metropolity Michała Lewickiego i panny w niebieskiej sukni (Państw. Galeria Obrazów, Lw.). Szeroko uprawiane przez R-a malarstwo kościelne (dla różnych świątyń Lwowa, Stryja, Łańcuta i in.) nie zostało przebadane. Zachowany obraz Św. Rodziny (z r. 1850 wł. Państw. Galeria Obrazów, Lw.) zdaje się nawiązywać do formuły Nazareńczyków. Zostawił też kilka litografowanych portretów: Franciszka Strońskiego 1848, bpa Jana Bocheńskiego 1853, metropolity lwowskiego kardynała Michała Lewickiego 1854, śpiewaczki Honoraty Majeranowskiej 1859, Franciszka Ksawerego (Nowotnego). Tzw. miniatury R-a są właściwie niewielkimi portretami akwarelowymi.
R. był, wg Ksawerego Preka, «wzrostu miernego, postaci i twarzy szczupłej, włosów ciemnych, opuszczonych na ramiona». Zmarł 6 XI 1860 we Lwowie.
Żonaty był dwukrotnie. Pierwszą jego żoną była jego kuzynka Ludwika, córka Karola Lipińskiego (zob.). Miał z nią synów Kazimierza i Kajetana Ludwika oraz córkę Marię Ludwikę, zamężną za rzeźbiarzem Tadeuszem Barączem (zob.). Po raz drugi R. ożenił się z Kornelią Anną z domu Wandruszka (ur. 1827), z którą miał dwóch synów: jednego zmarłego w niemowlęctwie, oraz Stanisława (zob.).
Uchwytnych jest sto kilkadziesiąt dzieł artysty, z nich największe zespoły w Muzeum Narodowym we Wrocławiu i w Państwowej Galerii Obrazów we Lwowie. Po latach Jerzy Mycielski w swej historii malarstwa polskiego, aż nazbyt pochlebnie określił rolę R-a w polskim malarstwie portretowym.
3 autoportrety: z r. 1832 (Muz. Narod. w Kr.), ok. r. 1835 (olej.) i ok. r. 1857 (akwarela Muz. Narod. we Wr.); – Grajewski, Bibliografia ilustracji; Pol. Bibliogr. Sztuki, I cz. 2; Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler (Batowski Z.); Wurzbach, Biogr. Lexikon; Antoniewicz, Katalog Wystawy Sztuki Pol. 1764–1886; Bachowski-Treter, Wystawa miniatur; Buczkowski K., Przeorska-Exnerowa Z., Wystawa miniatur na tle wnętrz pałacu hr. Pusłowskich, Kr. 1939; Gąsiorowska M., Muzeum Pomorskie w Toruniu. Malarstwo poł. XIX i XX w. Katalog wystawy, Tor. 1952; Grońska M., Ochońska M., Zbiory Pawlikowskich. Katalog, Wr. 1960; Güttler J., Sto lat malarstwa lwowskiego, Lw. 1937; Husarski W., 150 lat malarstwa polskiego w szkicach, W. 1918; Kamińska-Krasowska H., Miniatury polskie od XVII do XX w., Muz. Narod. w W., W. 1978; Katalog dzieł sztuki na Wystawie Powszechnej Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych, Kr. 1859; Katalog galerii obrazów im. Mielżyńskich Tow. Przyj. Nauk, P. 1932; Katalog nieustającej wystawy Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych, Kr. 1889, 1892; Katalog wystawy, Tarnopol 1912; Katalog wystawy obrazów Kółka Przyjaciół Sztuk Pięknych, Sanok 1912; Katalog wystawy powstania listopadowego, Lw. 1930 s. 15, 20; Katalog wystawy retrospektywnej portretu polskiego, Kr. 1954; Kruczek M., Miniatury… Katalog zbiorów, Pszczyna 1987; taż, Miniatury, Pszczyna, Muz. Wnętrz Pałacowych 1976; Malarstwo polskie. Katalog zbiorów, Muz. Śląskie, Wr. 1967; Malarstwo pol. od XVI do XX w. Katalog, Wyd. 2, W. 1975; Modrzejewska B., Oborny A., Muzeum Świętokrzyskie w Kielcach. Zbiory malarstwa polskiego, Katalog, W. 1971; Michałowski P., Malarstwo polskie realizmu mieszczańskiego I poł. XIX w., Muz. Wielkopolskie w P. 1951; Polskie malarstwo akwarelowe 1830–1956, Kr. 1956; Portrety osobistości polskich, Katalog; Radojewski M., Miniatury portretowe. Sylwetki w zbiorach Biblioteki Ossolińskich, Wr. 1976; Solski T., Zembatówna M., A. Grabowskiego „Rękorysy Polaków”, „Ze Skarbca Kultury” (Wr.) 1953 z. 1.; Tobiaszowa Z., Kudelska Z., Miniatury portretowe z dwóch stuleci, Kr., Muz. Narod. 1963; Wójciak M., Alojzy Reichan (1807–1860). Katalog wystawy, Wr. 1960; Wystawa malarstwa polskiego, Rzeszów Muzeum 1946 s. 4; Wystawa obrazów dawnych malarzy, Wystawa portretów kobiecych z XVIII i XIX w., „Spraw. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych w Kr.” 1907, 1910; Zarewicz S., Katalog wystawy starych mistrzów lwowskich, Lw. 1925; Zbiory Pol. Muz. Narod. w Rapperswilu, W. 1928; Zrębowicz R., Malarstwo polskie w Muzeum Sztuki w Łodzi, W. 1957; Ilustrowany przewodnik po Lwowie, Lw. 1894 s. 104, 106, 119, 136; Orłowicz M., Ilustrowany przewodnik po Lwowie, Wyd. 2, Lw. 1925 s. 55, 87, 123; – Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo pol., I; Kozakiewicz S., Malarstwo polskie. Oświecenie, Klasycyzm, Romantyzm, W. 1976; Mańkowski T., Lwowskie kościoły barokowe, Lw. 1932 s. 48; Mycielski J., Sto lat dziejów malarstwa w Polsce 1760–1860, Kr. 1896; Opałek M., Litografia lwowska, 1822–1860, Wr. 1958; Piątkowski H., Album sztuki polskiej, W. 1901; Prochaska A., Historia miasta Stryja, Lw. 1926; Reychan S., Galicjanie, w: Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., VI; Ruban V. V., Ukraïns’kij portretnij žyvopys I. pol. XIX st., Kyïv 1984; Ryszkiewicz A., Polski portret zbiorowy, Wr. 1961; Schidlof L. R., The Miniature in Europe, Graz 1964 vol. II, IV; Sienkiewicz J., Derwojed J., Rysunek polski, W. 1970; Wasylewski S., O starych malarzach lwowskich, „Tyg. Ilustr.” 1921, półr. II, s. 633; Wiczkowski J., Lwów, jego rozwój i stan kult., Lw. 1907 s. 556, 559, 575, 598; Wójciak M., Alojzy Reichan (1807–1860), „Roczniki Sztuki Śląskiej” R. 1: 1959 s. 140–52 (reprod. Autoportretu, akwarela ok. r. 1857); – Prek K., Czasy i ludzie, Wr. 1959; Zawadzki W., Pamiętniki życia literackiego w Galicji, Kr. 1961; – „Bibl. Warsz.” 1851 t. 2 s. 176–84; „Czas” 1852 nr 19, 1860 nr 260; „Dzien. Liter.” 1852 nr 2 s. 15–16, 1856 dod. Przewodnik nr 3, 15, 1857 dod. Przewodnik nr 54, 1859 nr 76 s. 891; „Kółko Rodzinne” 1860 nr 38; „Pam. Sztuk Pięknych” 1850/4 s. 171; „Tyg. Ilustr.” 1921, półr. II, nr 40; – B. IS PAN: rkp. 51 (Batowski Z., Malarstwo krakowskie i lwowskie, odpis); B. Ossol.: rkp. 6767; B. PAN w Kr.: rkp. 2170 t. 2 (Zbiór prac i artykułów Aleksandra Hajdeckiego cz. 2, „Polacy w Wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych od r. 1726 do 1880”).
Andrzej Ryszkiewicz