Łukomski Andrzej h. Nałęcz (zm. 1637), doktor teologii, archidiakon krakowski, polemista religijny. Syn Macieja i Doroty Wardęskiej, pochodził z średnio zamożnej rodziny szlacheckiej wywodzącej się z Łukoma w ziemi konińskiej. Karierę duchowną rozpoczął w latach dziewięćdziesiątych XVI w. jako kanonik kujawski, następnie poprzez dziekanię w Wolborzu i probostwo w Przybyszewie (koło Grójca) doszedł do kanonii poznańskiej (1600), obejmując jeszcze t. r. (7 VIII) urząd kanclerza kapituły. W r. 1608 instalował się na kanonię przy kolegiacie sandomierskiej, w r. 1610 otrzymał probostwo w Biechowie (pow. stopnicki). Ok. r. 1611 wyjechał na studia do Włoch, wpisując się w r. 1612/3 do metryki padewskiej. We Włoszech zaznajomił się z prawem kanonicznym, być może, odbył również praktykę w Kurii Rzymskiej. Najpóźniej w r. 1615 powrócił do kraju ze stopniem doktora teologii, powołany na kanonię katedralną krakowską (1615), w r. 1618 otrzymał od Zygmunta III tytuł sekretarza królewskiego. W działalności w kapitule i kancelarii królewskiej dał się rychło poznać jako gorliwy protektor jezuitów, opowiadając się w okresie walki jezuitów z Akad. Krak. o otwarcie szkół publicznych na terenie Krakowa zdecydowanie po stronie zakonu. Dwukrotnie (w l. 1617, 1623) usiłował zakupić w Krakowie dobra dla przyszłego kolegium jezuickiego, w r. 1619 zamierzał ufundować seminarium diecezjalne pod wyłącznym zarządem jezuitów. Przedsięwzięcie to nie zostało zrealizowane z powodu protestów Akad. Krak. Po uruchomieniu w r. 1625 przy kościele Św. Piotra – obok istniejącego od r. 1623 kierunku teologii – również studium gramatyczno-humanistycznego, należał do tej części prałatów krakowskich, którzy, wraz z kilkoma senatorami świeckimi, wystosowali prośbę do papieża Urbana VIII o wydanie bulli zatwierdzającej powstanie kolegium krakowskiego. Angażując się aktywnie po stronie zakonu w konflikcie z Uniwersytetem, w r. 1623 dostarczył F. Szembekowi, a za jego pośrednictwem nuncjuszowi J. B. Lancellotiemu, „Responsio ad famosum libellum a Patribus SJ contra Academiam” (przypisywaną J. Najmanowicowi), celem wszczęcia śledztwa przeciwko autorowi.
Współcześnie Ł. uchodził za człowieka gruntownie wykształconego, w szczególności w zakresie prawa kanonicznego. Ze względu na doświadczenie prawnicze był często powoływany do różnych komisji, m. in. rozpatrującej spory Akad. Krak. z zakonem jezuitów. Ogłosił drukiem dziełko polemiczne pt. Obrona używania pod jedną osobą Sakramentu Ciała i Krwi Chrystusa Pana (Kr. 1619), skierowane przeciwko innowiercom, oraz przekład książki R. Bellarmina „Nauka dobrego i szczęśliwego umierania” (Kr. 1621). Ustanowił również kilka legatów na cele dobroczynne i restaurację kościołów, m. in. w r. 1634 zapisał na ubogich wieś Pojałowice w woj. krakowskim i Bobrowniki w księstwie siewierskim, odrestaurował swoim kosztem wielki ołtarz w kolegiacie sandomierskiej oraz wybudował przy niej dom dla kapituły. U schyłku życia (1636) doszedł do godności archidiakona kapituły krakowskiej. W testamencie przekazał do skarbca przy kościele Św. Piotra złoty krzyż wysadzany szmaragdami oraz 14 dywanów, zaś kolegium jezuickiemu zapisał cenną bibliotekę (zniszczoną w pożarze w r. 1719) i 1000 złp. Zmarł w Krakowie w r. 1637; pochowany został w kościele Św. Piotra.
Estreicher; Enc. Org.; Boniecki; Niesiecki; Uruski; Łętowski, Katalog bpów krak., III 323–4; Wiśniewski J., Katalog prałatów i kanoników sandomierskich, Radom 1928 s. 195; – Brożek J., Wybór pism, Oprac. H. Barycz, W. 1956 I 83 (Wstęp); Maciejowski, Piśmiennictwo pol., III 644–5; Nowacki J., Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój, P. 1964 s. 531; Załęski, Jezuici, II 212–3 i passim, III cz. II 759 i passim; tenże, OO. Jezuici przy kościele Św. Piotra i Pawła w Krakowie, Nowy Sącz 1896 s. 66, 67 i passim; – Archiwum nacji polskiej w uniwersytecie padewskim, I 48, 321; Cichocki K., Alloquiorum Osiecensium, Cracoviae 1615 s. 349; Materiały do historii prawa i heraldyki polskiej, Wyd. B. Ulanowski, Script. Rer. Pol., IX 455; Nakielski S., Miechovia, Cracoviae 1634 s. 118; Receptiones seu installationes ad episcopatum, praelaturas et canonicatus Ecclesiae Cathedralis Posnaniensis ab anno 1532 usque ad annum 1800, Collectae et editae a R. Weimann, „Roczniki Tow. Przyj. Nauk w P.” T. 35: 1909 s. 70; Wielewicki, Dziennik, Script. Rer. Pol., XVII 7 i passim.
Andrzej K. Banach
Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.