Szefer Andrzej Otton, właśc. Schäffer Otton Andrzej (1930–1990), pedagog, historyk, profesor Śląskiego Instytutu Naukowego, dyrektor Biblioteki Śląskiej w Katowicach.
Ur. 1 XI w Bitkowie (pow. bohorodczański), pochodził z rodziny osadników niemieckich przybyłych pod koniec XVIII w. do Galicji z Wirtembergii. Był synem Andrzeja Schäffera (1900–1959), pracownika Ubezpieczalni Społecznej w Stanisławowie, od r. 1945 inspektora w Wydz. Zdrowia Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach, oraz Walerii z domu Sadło.
W l. 1937–42 uczęszczał S. do szkoły powszechnej w Stanisławowie, a w r. 1943 kontynuował naukę na tajnych kompletach. W ramach tzw. repatriacji rodzina przeniosła się w r. 1945 do Katowic i spolszczyła nazwisko na Szefer. S. uczył się tam od 1 IX t.r. w Państw. Liceum Pedagogicznym i wstąpił 5 X 1948 do Związku Młodzieży Polskiej. Po zdaniu 8 VI 1949 matury został (w drodze nakazu pracy) nauczycielem historii, a także wychowawcą w świetlicy w II Ogólnokształcącej Szkole Stopnia Podstawowego i Licealnego Tow. Przyjaciół Dzieci w Bytomiu. Od 1 XI t.r. należał do ZNP. W l. 1950–3 działał w Organizacji Harcerskiej Związku Młodzieży Polskiej i był przewodnikiem drużyny szkolnej. Korzystając z bezpłatnego urlopu, podjął w r. 1953 studia historyczne na Wydz. Filozoficzno-Historycznym UJ; był czynny w Kole Historyków Studentów UJ. Dn. 26 VI 1957 uzyskał magisterium na podstawie pracy Konflikt czechosłowacko-niemiecki 1938 r. i jego echa w prasie polskiej, napisanej pod kierunkiem Henryka Batowskiego. Od 1 IX 1957 pracował jako nauczyciel i wkrótce zastępca dyrektora w Szkole Podstawowej nr 9 oraz Liceum Ogólnokształcącym (od r. 1958 im. Tadeusza Kościuszki) w Mysłowicach. Dn. 1 III 1961 przeniesiono go na stanowisko wizytatora w referacie liceów ogólnokształcących w Kuratorium Okręgu Szkolnego w Katowicach i 31 V 1962 został członkiem PZPR. W tym okresie opublikował prace dotyczące dziejów mniejszości niemieckiej na Śląsku w XX w.: Współpraca tzw. Ślązakowców z Niemcami na Śląsku Cieszyńskim (1910–1939) („Zaranie Śląskie” R. 26: 1963 z. 2) i Rola niemieckich nauczycieli szkół mniejszościowych na polskim Górnym Śląsku w pierwszym okresie trwania konwencji genewskiej („Chowanna” 1963 z. 2).
Od 1 I 1964 pracował S. jako starszy asystent w Śląskim Inst. Naukowym w Katowicach. Dn. 17 XII 1965, na Wydz. Filozoficzno-Historycznym UJ, uzyskał doktorat z nauk humanistycznych w zakresie historii na podstawie dysertacji Mniejszość niemiecka w Polsce i w Czechosłowacji w latach 1933–1938 (Kat.–Kr. 1967), napisanej pod kierunkiem Batowskiego. Został wtedy kierownikiem Pracowni Dziejów Okupacji w Zakł. Badań Historycznych oraz sekretarzem naukowym Śląskiego Inst. Naukowego. Dn. 8 VII 1969 Główna Komisja Kwalifikacyjna PAN zatwierdziła uprawnienia S-a do zajęcia stanowiska samodzielnego pracownika naukowo-badawczego; objął funkcję 17 XII t.r. Od t.r. był w Katowicach członkiem Woj. Komitetu Frontu Jedności Narodu oraz wiceprzewodniczącym, następnie przewodniczącym Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich. Publikował prace o wojnie i okupacji niemieckiej na Górnym Śląsku, m.in. Miejsca straceń ludności cywilnej województwa katowickiego 1939–1945 (Kat. 1969), Śląski wrzesień 1939 (Kat. 1970), Losy powstańców śląskich w latach okupacji hitlerowskiej (Kat. 1970); z Szymonem Kędryną ogłosił «księgę pamiątkową» Nauczyciele śląscy polegli i zamordowani w latach hitlerowskiej okupacji (Kat. 1971). Pod jego redakcją ukazały się prace zbiorowe o miejscowościach śląskich, m.in. „Ruda Śląska. Zarys rozwoju miasta” (Kat. 1970), „Świętochłowice. Zarys rozwoju miasta” (Kat. 1970) oraz „Gliwice. Zarys rozwoju miasta i okolicy” (W.–Kr. 1976). Był również redaktorem i współautorem materiałów z sesji naukowej, zorganizowanej w dn. 11–12 IX 1969 w Katowicach, w trzydziestą rocznicę wybuchu drugiej wojny światowej pt. „Śląsk i Zagłębie Dąbrowskie w walce z okupantem hitlerowskim 1939–1945” (Kat. 1970); w aneksie zamieścił tu spis Żołnierzy polskich z terenu obecnego województwa katowickiego poległych i zmarłych w szeregach Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w latach 1939–1946. Od r. 1971 był członkiem rad naukowych: Śląskiego Inst. Naukowego oraz Biblioteki Narodowej w Warszawie. Wchodził też w skład Rady Redakcyjnej kwartalnika „Zaranie Śląskie”, wydawanego przez Śląski Inst. Naukowy. Dzięki stypendiom naukowym fundacji im. Alexandra von Humboldta i im. Friedricha Eberta kilkakrotnie wyjeżdżał do RFN i na podstawie przeprowadzonych w l. 1971 i 1974 kwerend w Bundesarchiv w Koblencji, Abteilung Militärarchiv we Fryburgu Bryzgowijskim oraz Politisches Archiv des Auswärtigen Amtes w Bonn opublikował książkę Przesiedleńcy niemieccy na Górnym Śląsku w latach 1939–1945 [Kat. 1974]. Plonem kwerend niemieckich były też artykuły, m.in. W 35. rocznicę najazdu hitlerowskiego na Polskę („Zaranie Śląskie” R. 37: 1974 z. 2), przedstawiający w nowym świetle walki w kampanii wrześniowej o Katowice. Dn. 19 XI 1970 został zarejestrowany przez I Dep. MSW (wywiad) jako kontakt operacyjny z zadaniem informowania o osobach i ośrodkach naukowych w RFN.
Dn. 1 X 1972 objął S. dyrekcję Biblioteki Śląskiej w Katowicach, zostając równocześnie członkiem jej Rady Naukowej. Przewodniczył Kolegium Redakcyjnemu „Biuletynu Informacyjnego Biblioteki Śląskiej” (od r. 1975 „Książnica Śląska”). Pod patronatem przewodniczącego Prezydium Woj. Rady Narodowej w Katowicach Jerzego Ziętka zorganizował w maju 1973 uroczystości pięćdziesięciolecia Biblioteki Śląskiej. Przeprowadził reorganizację Biblioteki powołując nowe działy: zbiorów śląskich (1975) i zbiorów mikrofilmowych (1980) oraz doprowadził do zwiększenia liczby miejsc dla czytelników (z 64 do 243). Był członkiem komisji rewizyjnej Społecznego Komitetu Rozwoju Uniw. Śląskiego. W okresie 1 X 1974 – 30 IX 1978 pracował dodatkowo na pół etatu na stanowisku docenta w Inst. Historii Uniw. Śląskiego; prowadził wykłady i seminaria magisterskie. Był redaktorem księgi zbiorowej poświęconej Batowskiemu „Polska i Europa w XX wieku” (Kat. 1977), w której zamieścił też artykuł Niemcy na Zaolziu po postanowieniach konferencji monachijskiej w 1938 roku w świetle nie opublikowanych materiałów berlińskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Ogłosił artykuł Tak zwane „czarne listy” w bibliotekarstwie niemieckim w latach 1939–1945. Zarys problemu („Książnica Śląska” T. 21: 1979–82). W l. 1978–82 pełnił funkcję prezesa oddz. katowickiego Polskiego Tow. Historycznego. Dn. 15 IV 1982 przestał pełnić funkcję dyrektora Biblioteki Śląskiej i nazajutrz wrócił do pracy sekretarza naukowego w Śląskim Inst. Naukowym.
S. był jednym z inicjatorów wydawanej w l. 1983–9 serii popularnonaukowej „Śląskie Epizody Historyczne”; w jej ramach opublikował m.in. broszury: Akcja „Tannenberg”: prowokacje hitlerowskie w Gliwicach, Stodołach i Byczynie 31 sierpnia 1939 roku (Kat. 1983) oraz Prywatna wojna leutnanta Alberta Herznera, czyli niemiecki napad na Przełęcz Jabłonkowską w nocy z 25 na 26 sierpnia 1939 roku (Kat. 1987). Był również redaktorem prac: „Więzienia hitlerowskie na Śląsku, w Zagłębiu Dąbrowskim i w Częstochowie” (Kat. 1983) oraz „Niemcy wobec konfliktu narodowościowego na Górnym Śląsku po I wojnie światowej” (P. 1989), a także wydawnictw wspomnieniowych: „Bohaterowie spod znaku lilijki. Harcerze Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego w latach wojny i okupacji hitlerowskiej w świetle zeznań własnych i świadków” (Kat. 1984) i „Mury. Harcerska Konspiracyjna Drużyna w Ravensbrück” (Kat. 1986). W r. 1983 zaangażował się w niedokończony projekt „Encyklopedii górnośląskiej”, początkowo jako sekretarz naukowy, potem zastępca redaktora naczelnego, a w r. 1990 redaktor naczelny; opracował do niej kilkaset haseł. W l. 1984–9 w katowickim oddz. PAN przewodniczył Komisji Niemcoznawczej. Dn. 15 V 1984 Rada Wydz. Nauk Społecznych Uniw. Śląskiego nadała mu tytuł doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie historii Polski nowożytnej i najnowszej na podstawie rozprawy Hitlerowskie próby zasiedlenia ziemi śląsko-dąbrowskiej w latach drugiej wojny światowej (1939–1945), (Kat. 1984). W Śląskim Inst. Naukowym S. odszedł 1 I 1985 ze stanowiska sekretarza naukowego i objął kierownictwo Zakł. Badań Historycznych. Przygotował do druku i opatrzył wstępem zbiór dokumentów pt. „Dywersyjno-sabotażowa działalność wrocławskiej Abwehry na ziemiach polskich w przededniu agresji hitlerowskiej w 1939 r.” („Biul. Głównej Kom. Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce” T. 32: 1987). Zasiadał w kolegium redakcyjnym rocznika Śląskiego Inst. Naukowego „Studia i Materiały z Dziejów Śląska”, a po śmierci Władysława Zielińskiego objął w r. 1987 redakcję naczelną rocznika; przygotował jego tom dziewiętnasty za r. 1991. Dn. 14 VII 1988 otrzymał tytuł profesora nadzwycz. S. zmarł 3 X 1990 w Katowicach, został pochowany 6 X na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza. Był odznaczony m.in. Brązowym (1953) i Złotym (1967) Krzyżami Zasługi, Krzyżami Kawalerskim (1975) i Komandorskim (1982) Orderu Odrodzenia Polski, Medalem 40-lecia Polski Ludowej (1984), Złotą Odznaką «Zasłużony w rozwoju województwa katowickiego» (1967), Złotą Odznaką ZNP (1971) oraz Złotą Odznaką «Za zasługi dla Uniwersytetu Śląskiego» (1979).
W zawartym 23 VIII 1958 w Katowicach małżeństwie z Mirosławą Urszulą Koszczyk, technikiem górnictwa, miał S. córkę Aleksandrę (ur. 1960), zamężną Hałaczkiewicz, stomatologa.
W dn. 4 X – 18 XI 2010 w holu głównym Biblioteki Śląskiej zorganizowano wystawę poświęconą S-owi.
Fot. w: B. Śląskiej w Kat., sygn. F 9502 I (z promocji doktorskiej), sygn. G 4427 I (z uroczystości 50-lecia B. Śląskiej w maju 1973), Mater. Red. PSB; – Bibliografia historii Śląska, 1964–89, Wr. 1966–77, 1991–4; Bibliografia Śląska, 1963–88, Kat.–Kr. 1967–71, W.–Kr. 1972–83, Kat. 1985–2005; Słownik historyków polskich, W. 1994; Snoch B., Górnośląski leksykon biograficzny, Kat. 2004; „Zaranie Śląskie” R. 1: 1907 – R. 29: 1966. Bibliografia zawartości, [b.m.r.w.]; – [Gidaszewska I. i in.], Prof. dr hab. Andrzej Szefer – dyrektor Biblioteki Śląskiej. Folder wystawy w Bibliotece Śląskiej, Kat. 2010 (fot.); Koło Historyków Studentów UJ w latach 1892–1967, Kr. 1968 s. 76; Roszkowska T., 80 lat Biblioteki Śląskiej. Katalog wystawy jubileuszowej, Kat. 2003 (fot.); – „Biul. Inform. Uniw. Śląskiego” 1973 nr z czerwca s. 6, 28; „Dzien. Zachodni” R. 32: 1976 nr 103 s. 4 (fot.); „Poglądy” 1973 nr 10 s. 18–19 (fot.), 1978 nr 7 s. 2–3 (fot.); „Studia i Mater. z Dziej. Śląska” T. 14: 1985 s. 78, 93; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Dzien. Zachodni” 1990 nr 194, „Studia Hist.” R. 34: 1991 z. 4 (H. Batowski), „Studia i Mater. z Dziej. Śląska” T. 19: 1991 [1992] (T. Falęcki), „Zielony Sztandar” 1990 nr 50; – AAN: Główna Kom. Kwalifikacyjna przy PAN w W., sygn. 1736 (teczka S-a); AP w Kat.: Zespół 592 sygn. 9/228 (teczka personalna); Arch. UJ: sygn. WFH 237 (teczka studencka), sygn. WFH 259 (teczka doktorska); IPN w Kat.: sygn. 0046/1179 (teczka personalna – kandydata na tajnego współpracownika); IPN w W.: sygn. 01285/806 (teczka personalna i teczka pracy kontaktu operacyjnego «AS»); – Informacje żony S-a Mirosławy Szefer z Kat., córki Aleksandry Szefer-Hałaczkiewicz z Częstochowy, Barbary Maresz z Ligoty koło Bielska Białej oraz z Arch. Uniw. Śląskiego w Kat.
Grzegorz Bębnik