Potocki Andrzej h. Pilawa (zm. 1575), chorąży kamieniecki, rotmistrz. Był synem podkomorzego halickiego Jakuba (zob.) i jego pierwszej żony Katarzyny z Jemielnickich, młodszym bratem strażnika polnego kor. Mikołaja (zob.). Nie jest pewne, czy dane z l. 1537–9 odnoszą się do P-ego. Możliwe jednak, że to właśnie on w lecie 1537 zaciągnął się z pocztem siedmiokonnym do chorągwi Andrzeja Trojanowskiego, brał udział w przegranej bitwie z Mołdawianami nad Seretem 1 II 1538 i ponownie zaciągnął się w czerwcu 1539 do chorągwi Stanisława Dobrosołowskiego, wystawionej przez ziemię kaliską.
Dn. 5 X 1562 P. został zapisany w Wilnie na dwór Zygmunta Augusta z pocztem pięciokonnym. Być może, że brał udział w toczonych wówczas walkach z Moskwą. Wśród dworzan królewskich już go odtąd nie spotykamy. Dn. 2 V 1565 został mianowany chorążym kamienieckim. T. r. służył w chorągwi swego brata Mikołaja, który mu niewątpliwie pomagał w karierze wojskowej. Na popisie w Jabłonowie pod Trembowlą 24 XII wystąpił z wielkim, szesnastokonnym pocztem towarzyskim, rzadko spotykanym w jeździe potocznej. Do czerwca 1566 walczył pod dowództwem swego brata z Tatarami krymskimi, którzy pod wodzą Alego i Bakiego, wspomagani przez oddziały tureckie z Dobrudży, trzykrotnie atakowali na wiosnę 1566 ziemie polsko-litewskie, oblegając m. in. samego hetmana w kor. Mikołaja Sieniawskiego w Międzybożu. Dn. 9 II 1572 podjął P. jako rotmistrz służbę na Podolu w nowym zaciągu, który trwał przez 5 kwartałów do kwietnia 1573. Przypuszczalnie przejął dowództwo nad chorągwią (150 koni) swego brata Mikołaja na kilka miesięcy przed jego śmiercią na wiosnę 1572. Nie wziął udziału w wyprawie mołdawskiej Mikołaja Mieleckiego, pozostając w tym czasie pod bezpośrednim dowództwem hetmana pol. kor. Jerzego Jazłowieckiego. Od sierpnia 1572 P. dowodził już chorągwią jazdy nieco mniejszą (100 koni). Wziął zapewne udział w rozgromieniu przez star. kamienieckiego Mikołaja Brzeskiego oddziałów tatarskich, które na wiosnę 1573 atakowały Podole. Wskutek trudności finansowych nie wypłacono mu należnego żołdu za odbytą służbę w obronie potocznej. Jeszcze 10 XII 1574 wyliczono, że za 3 i pół kwartału «starej służby» od sierpnia 1572 do maja 1573 należało mu się 3 234 zł zaległego żołdu. Z sumy tej wypłacono mu w Krakowie tylko 325 zł i nie wiadomo, czy zdążono mu wypłacić resztę.
W wyniku przeprowadzonego w r. 1556 działu dóbr po ojcu P. miał części na skupionych wokół miasteczka Sidorowa wsiach w dobrach podolskich. Wspólnie z braćmi: Janem i przyrodnim Stanisławem, miał nadto Sokołów, Wojnisz (Uniż) i Kościelniki w woj. ruskim, w ziemi halickiej. Z sum, jakie miał zapisane przez króla (1555) na Jabłonowie, Tyszkowcach i Olchowcu w ziemi halickiej, spłacił go brat Mikołaj w r. 1559. W r. 1570 otrzymał od króla na wieczność plac w Kamieńcu Podolskim przy fosie u bramy Ruskiej i konsens na wykupienie leżącej w pow. kamienieckim wsi Olchowiec z rąk dotychczasowych posesorów. Wykup został zrealizowany, w r. 1577 wieś była w posiadaniu wdowy po P-m. P. zmarł w r. 1575, został pochowany prawdopodobnie w kościele w Buczaczu; miał tam nagrobek (z datą śmierci 12 II 1572 i informacją, iż żył 40 lat).
Żonaty był P. z Krystyną z Włodków, zapewne siostrą rotmistrza i star. kamienieckiego Macieja Włodka. Miał dwie córki – Eufrozynę, zamężną za Kasprem Łozińskim, i Katarzynę, żonę Michała Woronieckiego, starosty chełmskiego.
Dworzaczek; Niesiecki; Żychliński, I, (błędy), XI 155–6, XIV 23; – Forst O., Przyczynki do najdawniejszej genealogii Potockich herbu Pilawa, „Mies. Herald.” 1911 nr 9/10 s. 189; Pułaski K., Szkice i poszukiwania historyczne, S. 3, Kr. 1906 s. 115, 117; – Mater. do hist. stosunków kult. w XVI w., s. 60; Matricularum summ., V 3173, 4327, 4328, 4966; Starowolski, Monumenta Sarmatarum; Źródła Dziej., XVIII cz. 1; – AGAD: ASW 85 nr 29 k. 40, nr 34 k. 30, nr 38 k. 76, nr 65 k. 8, ASW 86 nr 22/X k. 7, nr 22/XIII k. 1, Metryka Kor. t.85 k. 121v.–122, t. 109 k. 360, 391, t. 115 k. 363; B. Ossol.: rkp. 3437 k. 114–114v.
Marek Plewczyński