Przyjemski Andrzej h. Rawicz (ok. 1615–1663), poseł na sejmy, podstoli kor., następnie kasztelan łęczycki, później chełmiński. Był synem podkomorzego kaliskiego Władysława (zob.) i Barbary z Leszczyńskich, bratem Krzysztofa (zob.) i Zygmunta (zob.).
Dn. 26 IX 1636 wraz z gronem szlachty różnowierczej zapisał się na uniwersytet w Lejdzie, skąd w r. 1637 przeniósł się do Orleanu (immatrykulowany 12 VI). Na uniwersytecie orleańskim pełnił urząd prokuratora nacji niemieckiej. Ponownie był w Lejdzie wiosną 1639. Z pewnością studiował też we Franeker, skoro profesor tamtejszej uczelni Jan Makowski dedykował mu jedną ze swoich prac. We Francji był jeszcze w r. 1640 i w lutym brał udział w wjeździe do Paryża poselstwa Krzysztofa Gosiewskiego. Zapewne po powrocie do kraju przeszedł na katolicyzm. Prawdopodobnie to on był w r. 1645 sekretarzem poselstwa Wacława Leszczyńskiego i Krzysztofa Opalińskiego do Paryża po Ludwikę Marię. Dn. 27 III 1646 wraz z bratem Krzysztofem zawarł w Warszawie umowę z ambasadorem N. de Bregy na zwerbowanie dla króla Francji 2 000 piechoty polskiej i niemieckiej, która miała być dostarczona do Flandrii. Oddziały te wyjechały latem 1646, lecz P. pozostał w kraju. We wrześniu t. r. był jednym z komisarzy dysponujących zaciągami województw poznańskiego i kaliskiego. Posłował ze Środy na sejmy w l. 1646 i 1647, uczestniczył 9 VI 1648 w zjeździe województw mazowieckich, zwołanym w celu obrad nad podatkami i zaciągami wojska. Na popis t. r. stawił się z 150-konną chorągwią arkebuzjerów. Był na sejmie elekcyjnym i podpisał sufragia na Jana Kazimierza z województwem kaliskim. Posłował następnie na sejm 1649/50 r., z którego deputowano go do lubelskiej komisji skarbowej, mającej wypłacić żołd wojsku «ukrainnemu». Był także posłem na sejm zwycz. w r. 1650; pozostawał wówczas w bliskich związkach z królem i Leszczyńskimi. Kiedy szlachta kaliska w r. 1651 uchwaliła «ciągnienie» na Ukrainę w trzech partiach, P. miał prowadzić drugą. Stolnik kaliski w r. 1652, posłując z woj. poznańskiego na sejm nadzwycz., został deputatem na Trybunał Skarbowy w Radomiu. Był też jednym z deputatów wielkopolskich do odprawy poselstwa kozackiego. W r. 1653 posłował na sejm nadzwycz. w Brześciu Lit., t. r. został mianowany oboźnym kor., zaś w r. 1654 (przed 23 V) – stolnikiem kor. Posłował znowu na sejm nadzwycz. w r. 1654, następnie na sejm w r. 1655, podczas którego wszedł z woj. kaliskiego do deputatów mających radzić nad «uspokojeniem» Ukrainy.
W czasie najazdu szwedzkiego, w przeciwieństwie do brata Krzysztofa, opowiedział się po stronie najeźdźcy. Po przybyciu Karola Gustawa do Torunia przypomniał mu służbę w wojsku szwedzkim brata Zygmunta i poselstwo brata Krzysztofa. Złożył królowi szwedzkiemu przysięgę na wierność, ponoć nic jeszcze wtedy nie wiedząc o działaniach Jana Kazimierza na Śląsku. Miał być «spiorunowany» pojednaniem z Habsburgami, carem i księciem siedmiogrodzkim, bo w tym upatrywał przekreślenie wszelkich perspektyw na ugodę ze Szwedami. To «lekarstwo gorsze od choroby», a wszystko, jak mniemał, miało zmierzać ku oddaniu korony carowi. Widział w tym koniec wolności, jak zresztą i w rządach cesarskich. Wczesną wiosną 1656 znalazł się jednak we Wrocławiu, gdzie wraz z wieloma innymi przedstawicielami Wielkopolski 15 III zawiązał konfederację antyszwedzką i zgłosił akces do ogólnokrajowej konfederacji zawartej w Łańcucie. Kiedy Karol Gustaw przez Pomorze ruszył do Holsztynu (1657), P. (pozostający w porozumieniu z elektorem brandenburskim Fryderykiem Wilhelmem) zabiegł mu drogę w Szczecinie (lipiec 1657). Podobno ufał, iż nie będzie on dążył do obalenia wolnej elekcji i zwróci Polsce Prusy, jeśli nawet nie całe, to przynajmniej ich część, a okaże przy tym gotowość do układów z Janem Kazimierzem. Wzywał brata Krzysztofa do popierania pertraktacji z Karolem Gustawem i elektorem. List swój do brata kończył słowami: «Jeśli odważycie się przybrać miano Austriaków, ja się imienia Szweda nie powstydzę». P. był zapewne w końcu t. r. w Wismarze z sekretną misją u Karola Gustawa. Donoszono o tym w styczniu 1658, a 11 II t. r. Jan Leszczyński pisał do prymasa Andrzeja Leszczyńskiego: «Obawiam się, by Przyjemski naszych nie ubezpieczył o szczerej skłonności króla szwedzkiego do pokoju, który wie dobrze jako nam pokój potrzebny…».
W r. 1659 został P. mianowany kaszt. łęczyckim. W styczniu 1661 towarzyszył królowi w podróży do Częstochowy, wziął udział w odbytej tam (31 I – 7 II) radzie senatu. Należał wówczas do stronnictwa profrancuskiego i t. r. otrzymał z Paryża 200 liwrów tytułem pensji. Zaliczany był także do zdecydowanych przeciwników elektora Fryderyka Wilhelma i przeciwdziałał jego posunięciom na terenie Wielkopolski. Po rezygnacji brata Krzysztofa został t. r. kaszt. chełmińskim. Na sejmie t. r. podczas dyskusji w sprawie Elbląga był przeciwny oddaniu miasta elektorowi. Z sejmu tego był wyznaczony na rezydenta przy królu od 17 VII przez pierwszą ćwierć drugiego półrocza. W czasie obrad sejmu 1662 r. stanowczo opowiedział się przeciw uchwalaniu pogłównego. Uczestniczył w prowadzonych wówczas rokowaniach z konfederatami wojskowymi, był deputatem do spisywania konstytucji.
P. miał w pow. konińskim części Ciemna, Pępocina, Kamienia, Jednopola i Wilczny oraz w pow. kaliskim części Nowejwsi, Czerńca, Radwańca, kupionych w r. 1644 od brata Krzysztofa. Od Wawrzyńca Rostworowskiego, kaszt. przemęckiego, kupił w r. 1654 za 60 000 złp. Lulino, Lulinko i Będlino w pow. poznańskim. Był też w r. 1661 dziedzicem Pamiątkowa w tymże powiecie. W imieniu własnym i brata Krzysztofa darował poznańskiemu kolegium jezuickiemu dwa dwory drewniane na Garbarach (jeden koło Bernardynów, drugi przy cmentarzu Wszystkich Świętych). Zmarł P. w r. 1663, przed 29 VI, we Lwowie, gdzie sprawował funkcje komisarskie. Pozostałe po nim rzeczy i szkatułę z poważną sumą pieniędzy miał zagarnąć Krzysztof Rupniowski, wojski krakowski i star. lelowski, o co go skarżył brat zmarłego.
P. był żonaty od r. 1653 z Katarzyną z Rozdrażewskich (zm. przed 1680). Synami P-ego byli: Krzysztof (zm. 1718), od r. 1686 chorąży kaliski, star. kolski, Władysław, woj. kaliski (zob.), Andrzej (zm. 1723), od r. 1711 podkomorzy kaliski, i Stanisław (zm. po 1699). Z córek Konstancja i Helena (pod imieniem Gabrieli) były norbertankami («tereskami») w Poznaniu i w Strzelnie, Marianna zaś w r. 1677 była żoną Stefana z Wielkiego Chrząstowa Wierzbowskiego, star. szadkowskiego.
Dworzaczek; Niesiecki; Uruski; Czaplewski, Senatorowie Prus Król.; – Czapliński W., Emigracja polska na Śląsku w latach 1655–1660, „Sobótka” R. 10: 1955 nr 4 s. 607; tenże, Opozycja wielkopolska po krwawym potopie, Kr. 1930; Częścik Ł., Sejm warszawski w 1649/1650, Wr. 1978; Jarochowski K., Brandenburgia i Polska w pierwszych latach po traktacie oliwskim, w: Nowe opowiadania i studia historyczne, W. 1882 s. 219; Kot S., Polacy na studiach w Orleanie, „Spraw. PAU” T. 25: 1920 nr 5 s. 3; Kubala L., Jerzy Ossoliński, W. 1924; tenże, Wojna szwecka (sic!) w roku 1655 i 1656, Lw. 1913; tenże, Wojny duńskie i pokój oliwski, Lw. 1922; Ochmann S., Sejmy lat 1661–1662 Wr. 1977; Waliszewski K., Polsko-francuskie stosunki w XVII w. 1644–1667, Kr. 1889; Wassenberg E., Jan Kazimierz, 1858 s. 170–1; Wójcik Z., Czy Kozacy Zaporoscy byli na służbie Mazarina, „Przegl. Hist.” R. 64: 1973 z. 3 s. 580–2; – Album studiosorum Academiae Lugduno-Batavae, Haga Comitum 1875; Dyplomaci w dawnych czasach, Wr. 1959 (mylnie jako Władysław); Merkuriusz Polski, Oprac. A. Przyboś, Kr. 1960; Radziwiłł, Memoriale, IV; Rudawski W., Historia polska od śmierci Władysława IV, Pet. 1855 II 260–70; Vol. leg., IV 215, 282, 363, 379, 499, 734, 760, 878, 890; – AGAD: Zapisy Trybunału Piotrkowskiego t. 30 s. 1981 (spalone w r. 1944); Arch. Państw. w P.: Gniezno Grodz. 88 k. 784, Kalisz Grodz. 15 k. 345v., 55 k. 631, 58 k. 328, 235 k. 1, Konin Grodz. 56 k. 453, 58 k. 224, 500, 60 k. 50, 247, Konin Ziem. 20 k. 41, Poznań Grodz. 48 k. 263v., 315 k. 187, 320 II k. 92, 731, 691 k. 594v.–598, 692 k. 210v., 693 k. 786v.–792, 698 k. 358–364, 699 s. 15, 785 k. 149, 162, 789 k. 101, 847 s. 4; B. Jag.: Akc. 45/83.
Włodzimierz Dworzaczek