Rzeczycki Andrzej h. Janina (zm. 1608), instygator królewski, podkomorzy lubelski, senior świecki dystryktu lubelskiego kościoła kalwińskiego. Pochodził z średniozamożnej rodziny, której gniazdem była Rzeczyca w pow. urzędowskim woj. lubelskiego.
Od młodości zapewne związany był z kanclerzem Janem Zamoyskim, który upatrzył go na instygatora w przygotowywanym w jesieni 1584 procesie Krzysztofa Zborowskiego. Dn. 7 I t.r. pisał Stefan Batory do Zamoyskiego, iż R. zgodził się przyjąć urząd instygatora królewskiego i że przewiduje zaprzysiężenie go w najbliższych dniach w Stanisławowie. W czasie procesu na sejmie warszawskim, od swojego pierwszego wystąpienia 28 I 1585, wykazał się R. dobrą znajomością prawa, umiejętnością przemawiania i prowadził proces stosownie do zaleceń króla i kanclerza, wspieranych przez większość senatorów. Dobrze bronił R. linii oskarżenia wobec obrońców Zborowskiego i jego zwolenników. Dn. 4 II przedstawił nadto pozew przeciw Zborowskiemu o zniesławienie kanclerza przez oskarżenie go o zamiar otrucia. Z uwagi na rozgłos, jaki sprawa Zborowskiego zyskała także poza granicami Polski (głównie w Cesarstwie, gdzie Zborowscy cieszyli się popularnością i dokąd schronił się Krzysztof w r. 1585), broniący się przed zarzutami o prywatę Zamoyski zasugerował wydanie drukiem aktu oskarżenia «pod tytułem instygatorowem». Jak stwierdzał później (1587), «kazał też był wydać król JMć to pismo albo akkuzacją instygatora swego, dawszy o tym mandat do drukarza». W ten sposób doszło do wydania jeszcze t.r. (w Drukarni Łazarzowej) łacińskiej broszury pt. „Andreae Recicii instigatoris regii […] accusationis in Christophorum Sborovium actiones tres”, będącej literackim opracowaniem instygacji. Mowa pierwsza i druga poświęcone były wykazaniu, iż proces i przyjęta procedura była zgodna z polskim prawem, mowa trzecia zawierała właściwe oskarżenie Zborowskiego. Autor tej publikacji nie jest znany; przypisywano ją Zamoyskiemu (np. Nowy Korbut), lecz wydaje się, iż opracowania dokonał któryś z jego sekretarzy. Podczas burzliwej konwokacji po śmierci Stefana Batorego przeciwnicy kanclerza żądali zniszczenia tej broszury, jako godzącej w dobre imię Zborowskich. R. został za swój trud instygatorski nagrodzony administracją dochodowej ekonomii samborskiej. Jako zaufany kanclerza prowadził jego sprawy w Trybunie Kor. W r. 1586 dostał urząd pisarza ziemskiego łukowskiego.
Podczas bezkrólewia podpisał R. kaptur woj. lubelskiego uchwalony 16 XII 1586, brał udział w okazowaniu w Lublinie 8 V 1587. Na poelekcyjnym sejmiku lubelskim 20 IX 1587, który udzielił poparcia wyborowi Zygmunta Wazy, został R. wybrany na posła na sejm koronacyjny. Na krótko przed 19 III 1591 otrzymał nominację na podkomorzego lubelskiego. Prawdopodobnie posłował na sejm w r. 1595; po sejmie był posłem królewskim do zebranej na rokach grodzkich szlachty lubelskiej (30 X 1595) w celu poinformowania jej o zagrożeniu ze strony Turcji i Tatarów. Woj. lubelskie reprezentował R. na sejmie w r. 1596; został na nim wyznaczony do komisji powołanej w celu rozgraniczenia woj. podlaskiego z brzeskim lit. i pow. grodzieńskim. Ponieważ do delimitacji nie doszło w przewidzianym terminie, wszedł R. do tej komisji ponownie na mocy decyzji sejmu 1598 r. Z sejmiku lubelskiego 15 V 1600 był R. posłem na sejmik generalny korczyński, w r. 1603 znowu posłował na sejm z woj. lubelskiego (wybrany 30 XII 1602). Nie jest znane stanowisko, jakie zajmował R. w czasie rokoszu sandomierskiego. Był obecny na posejmikowym sejmiku lubelskim 27 III 1607 i podpisał jego uchwały, m. in. o «umorzeniu rozróżnienia w województwie», powołaniu zaciągów wojskowych i wysłaniu deputatów «na poparcie rokoszu pod Jędrzejowem złożonego», był także na sejmiku w sierpniu t.r., który wysłał do króla poselstwo z poparciem dla uchwał sejmowych. Był t.r. deputatem do korektury prawa.
R. należał do wyznawców kalwinizmu i był dość aktywnym działaczem Kościoła małopolskiego. Uczestniczył w zjeździe protestantów w Radomiu w r. 1591, brał udział w zjeździe krakowskim odbytym w dn. 3–13 III 1595 podczas sejmu walnego i podpisał wysłany wówczas list wzywający na synod generalny do Torunia przedstawicieli trzech wyznań: luteranów, kalwinów i braci czeskich. Na synodzie dystryktowym w Lublinie (29 VII 1595) wybrano go, obok Krzysztofa Reja, na delegata na synod toruński. Podczas obrad w Toruniu (21–26 VIII 1595) pełnił R. funkcję zastępcy dyrektora synodu. Z jego inicjatywy powołano specjalną komisję do przygotowania przepisów dotyczących dyscypliny kościelnej oraz uchwał o szkołach partykularnych i «Akademii generalnej». R. był członkiem komisji i udzielił na obrady swojej gospody. Nalegał na podpisanie konsensu wyznaniowego; aczkolwiek był za ekskomunikowaniem odmawiającego podpisania go luteranina Pawła Gerickego, to jednak doradzał zachowanie zasad dyscypliny kościelnej i danie mu czasu na okazanie skruchy. Wzywał do podjęcia prac nad ujednoliceniem katechizmów i rytu kościelnego. Stanowczo upominał się o wysłanie posłów do króla, aby przeciwstawić się podejrzeniom o spiskowanie przeciw państwu, doradzał nadto wysłanie osobnych poselstw do poszczególnych województw, do przywódcy prawosławia ks. Konstantego Wasyla Ostrogskiego, a także do kanclerza Zamoyskiego. R., wraz z K. Rejem, miał sprawować poselstwo od synodu na najbliższym sejmiku lubelskim. Na synodzie dystryktowym w Lublinie 17 VI 1596 wybrano R-ego na scholarchę szkoły w Kocku oraz na szafarza kolekty zborowej, na synodzie dystryktowym w Opolu (Lubelskim) 9 I 1600 został jednym ze scholarów szkoły opolskiej. Dn. 8 VI 1602, na synodzie w Lublinie powierzono mu godność seniora świeckiego dystryktu lubelskiego. W rodzinnej Rzeczycy utrzymywał zbór, którego ministrami byli kolejno m. in. Jan Clemencius z Wieruszowa (1594–5), Stanisław Discordia (1599), Grzegorz Milicius (1601–4) i Tomasz Gorzkowski (od r. 1604). W testamencie zapisał legat na budowę zboru.
R. był dziedzicem Rzeczycy i Polichny w pow. urzędowskim oraz Górki (w sąsiednim pow. lubelskim). Z dóbr domeny królewskiej, oprócz ekonomii samborskiej, trzymał w l. 1591–3 i ponownie w l. 1599–1603 tenutę Strzyżów (odłączoną od star. łukowskiego) oraz miał w zastawie (od r. 1604) star. urzędowskie, składające się z jednego miasta i trzech wsi. Zmarł R. w r. 1608, przed 8 VII.
Z małżeństwa z Anną z Oporowskich miał R. sześciu synów: Jerzego (zob.), Jana, Andrzeja, Marka, Mikołaja (zginął w r. 1648 pod Zborowem) i Stanisława. Wdowa po R-m, Anna, wyszła za mąż za Andrzeja Góreckiego wnosząc mu w posagu tenutę Strzyżów.
Estreicher; Niesiecki; Urzędnicy, IV z. 4; – Bidlo, Jednota Bratrská, IV; Chłapowski K., Realizacja reform egzekucji dóbr 1563–1665, W. 1984; Romaniuk T., Rola i znaczenie szlachty różnowierczej na sejmiku lubelskim w l. 1575–1648, w: Studia z dziejów epoki Renesansu, W. 1979; Śliwiński A., Jan Zamoyski, W. 1947; Tichý J., Zápas Jana Zamojského se Zborowskými v letech 1582–85, Praha 1937; Tworek S., Działalność kulturalno-oświatowa kalwinizmu małopolskiego, L. 1970 s. 151; tenże, Gimnazjum kalwińskie w Kocku, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 10: 1965 s. 127, 130; – Akta synodów różnowierczych, III; Arch. Zamoyskiego, IV; Diariusz zjazdu protestantów w Radomiu 1591, Kr. 1912 Arch. Kom. Hist., IX; Dobrski M., Ze starych szpargałów, „Gaz. Lub.” 1895 nr 143; Heidenstein R., Dzieje Polski, Pet. 1857 II 214; Pamiętniki do życia i sprawy Samuela i Krzysztofa Zborowskich, Wyd. Ż. Pauli, Lw. 1846; – Regestra thelonei Vlad.; Script. Rer. Pol., XI (Diariusze sejmowe 1587), XVIII (Diariusz sejmu 1585); Zbiór pamiętników…, Wyd. W. S. Broel-Plater, W. 1858 II 137–207; – AGAD: Metryka Kor. 136 k. 127v.–128; Arch. Radziwiłłów Dz. V 13620, Arch. Zam. 169, 271, 635; AP w Kr.: Arch. Potockich z Krzeszowic 3370; AP w L.: Castr. Lubl. (CL RMO) 39 k. 469, Terr. Lubl. (TLI) 48 k. 628; B. Czart.: rkp. 2724 k. 412; B. PAN w Kr.: rkp. 8323 k. 41, 44v., 49, 50, 53, 55v., 59, 64v.–66, 70, 71v., 81, 91, 95; B. Uniw. Warsz.: rkp. 483 k. 93.
Witold Kłaczewski