INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Andrzej Sakowicz z Hruzdowa h. Pomian  

 
 
brak danych - 1465
Biogram został opublikowany w latach 1992-1993 w XXXIV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.


 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sakowicz Andrzej z Hruzdowa h. Pomian (zm. 1465), namiestnik połocki, wojewoda trocki. Był synem Stanisława Saka, protoplasty bojarskiego rodu przyjętego w Horodle do h. Pomian przez bpa włocławskiego Jana Pellę (tym samym herbem pieczętował się Dowgird, woj. wileński w l. 1433–43). Sak przywiesił swoją pieczęć (z napisem «Stanislaus * des * Sak») do aktu unii horodelskiej z 2 X 1413. Był też gwarantem aktu wystawionego w Grodnie 15 X 1432, w którym w. ks. lit. Zygmunt Kiejstutowicz zobowiązał się do wierności i określił swoje obowiązki wobec króla Władysława Jagiełły i Korony polskiej. Wg ustaleń E. Kelmy Sak miał sześciu synów (Andrzeja, Waśkę, Olechnę, Iwaszka, Stanka, Piotra); najwybitniejszym z nich był S., o pozostałych nie mamy informacji, aby zrobili kariery polityczne.

Pierwszym publicznym wystąpieniem S-a było przywieszenie pieczęci do aktu rozejmu w Czartorysku (1 IX 1431) zawartego między królem Władysławem Jagiełłą a księciem Świdrygiełłą. Początkowo był stronnikiem Świdrygiełły, po przewrocie (31 VIII/1 IX 1432) dokonanym w Oszmianie znalazł się w obozie w. ks. Zygmunta Kiejstutowicza. Razem z ojcem, wówczas starostą i dzierżawcą dubińskim, podpisał w gronie panów lit. akt trocki z 20 I 1433 potwierdzający zobowiązania Zygmunta Kiejstutowicza wobec Władysława Jagiełły i Korony polskiej. Nie piastował wtedy żadnego urzędu. Zapewne w r. 1434 objął po ojcu starostwo dubińskie (potwierdzony jest na nim od 27 II 1434 do 7 II 1435). Był gwarantem kolejnego aktu wystawionego w Grodnie 27 II 1434 przez Zygmunta Kiejstutowicza, potwierdzającego poprzednie zobowiązania. W początkach r. 1440 został mianowany namiestnikiem smoleńskim po Janie Gasztołdzie. Gdy po zamachu i śmierci ks. Zygmunta (20 III 1440) wybuchła w Smoleńsku antylitewska rewolta, S. musiał opuścić miasto. Był zapewne jednym z tych, którzy poparli na tron wielkoksiążęcy Kazimierza Jagiellończyka przeciw Michałowi Kiejstutowiczowi. Część badaczy (O. Halecki, L. Kolankowski) przyjmuje, że S. powrócił na namiestnictwo smoleńskie po uśmierzeniu buntu przez Kazimierza Jagiellończyka. W okresie małoletności Kazimierza faktyczne rządy na Litwie sprawowali panowie lit. na czele z woj. wileńskim Dowgirdem i woj. trockim Janem Gasztołdem, a zapiski w Metryce Lit. świadczą, że Sakowicze cieszyli się poparciem woj. wileńskiego. W l. 1444–57 jest S. poświadczony jako namiestnik połocki.

Szczególną aktywność polityczną wykazał S. w trudnych dla W. Ks. Lit. l. 1445–59. Wiosną 1445 był jednym z litewskich dowódców prowadzących odwetową wyprawę antymoskiewską, zakończoną zwycięską bitwą pod Suchodrowem. We wrześniu t. r. reprezentował Litwę na zjeździe z delegatami zakonu krzyżackiego w Korszawie, gdzie miano zakończyć konflikt między Krzyżakami a Wielkim Nowogrodem. W r. 1451 prowadził S. z ramienia Kazimierza Jagiellończyka rokowania w sprawie granicy z Inflantami, a w czerwcu 1453 jako «homo regius» został delegowany na zjazd do Parczewa, skąd posłał go król wraz z przedstawicielami Korony do Wrocławia na układy z posłami Władysława Pogrobowca w sprawie małżeństwa królewskiego z Elżbietą Rakuską; w sierpniu brał S. udział w ułożeniu kontraktu ślubnego. W okresie nasilenia działania stronnictwa Jana Gasztołda przeciw Kazimierzowi jako wielkiemu księciu S. występował wśród stronników hospodara. W zachowanych źródłach określany jest jako «ductor supremus exercitus». Można się domyślać, iż S. był tym z panów lit., który przeciwdziałał w radzie wielkoksiążęcej sprzymierzeniu się Litwy z Krzyżakami i zwracał uwagę na politykę wschodnią, zaniedbaną w l. pięćdziesiątych. Jesienią 1458 S. wprowadził kniazia Jerzego Semenowicza Holszańskiego na namiestnictwo do Wielkiego Nowogrodu. Przed 6 IV 1459 został mianowany woj. trockim po Janie Moniwidowiczu.

S. otrzymał z nadania w. ks. Świdrygiełły (przed r. 1432) Daniłowicze (pow. ihumeński), Durowicze (pow. wilejski) i Wołosowicze (pow. borysowski). W r. 1434 tytułował się dziedzicem Niemenczyna, gdy wspólnie z braćmi uposażał 9 VI t. r. altarię w katedrze wileńskiej. Z pewnością nie był jednak właścicielem całej włości niemenczyńskiej. Dziedzicznym majątkiem S-a było Hruzdowo (w pow. krewskim), gdzie w r. 1443 ufundował i uposażył kościół p. wezw. Św. Trójcy, oraz Iża i Wytrocz (pow. wilejski). Przed r. 1457 dostał z nadania Kazimierza Jagiellończyka wieś Miadzioł nad jeziorem Miasto; w Miadziole ufundował i uposażył kościół 21 II 1457. Od króla też zapewne dostał Rodę, Smycz i Weretejkę (Wereczes) – także w pow. wilejskim. Dobra S-a leżały w dorzeczu średniej Wilii i w pobliżu wielkich jezior lit. Szacunkowo określa się majątek S-a na ok. 500 dymów i ponad 1 tys. ha ziemi uprawnej. S. zmarł w r. 1465, po 16 IV.

O żonie S-a wiemy tylko, że była z nim w Smoleńsku w r. 1440. Pozostawił czworo dzieci: Bogdana (zob.), Jerzego, który dał początek Nosiłowskim, Michała (zm. przed kwietniem 1473) i Annę, przed r. 1447 wydaną za mąż za Wojdyłę z Uszakowa.

Zachowały się pieczęcie S-a: z r. 1431 z napisem łacińskimi literami «S. domini Andree Sak» i z r. 1434 z napisem ruskim w otoku «Pieczat Andri Sakowicz».

 

Boniecki, Poczet rodów, s. 290–1; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit; – Bučinskij V., Pryčynki do časiv V. Kn. Svitrikajla, „Zap. Nauk. Tov. im. Ševčenka” T. 76: 1907 s. 135; Halecki O., Dzieje unii jagiellońskiej, W. 19191; tenże, Ostatnie lata Świdrygiełły i sprawa wołyńska za Kazimierza Jagiellończyka, Kr. 1915; Kelma E., Ród Sakowiczów i jego majętności w XV i pierwszej połowie XVI w., „Lituano-Slavica Posnaniensia” R. 3: 1989 s. 155–79; Kolankowski L., Dzieje Wielkiego Księstwa Litewskiego za Jagiellonów, W. 1930; Korczak L., Polityka wschodnia Kazimierza Jagiellończyka w l. 1440–49, „Analecta Cracoviensia” R. 19: 1987 s. 283–5; Semkowicz W., O litewskich rodach bojarskich zbratanych z szlachtą polską w Horodle 1413, „Lituano-Slavica Posnaniensia” R. 3: 1989 s. 114–21; Wojtkowiak Z., Urzędnicy zarządu lokalnego na Litwie, Studia Źródłozn., XXIV 149; – Akta Unii; Akty lit. metriki, I 9; Cod. epist. saec. XV, III 156; Daniłowicz I., Skarbiec diplomatów..., Wil. 1862 II nr 1720, 1768; Długosz, Historia, V 135–9, 147; Joachim E., Hubatsch W., Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum, Göttingen 1948–50 I nr 8911, 13752, 14636; Kod. katedry i diec. wil., s. 149, 150, 199, 200–1, 206, 212, 221, 226, 236, 249, 260; Liv.-Est.-u. Kurl. Urk.-buch, X, XI; Polnoe sobr. russ. letopisej, VIII 111, XII 63, XVII 68, 107, 139–40, 183, 287–8, 535/40, XXIII 151; Pomniki prawa wydawane przez Warszawskie Archiwum Główne, Vol. 2 – Knigi pol’skoj koronnoj metriki 15 stoletija, t. 1 Kniga Nr 10, 1447–1454, W. 1914 nr 189, 190, 192, 194; Russkaja istoričeskaja biblioteka, XX (Litovskaja Metrika), S. Pet. 1903, XXVII (Litovskaja Metrika), S. Pet. 1910; – B. Czart.: rkp. 18 s. 413, 603, rkp. 20 s. 832; Muz. Czart.: dyplom nr 392 (pieczęć z r. 1434).

Lidia Korczak

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.